“qafqaz evi “ İdeyasi mühaciRƏT ƏDƏBİyyatinda
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yekun mülahizələr
281 qanunvericilik aktı 1938-ci ildə qüvvəyə minmiş və 1942-ci ildə “Əcnəbi agentlərin qeydiyyatı haqqında akt” kimi yenidən nəzərdən keçirilib, xeyli təkmilləşdirilmişdir. Bu “qanun o zaman ölkədə faşist və kommunist təbliğatının qarşısını almaq məqsədilə qəbul edilsə də” [18] sonrakı dövrlərdə lobbiçilik fəaliyyətinin hüquqi cəhətdən tənzimlənməsində əsas sənədə çevrilmişdir. Mövcud aktların qəbul edilməsində başlıca məqsəd ABŞ milli maraqlarının müdafiəsi və xarici dövlətlərin ölkə ərazisindəki fəaliyyətinin aşkarlanması idi. ABŞ qanunlarının lobbiçi şirkətlər qarşısında qoyduğu əsas tələblərdən biri – onların fəaliyyətinin Amerikanın dövlət maraqları ilə ziddiyyət təşkil etməməsidir. ABŞ-la münasibətləri yaxşılaşdırmaq istəyən dövlətlər bir qayda olaraq çalışırlar ki, öz maraq və mənafelərinin müdafiəsi üçün lobbiçi şirkətlərlə əməkdaşlıq etsin. Hazırda ABŞ-da onlarla lobbiçi şirkətlər əski Sovetlər Birliyindən olan dövlətlərin maraqlarının müdafiəsi ilə məşğuldur. Azərbaycanın lobbiçi şir- kəti uzun illər Türkiyənin mənafelərini müdafiə edən "Kapi- talayn"dır. "Ermənistanın maraqlarını isə güclü və nüfuzlu “Amerika Erməni Milli Komitəsi”, “Devid Kin ənd Assoşieyts” şirkəti təmsil edir” [19]. Birinci şirkət, adından da məlum olduğu kimi ermənilərin öz şirkətidir və həm diaspor, həm də lobbiçilik fəaliyyətini özündə cəmləşdirir. İkinci şirkətlə isə Ermənistan hələ sovetlər dönə- mindən müqavilə bağlamışdır. Ayrı-ayrı ölkələr və böyük kompaniyalarla yanaşı, şəhərlər də ABŞ-dakı lobbiçi şirkətlərlə müqavilə bağlaya bilərlər. Lobbiçilik sistemində medianın xüsusi yeri var. Media təkcə ölkə ictimai rəyinə, beynəlxalq rəyə deyil, BMT kimi böyük təşkilatların fəaliyyətinə də təsir göstərir. ABŞ qanunvericiliyinə görə media rəsmən xarici dövlətlərin mənafeyini müdafiə edə bilməz. Eyni zamanda qanun, ABŞ informasiya vasitələrində hər hansı bir dövlətin mənafeyini təmsil etmək üçün lobbiçi firmalarla müqavilə bağlamağı da qadağan etmir. “Nyu-York Tayms”, “Vaşinqton Post”, “Krisçen Sayens 282 Monitor” kimi qəzetlərə, “Vaşinqton Tayms”, “Taym”, “Nyus Uik” kimi jurnallara ölkənin siyasi elitasının etibar etdiyini nəzərə aldıqda, media ilə işin əhəmiyyəti daha qabarıq nəzərə çarpır. Bu nəşrlərdə çap olunan materiallar hökumət mövqeyini ifadə etməsə də ABŞ-ın daxili, xarici siyasətinin formalaşmasına təsir göstərən siyasi, iqtisadi dairələrin baxışlarını əks etdirir. Hətta, ABŞ-ın xarici siyasətində baş verəcək dəyişmələrin müəyyən konturlarını “Uoll-Strit Cournal”da çap olunan analizlərdən bilmək olur. Azərbaycana qarşı erməni diasporunun apardığı iş, ilk növbədə özünü mətbuatda büruzə verir. ABŞ-ın bir sıra nüfuzlu KIV-lərində erməni əsilli xeyli jurnalist çalışır. Lakin onu da qeyd edək ki, Azərbaycan diasporunun da media ilə işləməsinə maneələr yoxdur. Son illər Qərbdə Azərbaycanın maraqlarını müdafiə edən nəşrlərin sayının artması, yeni-yeni internet səhifələrinin yaradıl- ması perspektivdə durumun daha da yaxşılaşacağı barədə optimist ovqat yaradır. Azərbaycan diasporunun mütəşəkkil hala gəlməsində Türkiyə təcrübəsinin öyrənilməsi də örnəkdir. 1956-cı ildə ABŞ-da fəaliyyət göstərən Türkiyə icmalarını birləşdirən Amerika Türk Assosiasiyaları Federasiyası yaradıldı. Bu qurumun təşkilat işini federasiya fondlarından sabit maaş alan üç daimi əməkdaş aparır. 1992-ci ildə isə mənzil qərargahı Nyu-Yorkda yerləşən “Ümumdünya Türk Konqresi” yaradıldı. “Dünya Azərbaycanlılarının Konqresi” ideyasının ortaya çıxmasına və bu qurumun yaradılmasına, “Ümumdünya Türk Konqresi”nin təsiri az deyil. Lakin hər iki konqresin qarşılıqlı əlaqələrinin yüksək səviyyədə olduğundan danışmaq da hələ tezdir. Orası da sirr deyil ki, Azərbaycan və Türkiyə icmalarından kəmiyyət etibarilə dəfələrlə kiçik olan erməni icması daha mobil görünür. Erməni diasporu iri dünya dövlətlərində beynəlxalq ictimaiyyətdə, Azərbaycanın əhalisi, iqtisadiyyatı, Xəzərin karbohidrogen ehtiyatları haqında neqativ rəy yaratmağa can atır. Amerika politoloqu Corci Enn Geyer yazır ki, “Amerikanın 283 Erməni Assambleyası – Xəzər dənizindəki zəngin yataqlarda neftçıxarma səylərini ləngitmək üçün konqresdə uğurla lobbiçilik edir” [20]. ABŞ analitiklərinin fikrincə erməni diasporunun fəaliyyəti bəzi məqamlarda Vaşinqtonun siyasi maraqları ilə ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, ABŞ-ın mənafelərinə daha çox Qafqazda balanslaşdırılmış siyasət yürütmək uyğun gəldiyi halda, bir sıra konqresmenlər ermənilərin lobbiçiliyi ilə Azərbaycanın əleyhinə qərarlar qəbul etməyə nail olur və nəticədə ABŞ-ın timsalında bölgədə Ermənistanın himayəçisi təəssüratı yaranır. Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının Bakı – Tbilisi – Ceyhan boru kəməri ilə nəqlinə qarşı çıxan ermənilər “axına qarşı” üzməkdən, yəni ABŞ-ın dövlət maraqlarının əksinə getməkdən belə çəkinmirlər [21]. Neçə illərdir ki, erməni diasporu, 1915-ci ildə- Osmanlı zamanında “erməni soyqırımı” törədildiyini iddia edib, dünya dövlətlərinin bu uydurma olayı tanımasına çalışır. Məsələ bəzən o qədər qəlizləşir ki, yüksək rəsmi məqamlar işə qarışaraq öz dövlət maraqlarını müdafiə etməyə, erməni diasporunun niyyətlərini cilovlamağa məcbur olurlar. Yekun mülahizələr Çağdaş dünyada mütəşəkkil diasporlar yaşadığı ölkənin qanunlarını öyrənərək lobbiçilik işlərini yaxşı qurmaqla siyasi proseslərə, beynəlxalq rəyə təsir göstərmək imkanındadır. Iri dövlətlərin parlamentlərinə, Cümhurbaşqanlığına seçkilərdə cəm şəkildə və fəal iştirak etməklə, ayrı-ayrı aktiv siyasətçilərə maliy- yə və digər dəstəklər verməklə diasporlar ciddi uğurlar qazana bilir. ABŞ-da, eləcə də bir sıra Qərb dövlətlərində Türkiyəyə ne- qativ münasibət zəminində erməni diasporu, yunan diasporu ilə əlbir fəaliyyət göstərir. Bunun müqabilində Azərbaycan diasporu, güclü yəhudi diasporu ilə isti münasibətlərdə olan Türkiyə diasporuna daha möhkəm bağlanmalıdır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|