Qarabağda həlak olmuş şə
hidl
ə
rin
xatir
ə
sin
ə
v
ə
m
ə
'sum körp
ə
l
ə
rin
ruhuna ithaf edir
ə
m
Ön söz
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi digər hüquq elmlərindən
fundamental siyasi-hüquqi elm, dövlət və hüquq haqqında
ümumnəzəri biliklər sistemi olması, dövlət və hüququ bir tam kimi
öyrənməsi ilə fərqlənir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi hüququn ayrıca
bir sahəsinə aid elm deyil, o, bütövlükdə hüququ, özü də dövlətlə
vəhdətdə öyrənir. Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi dövlət və hüququ
vəhdətdə götürməklə yanaşı, bu hadisələrin inkişafına yaxından təsir
göstərən ictimai-iqtisadi, sosial-mədəni və geosiyasi amilləri də
öyrənir. Buna görə də, dövlət və hüquq nəzəriyyəsi ilə digər ictimai
elmlər (tarix, politologiya, sosiologiya, sosial-psixologiya, etnologiya
və s.), həmçinin fəlsəfə və hüquq fəlsəfəsi arasında müəyyən
əlaqələr yaranır. Beləliklə, dövlət və hüquq nəzəriyyəsi digər hüquq
elmlərinə münasibətdə həm nəzəri, həm də umumiləşdirici,
sintezləşdi- rici elm kimi çıxış edir.
Oxuculara təqdim olunan vəsait dövlət və hüquq nəzəriyyəsinin
birinci, yəni dövlət nəzəriyyəsi hissəsini əhatə edir. Vəsait dövlət və
hüquq nəzəriyyəsinin birinci hissəsinə aid proqram tələblərinə cavab
verir.
Müəllif bu vəsait üzərində işləməyə başlayarkən dövlət və hüquq
nəzəriyyəsinin hər iki hissəsini bir kitabda əhatə etməyi nəzərdə
tuturdu. Lakin iş prosesində dövlət nəzəriyyəsinə aid hər bir
mövzunun əhatəli şəkildə açıqlanmasını zəruri bilib onu iki cilddə
hazırlamaq qənaətinə gəlmişdir. Bunun əsas səbəblərindən biri də,
Azərbaycanın müstəqillik qazandığı dövrdən indiyə kimi dövlət və
hüquq nəzəriyyəsinə aid dərslik və geniş həcmli dərs vəsaitlərinin
hazırlanmaması, əvvəlki dərsliyin dövlət nəzəriyyəsinə aid hissəsinin
isə müasir tələblərə cavab verməməsidir. Belə ki, əvvəlki dərslikdə
dövlət nəzəriyyəsinin birinci hissəsi daha çox sosialist
dövlətinin nəzəriyyəsinə və marksizmin ehkamlarından çıxış edərək
burjua dövlətinin tənqid olunmasına həsr olunmuşdur. Bundan əlavə,
müəllif dövlət nəzəriyyəsinin problemlərinin obyektiv elmi biliklərə
uyğun səviyyədə və ehkamçılıqdan azad bir yanaşma əsasında təhlil
edilməsinə olan ehtiyacı da nəzərə almışdır.
Ümumiyyətlə, dövlət və hüquq nəzəriyyəsinə aid dərsliklərin və
dərs vəsaitlərinin çoxunda dövlət və hüquq nəzəriyyəsinin bir elm
kimi formalaşması tarixinə toxunulmur. Müəllif isə bu boşluğu
müəyyən dərəcədə doldurmaq məqsədi ilə dövlət və hüquq
nəzəriyyəsinin elm sahəsi kimi formalaşması tarixinə ayrıca bir
paraqraf ayırmışdır.
Dövlət nəzəriyyəsinə aid olan mövzuların bir çoxu həm də
fəlsəfəyə, hüquq fəlsəfəsinə, bir sıra ictimai elmlərə yaxın olan
mövzulardır. Bu səbəbdən müəllif vəsait üzərində işləyərkən həmin
sahələrə aid çoxlu materiallara müraciət etmişdir. Bunlar, həm
Azərbaycan, həm də rus və ingilis dilində olan materiallardır.
Müəllif vəsaitdə hər bir problemi geniş və dolğun şəkildə
açıqlamaqla yanaşı, həm də bir növ müxtəlif yanaşmaların dialoqunu
qurmuş, müxtəlif alimlərin bir-birindən fərqlənən fikirlərini müqayisə
etmiş, oxucuların həmin məsələlər üzərində müstəqil düşünə bilməsi
üçün çalışmışdır.
Sizə təqdim olunan bu kitab müəllifin ali məktəb tələbələrinə
«dövlət və hüquq nəzəriyyəsi» fənni üzrə mühazirələr dediyi dövrün
məhsuludur və ali məktəb tələbələri və dövlət və hüquq
nəzəriyyəsinin problemlərini öyrənənlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Vəsaitdən, həm də magistr, aspirant və ali məktəb müəllimləri
istifadə edə bilər.
Sözsüz ki, vəsait müəyyən qüsurlardan xali deyil. Ona görə də,
müəllif oxuculardan qüsurlarla bağlı haqlı irad və təkliflərini ona
çatdırmağı xahiş edir və buna görə əvvəlcədən öz təşəkkürünü
bildirir. Həmin irad və təkliflər vəsaitin növbəti nəşrlərində mütləq
nəzərə alınacaqdır.
Mü
ə
llif
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi
MÖVZU:
DÖVLƏT VƏ HÜQUQ NƏZƏRİYYƏSİNİN ÜMUMİ
XARAKTERİSTİKASI
§ 1. DÖVLƏT VƏ HÜQUQ NƏZƏRİYYƏSİNİN ANLAYIŞI VƏ
FUNKSİYALARI
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsinin anlayışı. Dövlət və hüquq
nəzəriyyəsi hüquq elmlərinin ümumi təsnifatına əsasən nəzəri-
hüquqi elmlər qrupuna aiddir. Dövlət və hüququ bütöv bir tam kimi
öyrənən dövlət və hüquq nəzəriyyəsi onların ən ümumi
qanunauyğunluqlarını üzə çıxarır və həmin hadisələr barəsində
ümumiləşdirici biliklər yaradır. Buna görə də, dövlət və hüquq
nəzəriyyəsi tərəfindən yaradılan biliklər sahəvi hüquq elmlərinin
xüsusi problemlərinin öyrənilməsi üçün nəzəri baza rolunu oynayır.
M.N.Marçenkonun yazdığı kimi, hər bir elm sahəsinin, tədris
fənninin adı onun özünəməxsus predmeti ilə yanaşı, xarakterini və
məzmununu da əks etdirir. Bu, dövlət və hüquq nəzəriyyəsinə də
aiddir. Həmin elmin və tədris fənninin xarakteri müəyyən dərəcədə
onun adında öz əksini tapır. «Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi» ifadəsi,
birinci növbədə, həmin elm sahəsinin nəzəri elm olduğunu göstərir.
Bundan əlavə, həmin nəzəriyyənin dövlət və hüquqa aid olduğu
müəyyən olunur. Həmçinin başa düşmək olur ki, bu elm sahəsi dövlət
və hüququ vəhdətdə götürür və onları birlikdə öyrənir.
«Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi» elminin nəzəriliyi onunla ifadə
olunur ki, o, dövlət və hüquq haqqında ümumiləşdirici biliklər yaradır,
onların daxili, dərin, nisbətən ümumi qanunauyğunluqlarını açır və
həmin hadisələr arasındakı əlaqəliliyin mahiyyətini üzə çıxarır.
«Nəzəriyyə» deyərkən də müəyyən hadisənin və ya gerçəkliyin
qanunauyğunluqları haqqında ən ümumi, elmi.
Dostları ilə paylaş: |