“qafqaz evi “ İdeyasi mühaciRƏT ƏDƏBİyyatinda
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
175 parçalanmasının ciddi fəsadlar törədib, içərisində olan xalqlara da bəlalar gətirəcəyi mülahizələrinə söykənərək A. Kerenski prinsipini müdafiə edir, digər tərəfdən isə “antibolşevik cəbhəyə” qeyri-rusların da cəlb olunmasının zəruriliyini başa düşüb, ona can atırdı. Nəhayət, uzun müzakirələrdən sonra “Amerikan Komi- təsi”nin yardımı ilə 1951-ci il yanvarın 16-da başda A. Kerenski və prof. S. Melqunovun rəhbərlik etdiyi partiyalar, digər rus par- tiyalarının da qatıldığı Füssen Konqresinə toplaşa bildilər. Bu konqresdə rus partiyaları bolşevik rejiminin çökməsindən sonra, Rusiya bütövlüyünün qorunması şərtilə qeyri-rus mühacir təşki- latları ilə işbirliyinin mümkünlüyü qənaətinə gəldilər. Millətlərin öz müqəddəratını təyin etməsi məsələsi isə sonra qurulacaq Rusiya Qurucular Məclisinin öhdəsinə buraxılırdı. Çox keçmədən rus mühacirləri Ştutqart şəhərində 1951-ci il 10 avqustda ikinci konqresə toplaşdılar. Müzakirələr nəticəsində aydın oldu ki, imperiyapərəst rus mühacir dairələri millətlərin hüququ məsələsində yenə əvvəlki mövqelərindən əl çəkməyib: “Konqresdə iştirak edən rus siyasi partiyaları Rusiya millət- lərindən hər birisinin təyini müqəddərat haqqını tanıyır... Rusiya torpaqlarının Balkanlaşması istisnasız olaraq bütün Rusiya millətlərinin mənafeyinə uyğun deyildir. Yeganə doğru yol Rusiyanın parçalanması olmayıb, Federasiya və Milli Mədəni Muxtariyyat əsasında Rusiya millətləri ailəsinin mühafizəsidir” [365, N-4, 1952]. Qeyri-rus mühacir təşkilatların etirazlarına səbəb olacaq belə mülahizələr sonrakı mərhələlərdə ciddi-cəhdə müdafiə olun- maqda idi. Ştutqart konqresinin yekunu kimi “Rusiya Millətlərinin Qurtuluş Şurası” (RMQŞ) yaradıldı. Bu təşkilatı maliy- yələşdirdiyinə və onun yaranmasına səy göstərdiyinə görə “Ame- rikan Komitəsi”, əsasən əski müxalifətin ciddi hücumlarına məruz qaldı. Ayrı-ayrı milli mühacir təşkilatları Komitəni “rusofillikdə” ittiham edirdi. Belə olan tərzdə “Amerikan Komitəsi” rus partiyalarına növbəti mərhələdə qeyri-rus mühacir təşkilatların da 176 “antibolşevik cəbhəsi”nə qoşulması prosesini sürətləndirməyi, onlarla dil tapmağı tövsiyə etdi. Beləliklə, “Vahid antibolşevik cəbhəsi”ni genişləndirmək və möhkəmləndirmək yolunda yeni bir addım atılır. RMQŞ-nin yaratdığı Büronun təşəbbüsü ilə beş rus, beş qeyri-rus mühacir təşkilatının iştirak etdiyi Visbaden konfransı öz işinə başlayır. “Amerikan Komitəsi”nin nümayəndələri tərəfindən açılan ilk iclas noyabrın 2-nə (1951) təsadüf edir. Elə bu iclasda Komitə nümayəndəsi təbrik çıxışını başa vurduqdan sonra, A. Kerenski söz alaraq qeyri-rus mühacirlərin, beş rus partiyası tərəfindən Ştutqart konqresində təsdiqlənən məlum proqramı qəbul etmək üçün dəvət olunduqlarını bildirdi. A. Kerenski, F. Melqunov və b. milli özünütəyinin deklarativ mahiyyət kəsb etdiyini, mövcud problemin həllinin ancaq əski Rusiya İmperiyası çərçivəsində mümkünlüyünü gizlətmirdilər. Açıq-aydın hiss olunurdu ki, bu şovinist dairə SSRİ ərazisində köhnə Rus imperiyasının bərpasını əsas tutaraq elə bu məqsədlə də özlərinə sərf edən qeyri-rus mühacir təşkilatlar axtarırlar. “Amerikan Komitəsi”nə də “Bizə pul verin, özümüzə lazım olan təşkilatları taparıq” [365, N-4, 1952] demələri aydın mənzərə yaradır. Konfransın gedişində tərəflərin (ruslar və qeyri-ruslar) bir- birlərinə qeyri-səmimi münasibətdə olduqları, onların “konspi- rativ” iş metoduna üstünlük vermələri aşkar oldu. Daban-dabana zidd mövqelər öz növbəsində gizli qruplaşmalara rəvac verirdi. Belə ki, rus mühacirləri Ştutqartda qəbul edilən proqram sənədinin əsasında, qeyri-ruslar isə milli bərabərlik, paritet əsaslar və BMT, Atlantik Xartiyası prinsiplərinə dayanaraq birliyin mümkün- lüyünü iddia etməkdə idilər. Mövcud ziddiyyətlərə baxmayaraq Visbadendə müştərək deklarasiya imzalandı. Visbaden konfransı öz işinə noyabrın 8-də yekun vurdu. Imzalanan deklarasiya isə 11 noyabr 1951-ci ildə rus mühacir- lərinin orqanı “Qolos naroda” və "Posev” qəzetlərində dərc edildi. 177 Deklarasiya qəzet səhifələrinə çıxdıqdan dərhal sonra mühacir təşkilatları arasında “mətbuat müharibəsi” başlandı. Vis- baden deklarasiyasına imza atdıqlarına görə C. Hacıbəyli, Ə. A. Şeyxülislam və İ. Əkbər Azərbaycan mühacirlərinin kəskin hiddətinə məruz qalmışdı. Ankarada, İstanbulda, Münxendə və b. şəhərlərdə fəaliyyətdə olan Azərbaycan mühacirət təşkilatları yığıncaqlar çağıraraq, kollektiv imzalarla deklarasiyadakı şərtlərin qəbulunun qeyri-mümkünlüyünü və “Azərbaycan Milli Birlik Məclisinin” Azərbaycan davasına xəyanət etdiyini bildirirdi. “Dövlət adamları” adından M. Ə. Rəsulzadə, M. Ə. Rə- suloğlu, M. Sadiq Aran (parlament üzvləri) tərəfindən aşağıdakı məzmunda məktub imzalandı: “7 noyabr 1951-ci il tarixində Batı Almaniyanın Visbaden şəhərində yapılan bir toplantı tərəfindən yayımlanan bəyannamədə beş Velikorus partisinin nümayəndələri ilə birlikdə rus olmayan millətlər adına hərəkət edən bir takım hüviyətləri məchul (kimlikləri bəlli olmayan-X. İ.) adamlar sırasında Azərbaycan namına C. Hacıbəyli və Ə. Şeyxülislamovun adları daha böyük bir heyrətlə görülmüşdür. Bunların “Azərbaycan Milli Birlik Məclisi” deyilən bir təşkilat namına imza atmaları isə bu heyrəti bir az da artırmaqdadır. Çünki C. Hacıbəyli və Ə. Şeyxülislamov bir fərd olaraq bizcə bəlli isə də, “Azərbaycan Milli Birlik Məclisi” deyilən bir təşkilatdan qətiyyən xəbərimiz yoxdur. Mövcud olmayan bir təşkilat namına söz söyləmək ümumi əfraki göz görə-görə aldatmaqdır”. Müsavat Partiyası öz təbliğatında “Azərbaycan Milli Birlik Məclisini” tanımadığını və beynəlmiləl bir mahiyyətdə bulunan Azərbaycan davasını azərbaycanlı heç bir zümrənin Sovetlər Birliyinin və yaxud da Rusiyanın daxili məsələsi şəklində müzakirə etməyə haqlı olmadığını bildirirdi. Tanınmış siyasi mühacirlərdən M. B. Məmmədzadə, Nağı Keykurun (Şeyxzamanlı), Əhməd Cəfəroğlu, Süleyman Təkinər, Əflan Muğan, Səlim Ağasıbəyli, Fuad Əmircan (Daryal) və baş- qalarının da mətbuatda Visbaden anlaşması əleyhinə kəskin çıxışlarının şahidi oluruq. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|