zərbələrinin
ritmini ötüb keçirdi, o öyrənir və təkrar edirdi: «Cırtdan bir aya-ğı üstə
rəqs e-dir! Eş-şək də-yir-ma-na ge-dir! O-ti-li-ya yay-lı-ğı-nı ya-xa-la-yır! Yay-lıq
«a» hərfi ilə yazılır!»
Letisiya isə bir qulağı onda, sevgi məşğələləri zamanı bulanmış döşəkağıları
yığışdırır, onu ilıq vannaya salır, ətirli sabunla sabunlayıb lifləyir, sonra şəfqətli
otlardan dəmlənmiş suya çəkir və onunla bir təkrarlayırdı: «x» hərfi «xor», «xaç»,
«xırman» və sair bu kimi sözlərdə əvvəldə yazılır!» Sonra o, onun ayaqlarının
quruyub qaxaclaşmış qatlarını, qaşınmadan qızaran dərisini kakao dənələrinin
yağıyla yağlayır, balaca körpələri pudralayan kimi, sısqa yançaqlarını ağ tozla
pudralaya-pudralaya, nəvazişlə şillələyir və: «Bax, bu, Hollandiya maliyyə nazirinə
görə! Al! Al!» - deyirdi. Sonra Letisiya onu, günahlarını yudurtmaq üçün, bir vaxt
ölkədən qovdurduğu kilsə əyanlarını geri qaytarmağa məcbur elədi; – axı
xəstəxanalarla, yetimxanalarla, digər Allaha yaxın yerlərlə kimsə məşğul
olmalıydı?!.. İş bu
yerə çatanda, bir müddət heç bir şey alınmadı, qoca ona kinli
üzünü göstərib: «Heç vaxt!» -dedi. İctimaiyyətin gözü qarşısında bir dəfə qəbul
olunmuş qərarı dəyişməyə heç kimin gücü çatmaz; lakin Letisiya, inadından
dönmədi, onu sevgi anlarının ən təngnəfəs döngələrində yaxaladı, dilə tutub:
«Bircə bunu xahiş eləyirəm sənnən, həyatım mənim, bircə bunu! Qoy bu zavallı
dindarlar öz yerlərinə qayıtsınlar, axı, onlar heç vaxt sənin bir işinə qarışmayıblar,
heç vaxt heç bir işinə burun soxmayıblar!» - dedi. O isə həmişəki hövsələsiz
ehtirasında boğula-boğula: «Heç vaxt, əzizim, - deyirdi - eşşək əvəzinə hinduları
minib gəzən, ucuzlu şüşə muncuqları qızıl nariqerilərə* və arrekadalara** dəyişən
bu arvadağızların geri qayıtmasına icazə verməkdənsə, ölərəm!» Buna cavab
olaraq, Letisiya onun şəhvətli istəklərini rədd edir,
bədəninə toxunmağa icazə
vermir, inadla, dövlətin musadirə etdiyi kilsə məktəblərinin ruhani idarələrinə
qaytarılmasını, kilsə mülkiyyətindən sekvestrin götürülməsini, şəkər zavodlarının,
kazarmaya çevrilmiş məbədlərin monastrlara qaytarılmasını xahiş eləməyinə
davam edirdi. Onda o, qətiyyətlə üzünü divara çeviririb: «Bu Allah quldurlarına,
neçə yüzilliklər boyu ölkənin ciyərlərini yeyib sökən bu quzğunlara imkan
verməkdənsə, sənin bu sonsuz məhəbbətinin ləzzətli əzablarından imtina eləsəm
yaxşıdı. Heç vaxt! Onların ayağı buralara dəyməyəcək!»
«Lakin onlar geri qayıtdılar, mənim generalım!»
Onlar ölkəyə sizin gizli əmrinizə əsasən, ən darısqal, gözəgörünməz cığırlarla,
gözdən-könüldən uzaq limanlarda sakitcə, gizlicə dayana-dayana qayıdırdılar.
Letisiyanın xahiş elədiyi adamların, demək olar, hamısı geri qayıdırdı, onlara
dəyən zərər artıqlamasıyla ödənilirdi, müsadirə olunmuş əmlakı – bütün mülkiyyəti
kilsəyə qaytaranda, vətəndaş kəbinləri və boşanmaları haqqında
qanunlar ləğv
edildi, məktəbin kilsədən ayrılması haqqında qanun ləğv edildi. – Bendisyon
Alvaradonun müqəddəslər sırasına daxil edilməsinə etiraza qarşı cavab olaraq,
qəbul edilmiş bütün qərarlar ləğv edildi, Allah ona rəhmət eləsin! «Sənə daha nə
lazımdı?» Letisiya Nasarenoya isə hələ çox şey lazım idi, odu ki, günlərin bir günü
qocaya: «Qulağını qarnıma qoy, – dedi – onda görərsən ki, qarnımda böyüyən
uşaq, səsinə necə səs verir.» Letisiya özü də içindən, bətnindən, dölətrafı bol
suların qoynunda yırğalanan canın səsindən qorxub diksindi. «Sənin qanındı…» -
Letisiya dedi; onda qoca, eşidən qulağını onun qarnına dirəyib dinlədi və körpənin
111
ürək döyüntülərini eşitdi. «Bizim günahın övladıdı, - Letisiya dedi - günah dolu
sevgimizin övladı, bizim oğlumuz – Emmanuel adlanacaq oğlumuz… bu,
müqəddəs addı, onun alnında, mənsub olduğu əsil-nəcabətin
işarəsi parlayacaq,
anasından o, fədakarlığı, atasından – böyüklüyü mənimsəyəcək, o da atası kimi,
taleyin hökmüylə, bütün canlı aləmin rəhbəri, aparıcı qüvvəsi olacaq, lakin əgər
atası müqəddəs altarın önündə, bu vaxtacan qadağalı eyş-işrət, kafirlik sayılan bu
əlaqəni qanuniləşdirməsə, o, göylər tərəfindən lənətlənib, bic doğulan uşaqlar
sırasında, öz vətəni tərəfindən gözdən salınacaq!» Onda o, yatağın üstündəki
naxışlı örtüyü kənara atıb ayağa qalxdı, nəfəsi, gəmi sobasının gurultusu kimi
uğuldaya-uğuldaya, qəzəblə: «Heç vaxt! – deyə çığırdı – Ölərəm, evlənmərəm!» -
deyib nəhəng ayaqlarını döşəmə boyu sürütləyib xışıldada-xışıldada, gün-gündən
yadlaşan sarayın, Bendisyon Alvaradonun rəsmi dəfn matəminin son gecəsindən
sonra xüsusi ecazkarlıqla şövqlənən zallarından keçərək, gözdən itdi. Pəncərədən
matəm pərdələri açılmışdı deyə, otaqları günəşin gur işığı bürümüşdü,
dənizin
nəfəsi içəri dolmuş, eyvanlarda güllər açmışdı, çöldən, hərbi marşların səsi
eşidilirdi; bütün bunlar, onun vermədiyi əmrin şərəfinə idi, bu əmri o verməmişdisə
də, şübhəsiz ki, bu, onun üslubunda olan əmr idi; əmrdə, onun təmkinli qətiyyəti,
üslubu hiss olunurdu. Odu ki, o, əmri qəbul elədi. - «Razıyam!» Sonra yenə onun
vermədiyi, lakin mətniylə razılaşdığı ayrı bir əmrlə bağlı məbədlərin qapıları
açıldı, monastrlar və qəbristanlıqlar müqəddəs ataların ixtiyarına verildi, kilsə
bayramları və müqəddəs orucluq bərpa edildi; açıq pəncərələrdən, ona dua edib diz
çökən camaatın
xoş səsi eşidilirdi, onlar Allahın yerdəki nümayəndəsinin ölkəyə
qədəm qoyması münasibətiylə şadyanalıq edirdilər. Bu nümayəndə, Letisiyanın
göstərişiylə, gəmilərdən birində gətirilirdi; bu, Letisiyanın yataq otağında birdən-
birə ağlına gəlib, özbaşına qəbul elədiyi və camaatın gözü qarşısında hörmətini
itirməmək üçün, rəsmi surətdə təsdiq etməyə məcbur olduğu qərarlardan biri idi.
Letisiya, onun, pəncərədən gizli təəcüblə müşahidə etdiyi ucsuz-bucaqsız dindarlar
izdihamının təkanverici qüvvəsi idi; bu izdiham, say etibarıyla Bendisyon
Alvaradonun külünə sitayiş etmək üçün, bir vaxt küçələrə çıxan fanatiklər
ordusundan qat-qat çox idi. Bendisyon Alvarado xatirəsi
hər cür üsullarla məhv
edilirdi; həmin bu möminlər kütləsi Bendisyon Alvaradonun külünü, quruyub
çürümüş gəlinlik fatasının ovuntularını küləyə verirdilər, adı yazılmış qəbirüstü
lövhə tərs üzünə çevrilib sərdabənin üz tərəfinə – divara həkk edildi ki, bu yerlərdə
ömrü boyu boz quşları qu quşuna çevirməkdən ötrü fırçası əlindən düşməyən
mərhum quş alverçisini yada sala bilən bir iz qalmasın. - «Və bütün bunlar sənin
əmrinlə, sənin istəyinlə baş verdi ki, ayrı bir qadının xatirəsi, sənin mənə olan
sevginə kölgə sala bilməsin,
mənim dərdim, Letisiya Nasareno, it qızı!» Letisiya
onu elə bir yaş həddində dəyişdirmişidi ki, bu yaşda insanı dəyişmək mümkün
deyildi, belə yaşda insanı yalnız ölüm dəyişdirə bilərdi; evlənməkdən yüz bəhanə
ilə boyun qaçırıb, uşaq şıltaqlığıyla dediyi: «Ölərəm - evlənmərəm» söhbətini isə
Letisiya yataqdaca, şirin sevgi dəqiqələri ərzində usta fəndlərlə kökündən
kəsmişdi, üstəlik, onu, təzə qurşaq taxmağa məcbur eləmişdi, «yoxsa, qoca, qara
quzunun dərisində azmış zınqırovu kimi yellənə-yellənə qalmışdı…»; O, onu, bir
vaxt gözəllik kraliçalarıyla vals oynadığı laklı uzunboğazları geyməyə, ölənəcən
ali hakimiyyət simvolu kimi taxmağa məhkum olduğu qızıl mahmızı, uzunboğazın
112