24
xassəli məhsullarla qarşılıqlı təsirdə olur. Natrium-hidrofosfat (ikiəsaslı) zəif
qələvili xassəyə malikdir və və daha güclü turşularla reaksiyaya daxil olur.
Zülal bufer sistemi amfoter xüsusiyyətinə görə həm turşuların və həm də
qələvilərin neytrallaşdırılmasını həyata keçirir; belə ki, plazma zülalları özünü turş
mühitdə qələvi kimi, qələvi mühitdə isə turşu kimi aparır (zülalları təşkil edən amin
turşuların düzülüş xusiyyətləri ilə əlaqədardır; bu, zülallarım amfoterlik
xüsusiyyətini müəyyənləşdirir).
Bufer sistemi toxumalarda da vardır, lakin bu sistem toxumaların pH-nı daha
dəyişməz səviyyədə saxlayır. Toxumaların başlıca bufer sistemi zülallar və fosfatlar
təşkil edir.
Orqanizmda pH-ın sabit saxlanılmasında ağ ciyərlərin və böyrəklərin də rolu
vardır. Ağ ciyərlər vasitəsi ilə karbon qazının artığı xaric edilir. Böyrəklər asidoz
zamanı daha çox miqdarda turş xassəli birəsaslı natrium-fosfat, alkaloz zamanı isə
daha çox qələvi duzlar – iki əsaslı natrium-fozfat və natrium-bikarbonat xaric
edəcəkdir.
QANIN TƏRKIBI
Qan duru hissədən, yəni plazmadan və burada asılqanlaşmış qlobulyar
hissədən, yəni formalı elementlərdən (eritrositlərdən, leykositlərdən və
trombositlərdən) təşkil olunmuşdur. Həcm etibarı ilə qannın formalı elementləri 40-
45%, plazma hissəsi isə 55-60% təşkil edir. Bu nisbət hematokrit nisbəıti və ya
hematokrit ədədi adlandırılmışdır. Əksər hallarda hematokrit ədədi dedikdə yalnız
qanın formalı elementləri hissəsini əks etdirən rəqəm götürülür.
Qanın plazması
Qan plazmasının tərkibi su (90-92%) və (8-10%) quru maddələrdən ibarətdir.
Quru qalıq üzvü və qeyri-üzvi maddələrdən təşkil olunmuşdur.
Qan plazmasının üzvi maddələrinə zülallar (7-8%) aiddir. Bu maddələr isə
əsasən albumindən (4.5%), qlobulundən (2-3,5%) və fibrinogendən (0,2-0.4%)
ibarətdir.
Qan plazması orqanizmdə müxtəlif funksiyaları yetinə yetirir:
1)
Kolloid-osmotik və
akva hemostaz;
2)
Qanın aqreqat halının təmin edilməsi;
3)
Turşu-qələvi homeostazı;
4)
Immun homeostazı;
5)
Transport funksiyası;
6)
Qidalandırıcı funksiya;
7)
Qanın laxtalanması prosesində rolu.