iri sənaye şəhərləri və müəssisələrinin ərazi və ətraf torpaqlarının texnogen
tullantılarla (ağır metallar, neft, civə və s.) çirklənməsi üzrə;
respublikanın müxtəlif coğrafi zonalarının torpaqlarının fon tərkibi üzrə
müşahidələr təşkil edilir və aparılır.
Kənd təsərrüfatı torpaqlarının çirklənməsinin monitorinq məntəqələrində
müşahidələr il ərzində iki dəfə aparılır:
yazda: mineral gübrələr, pestisid və herbisidlərin istifadəsindən qabaq;
payızda: kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımından sonra.
Monitorinq məntəqələri kənd təsərrüfatının əkin sahələrində - pambıqçılıq,
üzümçülük, taxılçılıq, meyvəçilik, tərəvəzçilik, yem bitkiləri altındakı torpaq
sahələrində yerləşdirilir.
İri sənaye şəhərləri və müəssisələrinin ərazi və ətraf torpaqlarının texnogen
tullantılarla çirklənməsi üzrə müşahidələr şəhər (müəssisə) ətrafında dörd
istiqamətdə (şimal, cənub, qərb, şərq), müxtəlif məsafələrdə ilin yaz və payız
fasillərində aparılır.
Respublikanın müxtəlif coğrafi zonalarının torpaqlarının fon tərkibi üzrə
müşahidələr ilin hər fəslində bir dəfə və güclü atmosfer yağıntılarından (leysan)
sonra aparılır.
6.4. Mineral-xammal ehtiyatlarının monitorinqi
Azərbaycan Respublikasının mineral-xammal bazasının monitorinqinə yer
təkinin
geoloji
öyrənilməsi,
faydalı
qazıntı
ehtiyatlarının
vəziyyətinin
qiymətləndirilməsi və hərəkətinin uçotu daxildir.
Dövlət geoloji öyrənilməsinin əsas məqsədi ölkə ərazisində, o cümlədən Xəzər
dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub bölməsində geoloji
tədqiqatların aparılması, faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı, qiymətləndirilməsi və
kəşfiyyatı, yer təkində baş verən proseslərin öyrənilməsi, mineral-xammal bazası
haqqında informasiyanın toplanması, sistemləşdirilməsi və saxlanılmasından
ibarətdir.
Mineral-xammal ehtiyatlarının dövlət balansı sənaye əhəmiyyətli yataqlar üzrə
hər növ faydalı qazıntı ehtiyatlarının kəmiyyəti, keyfiyyəti, öyrənilmə dərəcəsi,
faydalı qazıntıların çıxarılması, itkisi və kəşf edilmiş faydalı qazıntı ehtiyatları ilə
sənayenin təmin edilməsi haqqında məlumatları özündə əks etdirir və mineral-
xammal bazasının vəziyyətinin uçotu məqsədilə aparılır.
Faydalı qazıntıların dövlət kadastrı faydalı qazıntı yataqlarının kompleks
istifadəsi, onların işlənilməsi və əlaqədar infrastrukturların səmərəli inkişafı və
yerləşdirilməsi məqsədilə aparılır.
6.5. Bioloji ehtiyatların monitorinqi
6.5.1. Bitki örtüyü, o cümlədən meşələrin monitorinqi - meşə fondundan
istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası, onların funksiyalarının
artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədilə meşə fondunun vəziyyətinin və
dinamikasının qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması sistemindən ibarətdir.
Meşələrin monitorinqi meşə fondundan istifadənin, onun mühafizəsinin,
qorunmasının və meşələrin bərpasının, ekoloji funksiyalarının artırılması, meşələrin
deqradasiyasının əsas səbəblərinin müəyyənləşdirilməsi, meşələrin davamlı və
dayanıqlı inkişafı üçün proqnozların və tədbirlərin işlənməsi, onların uzunmüddətli
və müntəzəm monitorinq sisteminin yaradılması məqsədilə aparılır.
Meşələrin monitorinqinə aşağıdakılar daxildir:
meşələrin ekoloji funksiyalarını tam öyrənmək məqsədilə müşahidə yerlərinin,
təbiət və təbii amillər nəticəsində geosistemdə gedən dəyişikliklərin istiqamətinin və
dinamikasının müəyyənləşdirilməsi;
meşələrin əhəmiyyətini, bioloji xüsusiyyətlərini, təbii və iqtisadi şəraitini nəzərə
almaqla səmərəli istifadəsinə, meşə təsərrüfatının səmərəli aparılmasına nəzarətin
həyata keçirilməsi;
müşahidələrin
aparılmasında,
məlumatların
toplanmasında,
təhlilində
ümumiləşdirilməsində yeni texnologiyalardan, yerli və aerokosmik üsullardan, o
cümlədən məsafədən zondlama və müxtəlif xəritə materiallarından istifadə edilməsi;
meşə fondundan istifadə, onun mühafizəsi, qorunması və meşələrin bərpası,
onların ekoloji funksiyalarının artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədilə
meşə
fondunun
vəziyyətinin
və
dinamikasının
qiymətləndirilməsi
və
proqnozlaşdırılmasının
həyata keçirilməsi;
meşələrin yanğından qorunması üçün profilaktiki tədbirlərin görülməsi, yanğın
əmələ gəlməməsi üçün əhali arasında müxtəlif vasitələrdən istifadə etməklə təbliğat
işlərinin aparılması, meşə yanğınlarının vaxtında aşkar edilərək onların qarşısının
alınması üçün tədbirlər görülməsi;
meşələrdə zərərvericilərin və xəstəlik mənbələrinin aşkara çıxarılması, onların
yayılmasının qarşısını almaq üçün müvafiq fitosanitar tədbirlərin həyata
keçirilməsinə nəzarət edilməsi;
meşə fondunun vəziyyətinə dair cari, ekspedisiya, aviavizual və s. meşəpatoloji
müşahidələrin aparılması;
sanitar normalarına əməl edilməsi, sanitar qırmaların vaxtında və düzgün
aparılmasına nəzarət olunması.
Meşə fondunun uçotu mütəmadi olaraq aparılan meşə quruluşu işləri zamanı
həyata keçirilir.
Monitorinq müşahidələrinin nəticələri təhlil olunaraq meşələrin vəziyyəti bitki
örtüyünün deqradasiyasına səbəb olan əsas amillər öyrənilir, meşə fondunun
kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri qiymətləndirilir, proqnozlaşdırılır və
məhsuldarlığının yüksəldilməsinə düzgün istiqamət veriləcək xəritə, sxemlər,
texnologiya və tövsiyələr işlənib hazırlanır.
Meşə ehtiyatlarının monitorinqi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən
həyata keçirilir.
6.5.2.
Heyvanat
aləmi,
o
cümlədən balıq
və
digər
su
bioresurslarının monitorinqinə - respublika ərazisində daimi, müvəqqəti və köçəri