Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ön sözün mü əllifi
- “Görm ədinmi ki, Allah H ərəmi
- “O, siz ə dindən Nuha tövsiyyə etdiyini, sənə vəhy etdiyimizi, İbrahimə, Musaya və İsaya tövsiyyə etdiyimizi sizin üçün də qanuni etdik”.
- “Özünü tanımayandan və ağılı başında olmayandan başqa kim İbrahimin
| QAFQAZ MÜSƏLMANLARI İDARƏSİ BAKI İSLAM UNİVERSİTETİ İBRAHİM ZÖHRAB OĞLU QULİYEV FƏLSƏFƏ ÜZRƏ FƏLSƏFƏ DOKTORU HƏDİSİ-ŞƏRİFLƏRDƏ MÜQƏDDƏS ŞƏHƏRLƏRİN TARİXİ BAKI 1 Ön sözün mü əllifi: Hacı Sabir Həsənli ilahiyyat üzr ə fəlsəfə doktoru Qafqaz Müs əlmanları İdarəsi sədrinin müavini, Bakı İslam Universitetinin rektoru Elmi redaktoru: Fuad İzzət oğlu Nurullayev f əlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Qafqaz Müs əlmanları İdarəsi sədrinin müavini, Bakı İslam Universitetinin Dinşünaslıq fakültəsinin dekanı Elmi m əsləhətçi: Möhsün Zellabdin oğlu Nağısoylu AMEA- nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor AMEA M. Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun Farsdilli Əlyazmaların Tədqiqi Şöbəsinin müdiri R əyçilər: Şahlar Şahbaz oğlu Şərifov ilahiyyat üzr ə fəlsəfə doktoru, AMEA A. A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun “Azərbaycanın orta əsrlər tarixi” şöbəsinin böyük elmi işçisi Dilav ər Mirzəkişi oğlu Əzimli tarix üzr ə fəlsəfə doktoru, AMEA- nın A. A. Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun “Azərbaycanın orta əsrlər tarixi” şöbəsinin böyük elmi işçisi Annotasiya Oxuculara t əqdim edilən bu kitabda müəllifin əsasən uzun illərdən bəri tədqiqat apadığı və ziyarətində olduğu müqəddəs şəhərlərin tarixi və onların fəzilətləri haqqında deyilmiş hədislərə üstünlük verilmişdir. Bununla yanaşı, adı çəkilən şəhərlərin İslam tarixində oynadığı rol, onların salındığı dövrdən bu günə kimi olan t ərəqqi-tənəzzül dövrləri qədim və müasir qaynaqlar əsasında araşdırılmışdır. H əmçinin, kitabda müqəddəs şəhərlər müsəlmanlar tərəfindən daim ziyarət olunduğu üçün İslamda ziyarət mədəniyyəti, ziyarətin səbəbləri və qaydaları haqqında da m əlumatlara yer verilmişdir. Az ərbaycan xalqının həmişə müqəddəs şəhərlərə ziyarətə getmələri, onların müq əddəs şəhərlərlə və oradakı ziyarətgahlarla əlaqəli bəzi məsələləri bilmələri vacib olduğundan kitabda şəri məsələlərə də qısaca aydınlıq gətirilmişdir. Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub. 2 ÖN SÖZ Respublikamız müstəqillik əldə etdikdən sonra ilahiyyat elmlərinin dirç əldilməsi, cəmiyyətin İslam mədəniyyətinə daha sıx qovuşması, onun yüz illər boyu keçdiyi t əbii inkişaf yolunun bərpa olunması üçün müstəsna əhəmiyyət daşıyır. Ona gör ə də Azərbaycan xalqının müqəddəs saydığı dini-mədəni irsin müasir tələblər s əviyyəsində öyrənilməsi və təbliği mühim məsələdir. Bu baxımdan İslamın müq əddəs şəhərlərini və insanlarını tanımaq, görkəmli İslam alimlərinin həyat və yaradıcılığını, onların müxtəlif əsərlərini tədqiq etmək aktual əhəmiyyət kəsb edir. İbrahim Zöhrab oğlu Quliyevin “H ədisi-şəriflərdə müqəddəs şəhərlərin tarixi” adlı kitabı məhz bu elmi marağın nəticəsində meydana gəlmişdir. İ. Z. Quliyev kitabı müqəddəs şəhərlərin tarixinə, orada baş vermiş ictimai- siyasi mühit ə, həmin şəhərlərdəki müqəddəs ziyarətgahlara, o ziyarətgahlarda uyuyan şəxslərin həyat və fəaliyətlərinə həsr etmişdir ki, bu da eyni zamanda düzgün elmi n əticə əldə etməyə kömək edən əsas amillərdən biridir. Kitabda İslamda ziyarət m ədəniyyəti də geniş araşdırılmışdır. İ. Z. Quliyev mövzunun tədqiqinə gərgin əmək sərf etmiş, kitabın yazılmasında bir çox m əşhur və mötəbər ədəbiyyatdan istifadə etmişdir ki, bu da öz növbəsində kitabın sanbalını artırır. Kitabın məzmunu göstərir ki, müəllif qarşıya qoyduğu m əqsədi və vəzifələri tam reallaşdıra bilmiş, ilahiyyat elmi və mədəniyyətimiz üçün faydalı, əhəmiyyətli bir iş görmüşdür. Hacı Sabir Həsənili Bakı İslam Universtitetinin rektoru 3 GİRİŞ İslamda müqəddəs şəhərlərin, xüsusilə də Kəbə evinin, Peyğəmbərimizin (s) və onun Əhli-beytinin (ə) qəbirlərinin ziyarət ounması qədimdən indiyənədək dünya müs əlmanlarının diqqət mərkəzində olmuş və zaman-zaman müsəlman alimlərinin, f əqihlərinin və dinşünaslarının diqqətində incələnmişdir. Biz də bu mövzunun mühüm olduğunu nəzərə alaraq onu Qurani-kərim və hədisi-şəriflərdən, Həmçinin, t əfsir və tarix kitablarından istifadə edərək tədqiq etdik. Tədqiqatımız nəticəsində bel ə nəticəyə gəldik ki, həqiqətən müqəddəs şəhərlər, xüsusilə Məkkə şəhəri və orada yerl əşən Kəbə evi Allah yanında çox hörmətlidir və insanların da bu hörməti qoruyub saxlamaları vacibdir. Necə ki, ayədə belə bəyan edilir: “Görm ədinmi ki, Allah H ərəmi (Kəbəni) əmin-amanlıq yeri etdi..”. Bu ayədən belə nəticə alırıq ki, Allah oranı əmin, ehtiramlı, ibadətgah və müqəddəs bir məkan olaraq yaratmış və biz müs əlmanlara oranın qorunmasını əmanət qoymuşdur. İslam şəriətinə görə hər kəs onun hörm ətini inkar etsə, o şəxsin qanı halal və öldürülməsi isə vacibdir. Hər kəs onun ovunu tutsa v ə ya oradakı məqamlardan birinə ehtiramsızlıq göstərsə, ona şəri h ədd (cəza) tətbiq ediləcəkdir və o, fasiq olur. Qədimdən bəri oranın ziyarət olunması bütün ümm ətlərin icra etdikləri bir ayin olmuşdur. Həmçinin, mötəbər mənbələr əsasında belə nəticəyə gəldik ki, Kəbə ziyarəti və oranın müqəddəs məkan olması ilk insan zamanından başlayaraq günümüzə və bundan sonra Qiyamətədək qorunub saxlanacaqdır. Bundan əlavə Həcc ayininin içərisində olan bəzi əməllər əxlaqi yönə malik olmaqla yanaşı, insanların mənəvi tərbiyəsində və onların birgə yaşayış t ərzində mühüm rola malikdir. Heç bir sosial üstünlüyü olmayan bir bəndənin (İsmailin anası Hacərin) Allah yanında olan hörməti onun Qiyamətədək insanların q əlbində yaşatmağa səbəb oldu. Adi bir bəndənin təqvası onu Allah yanında əbədi bir müq əddəs varlığa və köhnə alaçığını isə müqəddəs məkana çevirdi. Allah onun köhnə çadrını öz evinə bitişdirməklə müqəddəsləşdirdi. Bütün bunların hamısı insanın Allah yanında yalnız təqva və imanı sayəsində əziz olmasına dəlildir. H əccin hər bir ayinində ilahi bir sirr vardır. Bu sirlərin açılması bu müqəddəs ayinin ön əmini daha da dərinləşdirir və maraqlı edir. Bundan başqa ilk insandan başlayan həcc adət-ənənəsi Peyğmbərimizin (s) dövrün ədək müxtəlif formalara düşmüş və nəhayət Peyğəmbər (s) tərəfindən Qiyam ətədək vahid bir formada icra edilməsi gerçəkləşdirilmişdir. Buna işarə edən ay ədə belə bəyan edilir: “O, siz ə dindən Nuha tövsiyyə etdiyini, sənə vəhy etdiyimizi, İbrahimə, Musaya və İsaya tövsiyyə etdiyimizi sizin üçün də qanuni etdik”. 1 Bu ay ə həcc ayinlərinin qədim olduğunu və bu ayinlərin Qiyamətədək yaşayacağını bildirir. Beləliklə, Peyğəmbərimizin (s) ehrama girmək, Ərəfatda durmaq, M əşərül-haramda gecələmək, şeytan daşlamaq, Səfa və Mərvə dağları arasında qaçmaq, Kəbəni təvaf etmək, Məqami-İbrahimdə namaz qılmaq, qurban k əsmək kimi həcc ayinləri İbrahim peyğəmbərin (ə) əhvalatlarını anladır, onun və ail əsinin davranış qaydalarını bizə örnək göstərir. Necə ki, ayədə belə bəyan edilir: “Özünü tanımayandan və ağılı başında olmayandan başqa kim İbrahimin 1 Şura, 13 4 Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|