XAÇMAZIN ETİMOLOGİYASI HAQQINDA
MÜLAHİZƏLƏR
Azərbaycan ərazisində “xaç” komponentli aşağıdakı topo -
nimlər qeydə alınmışdır:
Xaçal Kəkər oronimi (Balakən ra -
yonunda dağ. Oronimlərə dağ, təpə, dərə, düz, aşırım, bir sözlə,
coğrafi relyef quruluşlu adları bildirən onomastik vahidlər da -
xildir),
Xaçbulaq hidronimi (Daşkəsən rayonunda çay. Hidronim
su obyektlərinin adlarını bildirən toponimik vahiddir),
Xaçbulaq
oykonimi (Daşkəsən rayonunda kənd. Oykonim kənd, qəsəbə,
şəhər, bir sözlə, yaşayış məskənlərinin adlarını bildirən toponimik
vahiddir),
Xaçın hidronimi (Kür çayının bir qolu),
Xaçınabad
oykonimi (Beyləqan rayonu ərazisində kənd),
Xaçınçay hidronimi
(Ağdam rayonu ərazisində su anbarı),
Xaçındərbətli oykonimi
(Ağdam rayonunda kənd),
Xaçıntak hidronimi (Xocalı rayonunda
çay),
Xaçısər oronimi (Şəmkir rayonunda dağ),
Xaçmazqışlaq
oykonimi (Oğuz rayonunda kənd),
Xaçmaz oronimi (Xocavənd
ərazisində dağ) və bir neçə
Xaçmaz oykonimi. Bunlardan üçü
Oğuz və Cəlilabad rayonları eyniadlı inzibati ərazi vahidində və
Şuşa yaxınlığında kənd, digəri isə Xaçmaz rayonunun mərkəzi
şəhəridir.
Göründüyü kimi, Azərbaycanda
Xaçmaz həm makro, həm də
mikro onomastik vahidlər kimi mövcuddur. Bu, təkcə oykonim
kimi yox, həm də oronim və hidronimlərdə öz yaşarlığı ilə diqqəti
cəlb edir.
Xaçmaz haqqında tədqiqatçıların müxtəlif fikirləri var. Bizi də
məhz
“xaçmaz” sözünün mənşəyi, onun etimologiyası maraqlan -
dırır. Bu məqsədlə sözün mənşəyi və onun necə meydana gəlməsi
haqqında xeyli araşdırmalar apardıq. Bir çox müəlliflərin
Xaçmaz
haqqındakı yazılarını izlədik.
Əvvəlcə
“xaçmaz” sözünün komponentlərinə diqqət yetirək:
İlk baxışdan sadə görünən bu söz
xaç və
maz tərkiblərindən ibarət
21