çoxunun məhz bu aralıq ərazidə yerləşdirilməsi də göstərir ki, həmin
torpaqlar könüllü surətdə boşaldılmayacaq. Adışəkilən videoda deyilir
ki, məskunlaşdırıldıqlan Azərbaycan ərazilərində doğulan erməni
uşaqlan buram öz vətənləri sayır və onlar özləri buranın ən etibarlı
müdafıəçilərdir. Deyilir ki, bu işi ermənilər davam etdirməlidir.
Göründüyü
kimi,
Dağlıq
Qarabağ
və işğal
olunmuş
digər
ərazilərimizdə ermənilərin yerləşdirilməsi davam etdirilir. Danışıqlar
zamanı Dağlıq Qarabağın kənanndakı rayonların geri verilməsi belə,
ermənilərin gündəmini məşğul etmir. Hətta bu məsələlər danışıqlar
predmeti kimi ortaya çıxarkən milliyətçi təşkilatlar hakimiyyətə
təzyiqlər göstərirlər ki, həmin ərazilrin Azərbaycana verilməsindən
söhbət gedə bilməz. "Yerkrapa","Sərdarabad" kimi təşkilatlar dərhal
hədələrlə ortaya atılır. Ermənilər “azad edilmiş” ərazilərin danışıq
predmeti olmasım istəyirlər, yəni Azərbaycamn işğal olunmuş 7
rayonunun yeddisinin də danışıqlar zamam masa üstünə yatırılmasını
istəyirlər. Qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nm “xarici işlər
naziri” Mais Mailyan bir müsahibəsində hətta bunun ayrıca danışıq
predmeti olacağına işarə vurur. Buraya əhali yerləşdirilməsinə də haqq
qazandırır.
Deyir ki, İsrail də İordan çayının qərb sahilinə əhali
yerləşdirərkən danışıqlarda üstünlük əldə etmək istəmişdi. İndi
qondarma qurum da buralara əhali yerləşdirərək bu məsələyə ayrıca
baxılmasına çalışır. Amma eyni zamanda boynuna alır ki, bu yerləşmə
o qədər də effekt verməmişdir. Əsas etibarı ilə Kəlbəcər və Laçında
məskunlaşma getmişdir.
Amma gərək bu iş Ağdam Füzuli
istiqamətində
və Ağdərənin şimalından Araz çayına doğru
aparılmalıydı. Orada ermənilər daha çox möhkəmlənməli idilər. Bu
keçmiş hakimiyyətin səhvi idi. İndi bu yanlışlıq düzəldilir. “DQR”
“işğaldan azad edilmiş” ərazilərin
ilk növbədə Azərbaycanla
danışıqlarda
erməni
tərəfınin
arqumentlərini
gücləndirəcək.
Qəsəbələrin inşa edilməsi bununla əlaqədardır. Burada yeni layihələri
başlamaq üçün, yeni infrastruktur yaratmaq üçün , rabitə marşrutları
qurmaq üçün bu rayonlarsız keçinmək olmaz. Məsələn, Martakertə bir
qaz kəməri çəkiləcək, o Ağdam rayonundan keçməlidir.
76
Suriya erməniləri işğal ərazilərində
2012-ci ildə Suriyadakı münaqişə ilə bağlı bu ölkəni tərk edən
ermənilərin
işğal
atındakı
Azərbaycan
ərazilərində
məskunlaşdırılmasına
dair
fəal
kampaniya
başlayıb.
Həm
Ermənistanda, həm də separatçı qummda . Ermənistan Nazirlər
Kabineti bu məsələni müzakirə etmək üçün xüsusi qapalı iclas keçirib.
2012-ci ilin avqust ayının sonlanna olan məlumatlanna əsasən artıq
işğal altındakı Laçın rayonuna 15, Kəlbəcər rayonuna isə 1 suriyalı
erməni ailəsi yerləşdirilib. Bunlar ilk Suriyalı ermənilər olublar İndi
bunlann sayı artıb.
Qanunsuz məskunlaşdırmanın təkcə Dağlıq Qarabağın inzibati
hüdudlan ilə məhdudlaşmayıb işğal altındakı ətraf rayonlan da əhatə
etməsi Ermənistanın bu ərazilərdə qeyri-qanuni məskunlaşdırma
siyasətini bir daha göstərir. Ermənilərin u ərazilərə min bir oyunla əhali
cəlbi, vədləri bəzən “suya düşür” “Aravot” qəzetinin bir materialında
deyilir ki,
“Sııriya ermmihrı işğal altmdakı Azərbaycan torpaqlarında
yerləşməkdən imtina ediblər. Ermənistan vətəndaş miiharibəsi ilə
əlaqədar Suriyadan qaçqın düşmüş ermənilərin Dağlıq Qarabağda
yerləşdirilməsini təklifmi irəli sürmiiş,
bu təklif Azərbaycan tərəfındən etirazla
qarşılanmışdı.
“80 minlik erməni diasporu Əsədi
dəstəklədiyi üçün təhlükədədir, onlann
bir qismi Azərbaycanın işğal altındakı
ərazilərinə köçürülə bilər”.
Suriyada münaqişə başlanan gündən bu
fıkir mətbatda yer almışdı. Deyilirdi
ki,ErmənistanAzərbaycanın
işğal
altındakı ərazilərinə yeni erməni köçü
təşkil edə bilər. Ermənistan KİV-lərində
yer alan məlumatlara əsasən, hazırda
Suriyadan
ölkəyə
erməni
köçü
77
başlayıb və hökumət onlann bir hissəsinin Qarabağda yerləşdirilməsi
imkanlannı nəzərdən keçirir. Ermənistamn diaspor naziri Qranuş
Akopyan deyib ki, hökumətin Suriyam tərk edən ermənilərin
yerləşdirilməsi ilə bağlı hazırda xüsusi proqramı yoxdur. Ancaq tarixi
vətənlərinə qayıtmaq istəyən hər kəsə hökumət kömək göstərməyə
hazırdır. Akopyan Suriyadan köçən ermənilərin Ermənistanla yanaşı
Qarabağda da yerləşdirilə biləcəyini deyib. Lakin o bildirib ki, hazırda
suriyalı ermənilərin Ermənistana kütləvi axını müşahidə olunmur.
“Mən məşğulluq xidmətinə, sosial təminat nazirliyinə və digər
strukturlara müraciət etmişəm ki, onlar vətənə dönən insanlara
mümkün köməyi göstərsinlər” deyə, Akopyan bildirib.Bildirilir ki,
hazırda Suriyada 80 minə qədər erməni yaşayır, onlann 50-60 mini
Hələb şəhərində, qalanları Latakiya, Kesabə və Əl-Qamışlıdadır. Qeyd
edək ki, Ermənistan müxalifətinin lideri və eks-prezident Levon Ter-
Petrosyan
da
əslən
Suriyamn
Hələb
şəhərindəndir.
Erməni
mənbələrində bildirildiyinə görə, Suriya erməniləri həyatları üçün ciddi
təhlükə hiss edirlər. Çünki döyüşlər onlann yaşadıqları şəhərlərə
yaxınlaşır, digər tərəfdən, erməni icması Bəşər Əsədə dəstək verdiyi
üçün üsyançılann hədəfınə çevrilir. İndi Suriyada ermənilərə nifrət
yaranıb və onlan küçədə görəndə söyür, döyür və oğurlayırlar.
Bugünlərdə Suriyadan Ermənistana köçən Corc adlı erməni deyir ki,
Hələbdə yaşayan ermənilər küçəyə çıxmağa qorxur. Lakin o deyib ki,
çoxlan Livan üzərindən Avropaya qaçmağa çalışır, çünki bilirlər ki,
Ermənistanda iş tapıb dolanmaq mümkün deyil. Corc onunla birlikdə
daha bir neçə gənc erməninin Hələbdən Ermənistana gəldiyini deyib.
Ancaq bildirib ki, onlar iş tapa bilməsələr Livana gedəcəklər. Erməni
mətbuatı isə yazır ki, Suriyadan gələn ermənilərin Ermənistana
uyğunlaşması dil baxımından da çətindir. Çünki onlar şərqi erməni
dialektində danışırlar və dillərini başa düşmək çətindir. Bildirilir ki,
Suriya ermənilərinin dillərini Qarabağ erməniləri daha asan başa düşür,
ona görə də qaçqın axını güclənsə onu Qarabağa yönəltmək lazımdır.
Ancaq Suriya ermənilərini Qarabağda məskunlaşdırmaq Ermənistan
üçün çətin vəzifədir. Çünki onlan işlə təmin etmək lazım gələcək.
Qarabağda isə əhalinin əksəriyyəti onsuz da işsizdir, yaxud müvəqqəti
qazanc hesabına yaşayır.
78
Bu barədə separatçı rejimin “rəsmi nümayəndəsi” David Babayan
deyib ki, “Bununla belə, müraciət olarsa, soydaşlarımıza məskunlaşma
üçün hər cür yardım etməyə hazırıq”, - deyə o bildirib. Qeyd edək ki,
zaman-zaman Ermənistan hakimiyyəti separatçı quruma xaricdə
yaşayan erməniləri köçürməyə cəhd edib. Ancaq bölgədə müharibə
ehtimalımn yüksək olması xaricdəki ermənilərin Qarabağa köçməsinə
m ane olub. Sonuncu dəfə Suriyada daxili müharibə qızışanda
Erm ənistan hakimiyyəti müharibədən qaçan erməniləri Qarabağa
köçürm əyə cəhd etmişdi. Bununla da rəsmi İrəvan həm erməniləri
Suriyadakı qırğınlardan xilas etmək, həm də Qarabağa yerləşdirməklə
bölgədəki demoqrafık vəziyyəti öz xeyrinə nisbi də olsa dəyişməyə
çalışırdı. Doğrudan da Suriyadan son dövrlərdə xeyli sayda erməni
əsilli şəxs qaçaraq Ermənistana sığınıb. Ancaq göründüyü kimi, qaçqın
erm ənilər Qarabağ kimi riskli bölgəyə yerləşmək istəməyiblər. Suriya
ermənilərinin Azərbaycamn işğal olunmuş ərazilərinə köçürülməsi ilə
bağlı erməni mətbuatında gedən məlumatlar rəsmi Bakı tərəfındən
həm sədr ölkələrin nəzərinə çatdırılıb. Azərbaycan
bu məsələni
beynəlxalq təşkilatlar qarşısında qaldınb. Ermənilərin Azərbaycan
ərazilərinə köçürülməsi ilə bağlı Azərbaycan tərəfınin narahatçılığı
A TƏ T Minsk Qrupu həmsədr ölkələrininsədrləri bilirlər. Bundan əw əl
də rəsmi İrəvanın Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində qeyri-
qanuni məskunlaşma ilə bağlı bir sıra hallar müşahidə olunub. 2005-ci
ildə ATƏT-in fakt araşdırıcı missiyası Azərbaycanın işğal olunmuş
bölgələrinə səfər etmişdi. Missiyanın hesabatında azərbaycanlı qaçqın
və məcburi köçkünlərin evlərinin dağıdılaraq talan olunması, mili-
mədəni irsimizin məhv edilməsi məsələsi xüsusi yer almışdı. Eyni
zamanda həmin ərazilərdə ermənilərin qeyri-qanuni yerləşdirilməsi
faktı
yer alırdı. Həmsədr ölkələr bu faktı qeyd eləməkdən
çəkinməmişdilər. Həmin ərazilərin işğal altında olması və bu ərazilərə
ermənilərin qeyri-qanuni yerləşdirilməsi ilə bağlı planları davam edir.
Beləliklə, Ermənistamn işğal altındakı Azərbaycan ərazilərində
demoqrafık strukturu süni şəkildə dəyişmək səyləri Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinə dair damşıqlar prosesini daha da mürəkkəbləşdirir.
79