“qafqaz evi “ İdeyasi mühaciRƏT ƏDƏBİyyatinda
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
199 hərəkatı pisləmək, erməni siyasətinin mahiyyətini dünya ictimaiyyətinə açıqlamaq məqsədilə iki mətbuat konfransı verdi. Bu konfranslarda Qarabağ məsələsinin tarixi köklərini, rusların Qafqazda ermənilərə arxa durmalarının səbəblərini şərh edən M. A. Aran, M. Kəngərli, Ə. Qaraça, eyni zamanda erməni-rus infor- masiya vasitələrinin dünya ictimaiyyətini aldatdığını, Azərbay- canın isə informasiya blokadasına alındığını göstərdilər. Bu mövzuda Milli Mərkəz Ölkələrarası Mətbuat və İnfor- masiya İnstitutuna da aşağıdakı məzmunda müraciətnamə gön- dərmişdi: “Ermənilərin səbəb olduqları son olaylarda doğru və obyektiv xəbərçilikdən uzaqlaşaraq, ermənilərin tərəfini tutan bir yol izləndiyini görməkdəyiz. Olayların gəlişmə seyri içində gerçəkləri əks etdirməyən, obyektivlikdən uzaq yüzə yaxın xəbər və xəbər içində yozum təsbit etmişik” [32, N-282, 1991]. Bunlardan əlavə Milli Mərkəz, İslam Ölkələri Xarici İşlər Nazirləri Konfransına, Avropanın müxtəlif ölkələrində fəaliy- yətdə olan dərnək və cəmiyyətlər isə dünya təşkilatlarına, dövlət- lərə, eləcə də ayrı-ayrı ölkə rəhbərlərinə, siyasi xadimlərə çoxsaylı müraciətlər göndərmiş, ermənilərin Qarabağda və Ermənistanda törətdikləri cinayətlərlə bağlı kəskin etiraz bəyanatları ilə çıxış etmişdir. Mühacirlər müsavatçılığın Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı ilə sıx qovuşması üçün, bütün imkanlardan istifadə edərək Azərbaycanla əlaqələri gücləndirməyə can atırdılar. Milli Mərkəz və Müsavat Partiyası bu qənaətdə idi ki, “Xalq Cəbhəsi yönəticilərinin Müsavat Partiyasından və onun təcrübəli orqanları olan Milli Mərkəz və Kültür Dərnəyindən görüş almadan, təcrübələrdən istifadə etmədən bir hərəkətə girişmələri, Milli Mücadiləmizi sarsımamıza, düşmənin ağır təzyiqinin üstümüzə çökməsinə yol aça bilər. Tarixi gerçəklikləri çox yaxşı dəyərləndirmək lazımdır” [32, N-270, 1989]. 1991-ci ildə “Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı-(XX əsr)” beynəlxalq elmi simpoziumuna gələn Kültür Dərnəyinin genel Sekretarı Əhməd Qaraca AXC rəhbərliyi ilə danışıqlar apararaq Müsavatın Azərbaycana qayıtmasının vaxtı çatdığını bildirmişdi. 200 Bu danışıqların yekunu kimi Müsavat Partiyası Divanının 10 oktyabr 1991-ci il tarixli iclasında 71 illik fasiləsiz mühacirət mübarizəsindən sonra, yaranmasının 80-ci ildönümündə Müsava- tın vətən Azərbaycanda yenidən siyasi fəaliyyətə başlamasına qərar verildi [97]. Mövcud qərar əsasında 1992-ci ildə Bakıda Mü- savatın 32 nəfərdən ibarət Bərpa Mərkəzi yaradıldı və Müsavat partiyası rəsmən bərpa edilib leqal fəaliyyətə başladı. Azərbaycan Milli Mərkəzi və Kültür Dərnəyi isə hələ də Türkiyədə fəaliyyətdədir. 3. 4. Mühacirətin ideoloji-siyasi və ədəbi-tarixi irsi 201 Azərbaycan mühacirlərinin zəngin mirası istər geniş, istərsə də, konkret mənada ayrı-ayrı sahələr üzrə (ideoloji-siyasi, tarix, ədəbiyyat, incəsənət, mətbuat və s.) hərtərəfli tədqiqat tələb etdiyindən, biz ancaq onun ümumi xarakterini və əsas qayəsini müəyyənləşdirməklə kifayətlənəcəyik. Bunun üçün irsin forma- laşmasında dominantlıq edən əsas maraq və həvəsi, elmi, siyasi, mənəvi-psixoloji motivləri, nəhayət ictimai-siyasi şəraiti və tələbatı öyrənmək lazım gəlir. Qeyd edək ki, mühacirlərimizin yaradıcılığında ideoloji- siyasi ruhla, kulturaloji, tarixi məzmun qovuşduğundan irsin “ideoloji-siyasi və “ədəbi-tarixi” sahələr üzrə qruplaşdırılması şərti xarakter daşıyır və tədqiqatımızın xarakterinə uyğun təhlil aparmaq üçün bir metod kimi seçilmişdir. Bununla yanaşı belə qruplaşma ideoloji-siyasi yaradıcılıq prosesinin daha çox müxtəlif təşkilatlar, dərnəklər, mətbuat orqan- larının yaranması, beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda aparılan mübarizə-bir sözlə praktiki fəaliyyətlə çulğaşması kimi özəl xüsusiyyətlə; ədəbi-tarixi sahənin isə daha çox vəhdətdə, ümumi kulturoloji planda, həm də konkret istiqa- mətlər üzrə (tarix, ədəbiyyat, musiqi, arxitektura və s.) araş- dırılması ilə bağlıdır. Mühacirətin ədəbi-tarixi yaradıcılığı spesifik tədqiqat məzmunundan, eyni zamanda əhəmiyyətindən başqa, təbliğat sa- həsi kimi ideoloji-siyasi prosesə təkanverici rolunu da oynayırdı: ədəbiyyatımızın, tariximizin, mədəniyyətimizin öyrənilməsi və öyrədilməsi həm də Azərbaycanın müstəqil bir dövlət, millətimi- zin isə müstəqil bir millət olmağa layiqliyini sübuta yönəlmişdi. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın milli ideologiyası, tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, mövcud durumu ilə bağlı ayrı-ayrı mü- hacirlərimizin yazdığı əsərlər, apardığı təhlillər bütövlükdə bir- birini tamamlayan, boşluğa yer qoymayan, nəticədə vətənimiz haqqında dolğun təəssürat yaratmağa qadir olan mükəmməl sistem kimi görünür. Mühacirət irsinə xas olan xüsusiyyətlər, onun 202 ardıcıllığı, sistemliliyi və sanki yaradıcılıq prosesinin bir mər- kəzdən idarəsi, tənzimləməsidir. Çeşidli yaradıcılıqdan doğan belə ahəng, ilk növbədə mühacirlərin taleyində, fəaliyyətində, strateji maraqlarında ümumi, ortaq və oxşar cəhətlərin çoxluğu ilə bağlı idi. Əslində başqa cür düşünmək çətindir, çünki musiqi təd- qiqatçısından tutmuş tarixçiyə qədər bütün mühacirlərimizin yara- dıcılığında bel sütunu Azərbaycanın istiqlaliyyatı məsələsidir; müstəqil olmağa layiq milli ədəbiyyat, milli sənət, tarix və s., nəhayət onların yaradıcısı və sahibi millət. Mühacirlər ədəbiyyat və siyasət münasibətləri məsələsində öhdəsinə düşən vəzifələrin nədən ibarət olmasını da çox gözəl dərk edir, elmin, mədəniyyətin sovetlərdə olduğu kimi siyasətə tabe edilməsi əleyhinə çıxırdılar. Sovetlərdə mədəniyyəti, elmi inhisarına alan siyasətin “Elm və siyasət” məqaləsinə tənqidini verən M. Ə. Rəsulzadə yazırdı: “Mədəniyyətin qayəsi siyasəti elmə tabe etdirməkdir” [168, s. 97]. Bu baxımdan mühacir ədəbiyyatı siyasətə tabe etdirilmiş ədəbiyyat deyil, konkret ideologiya (Azərbaycanın müstəqilliyi) uğrunda döyüşən ədəbiyyatdır. Problemə belə baxış mühacir yaradıcılığında başlıca stra- teji hədəfləri və məqsədləri müəyyənləşdirməyə imkan verir ki, onları aşağıdakı şəkildə ümumiləşdirmək mümkündür: - müstəqilliyini itirmiş millətin öz elmini, mədəniyyətini, ideologiyasını hərtərəfli inkişaf etdirmək imkanından məhrum olmasını nəzərə alaraq, bu sahədə zaman boşluğunun, fasilənin yaranmaması üçün sistemli araşdırmalar aparmaq; - Azərbaycan (eləcə də SSRİ millətlərinin) elmini qüsurlu tədqiq, təbliğ və tədris edən, ümumiyyətlə daxildə mədəniyyətləri, elmin milli sahələrini istər məzmun, istərsə də şəkilcə eybəcər hala salan bolşevik siyasətinin iç üzünü açaraq, əvəzində konyukturadan uzaq, kommunist ideologiyasının nəfəsi dəyməmiş tədqiqat əsərləri ortaya qoymaq; Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|