“qafqaz evi “ İdeyasi mühaciRƏT ƏDƏBİyyatinda



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/114
tarix30.12.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#18713
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   114

 
 

 
 
 
 
 
 
 
GİRİŞ 
 
  1920-ci il  27 aprel işğalından sonra Azərbaycan Demokratik 
Respublikasının  qurucuları,  ictimai-siyasi  xadimlər,  görkəmli 
ziyalılar  mühacirətə  getmək  məcburiyyəti  qarşısında  qaldılar. 
Azərbaycanda  qalan  milli  qüvvələr  20  il,  mühacirətdəkilər  isə 
fasiləsiz olaraq 70 il  Sovet imperiyasına qarşı mübarizə apardılar.  
   Nəhayət,  uzun  illər  bir-birinə  zidd  mövqedə  dayanan 
tərəflərdən  hansının  haqlı  olması  ilə  bağlı  zaman  öz  hökmünü 
verdi: 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan Parlamentinin xal-
qımızın iradəsinin ifadəsi kimi qəbul etdiyi “Azərbaycan Respub-
likasının  Dövlət  Müstəqilliyi  haqqında  Konstitusiya  aktı”  ilə, 
mərkəzində  Azərbaycanın  müstəqilliyi  məsələsinin  dayandığı 
əsrin  ən böyük mübahisəsində tarixi həqiqət öz yerini tapdı. Kom-
munist  Partiyası  70  il  ərzində  idarə  etdiyi  Azərbaycanın  qeyri-
müstəqil  olduğunu  hüquqi  cəhətdən  təsbit  etdikdən  sonra 
hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı.  
 Konstitusiya  aktında  deyilirdi:  “1920-ci  il  27-28  apreldə 
RSFSR  beynəlxalq  hüquq  normalarını  kobudcasına  pozaraq 
müharibə  elan  etmədən  öz  silahlı  qüvvələrinin  hissələrini  Azər-
baycana  yeritdi,  suveren  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisini 
işğal etdi, qanuni seçilmiş hakimiyyət orqanlarını zorakılıqla de-
virdi  və Azərbaycan xalqının çox böyük qurbanlar bahasına qa-
zandığı müstəqilliyə son qoydu” [24, 10.11.1991]. 
Milli  müstəqilliyin  gerçəkləşməsi  öz  növbəsində  başlıca 
ideoloji-siyasi, mənəvi-psixoloji dəyərlərə, eləcə də elmin huma-
nitar  sahələrinə  yeni  bucaqdan  baxışı  zərurətə  çevirdi  və  bunun 


 
 

əhəmiyyətli  nəticələrindən  biri  kimi  sovetlərə  qarşı  əks  qütbdə 
dayanan mühacirət irsini, hadisələrə mühacir baxışını öyrənməyə 
təbii tələbat yaratdı. Tarixi hadisələrə, çağdaş gerçəkliklərə müha-
cirlərimizin  baxışı,  bütövlükdə  onların  yaratdıqları irs, Azərbay-
can tarixinin çeşidli problemləri ilə bağlı sovet tarixşünaslığının 
birtərəfliliyini, təhriflərini aradan qaldırmaq, qaranlıq mətləblərə 
aydınlıq  gətirmək,  müqayisələr,  tarixi  paralellər  aparmaq, 
nəhayət,  həqiqəti  ortaya  çıxarmaq  üçün  zəngin  elmi,  ideoloji-
siyasi bazadır. 
Bu  baxımdan  hələ  çox  zəif  öyrənilən  mühacirət  irsinə, 
mühacirlərin həyat və fəaliyyətinə aid aparılan hər bir araşdırma 
Azərbaycan  tarixinin,  mədəniyyətinin,  milli  ideologiyasının 
dolğunlaşması  yolunda atılan addımdır. Mühacirət irsi Azərbay-
can tarixinin, mədəniyyətinin, bütövlükdə milli-mənəvi sərvətimi-
zin tərkib hissəsidir. 
Azərbaycan mühacirətinin küll halında öyrənilməsi ona görə 
vacibdir  ki,  bütün  hallarda  onsuz  işlənəcək  tarixi,  kulturoloji 
konsepsiyalar yarımçıqlığa, birtərəfliyə məhkumdur. 
Xaricdə  yaradılan təşkilatların apardıqları mübarizənin  öyrə-
nilməsi siyasi tariximizin, mühacirət mətbuatının öyrənilməsi isə 
mətbuat tarixinin zənginləşməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir. 
Mühacirət probleminin hərtərəfli və sistem şəklində öyrənil-
məsi  çoxdan  obyektiv  həllini  gözləyən  bir  sıra  suallara  aydınlıq 
gətirəcək. 
Əvvəllər də mövcud olan Azərbaycan mühacirətinin 1920-ci 
il  27  aprel  işğalı  ilə  başlanan  yeni  mərhələsinin  özəl  xüsusiy-
yətlərini, fərqli cəhətlərini, 1991-ci ildə qəbul olunan milli müs-
təqillik  haqqında  Konstitusiya  aktınadək  aparılan  ardıcıl  müba-
rizənin başlıca istiqamətlərini müəyyənləşdirmək, onun mahiyyət 
və  əhəmiyyətini  düzgün  qiymətləndirmək,  eləcə  də  gərgin  zəh-
mətin  bəhrəsi  kimi  yaradılan  mühacirət  irsini  araşdırmaq  üçün 
aşağıdakı  vəzifələrin  yerinə  yetirilməsi  məqsədəuyğun  hesab 
edilmişdi: 


 
 

-  XIX  əsrin  əvvəllərində  rus  işğalları  ilə  başlanan  istiqlalçı 
mühacirətin meydana gəlmə tarixini və səbəblərini öyrənmək
- 27 aprel işğalından sonra başlanan yeni mərhələnin mahiy-
yətini, əsas xüsusiyyətini hərtərəfli öyrənmək, müqayisəli təhlillər 
aparmaq üçün mühacirətin tarixi köklərini araşdırmaq; 
-  1920-ci  ildən  II  Dünya  müharibəsinə  qədər  ara  verməyən 
mühacir axınlarını yaradan əsas səbəbləri və motivləri müəyyən-
ləşdirmək,  bu  məqsədlə  sovet  hakimiyyətinə  qarşı  baş  qaldıran 
silahlı  üsyanları,  kəndli  iğtişaşlarını,  onların  qan  içərisində 
boğulmasını, gizli fəaliyyətə məcbur olan siyasi təşkilatlara, ayrı-
ayrı adamlara qarşı tətbiq edilən kütləvi terror və repressiyaları, 
eləcə də uğursuz iqtisadi siyasətin (“hərbi kommunizm”, “NEP”. 
“kollektivləşdirmə”) doğurduğu məhrumiyyətləri təhlil etmək
 - mühacir axınlarının əsas istiqamətlərini, ayrı-ayrı ölkələrdə 
məskunlaşan  soydaşlarımızın  1923-cü  il  ilk  təşkilatlar  yaranana 
qədərki  fəaliyyətini,  nəhayət  mükəmməl  mühacir  təşkilatlarının 
və mətbuat orqanlarının yaranmasını öyrənmək; 
-  mühacirət  tarixinin  daha  dərin  qatlarına  bələd  olmaq  üçün 
mühacirlər arasında baş verən ixtilafların səbəblərini, motivlərini 
aydınlaşdırmaq; 
-  beynəlxalq  antisovet  mühacir  təşkilatlarının,  birliklərin  və 
mətbuat  orqanlarının  yaradılmasında  Azərbaycan  siyasi  müha-
cirətinin yerini göstərmək, önəmini dəyərləndirmək
 -  ikinci  dünya  müharibəsi  illərində  əsir  düşən  və  yaxud 
könüllü olaraq almanların tərəfinə keçən azərbaycanlıların üzləş-
dikləri  çətinlikləri  yoluna  qoymaq  üçün  mühacirlərin  apardığı 
mübarizəyə  aydınlıq  gətirmək;  müharibədən  sonra    vətənə 
dönməkdən imtina etməklə  yeni  mühacirət dalğası yaradan yeni  
hərbi  əsirlərin müəyyən hissəsinin siyasi  fəaliyyətə başlamasını,  
yaradılan yeni  təşkilatları, “əski”  və  “yeni“  mühacirlər arasında  
müəyyən anlaşma çətinliklərini  tədqiq  etmək
- mühacir  liderlərinin  əksəriyyətinin  vəfatından  sonra  siyasi  
fəaliyyətin    nisbətən    məhdudlaşdığı    və    zəiflədiyi  1960-80-ci 


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə