Qərib Məmmədov

 
4
Academic editor: doctor of geography sciences, Honored teacher SH.G.Hasanov  
 
Garib Sh. Mammadov. Real member of the NASA, doctor of biology sciences, professor.  “Soil science and 
the bases of the soil geography”. Baku, “Elm”, 2007. 660 pages. 
 
Reviewers:  Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, prof. M.P.Babayev. 
 
     Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, M.A.Abdullayev.  
 
The book of “Soil science and the bases of the soil geography” consists of 7 parts, 43 chapters, and 120 
paragraphs. We can get minutely information from the preface part of the book about soil science subjects, its 
scientific and theoretical bases, research methods, progress history in the world and also in Azerbaijan, and 
about the researches of famous soil scientists in different periods. Forming of the education about the soil, 
progress history of soil science in Azerbaijan, the main point of soil formation process, the general scheme of 
soil formation, soil forming factors and other aims are supplied in detail to the readers at the first and the second 
part of the book. The third part is devoted to the composition of the soil, regimes and properties, mineralogical 
and granulometrical structure of the soil and soil-formation rocks, organic part of the soil, chemical composition 
of the soil and soil-formation rocks, soil colloids and absorbing power of the soil, structure and physical proper-
ties, soil-water, water properties of the soil and water regime, soil-air and its air regime, heat properties of the 
soil, heat regime, soil solution and oxidizing-reduction processes, and fertility of the soil. At the fourth part in-
formation is given about genesis of Azerbaijan soils, classification, geography, utilization at agriculture, classifi-
cation of the soils, the main objective laws of geographic diffusion of the soils, diagnostics, short content of the 
genetic classification, the soils of the alpine and sub alpine meadows, humid and semi-humid subtropics and etc. 
in detail. The fifth part is devoted to the soil erosion in the world and in Azerbaijan, and their struggle measures. 
The state soil cadastre, the main point of the state soil cadastre of Azerbaijan Republic, native agriculture and 
soil-cadastre and zoning characteristics are shown at the sixth part of the book. At the next part we can get 
enough information about soil geography of the world, soil-geographic and natural agricultural division into 
districts of Russia, Central Asia and Southern Caucasus areas. 
We present the literature list that published in our and in foreign countries, to the readers at the end of 
the book.  
This course is intended as an appliance for students of “Soil science”, “Earthstructure and soil control-
ler”, “Soil cadastre” specialty (bachelor, master, also post-graduate students) of biology faculty of Baku State 
University. But also we can consider this book usefully for geography faculty of Baku State University and 
Azerbaijan Pedagogical University, also some faculties of Azerbaijan Agriculture Academy for size and features 
of given information of this book. During the composing of the book we use the experiment of the books which 
published in Azerbaijan, Russian and Ukraine last 10-15 years.  

---

 
5
MÜNDƏRİCAT 
 
Giriş  
 
BİRİNCİ HİSSƏ 
TORPAQ HAQQINDA TƏLİMİN YARANMASI 
 
I FƏSİL. TORPAQŞÜNASLIĞIN İNKİŞAF TARİXİ  
 
II FƏSİL. AZƏRBAYCANDA TORPAQŞÜNASLIQ 
ELMİNİN İNKİŞAF TARİXİ 
 
İKİNCİ HİSSƏ 
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN MAHİYYƏTİ 
 
III FƏSİL. 
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN  
ÜMUMİ SXEMİ  
 
§1. Təbii törəmə kimi torpağın ümumi xüsusiyyətləri  
§2. Torpaqəmələgəlmənin mərhələləri və ümümi sxemi  
§3. Torpaqəməlgəlmənin energetikası  
§4. Torpağın yaranması və təkamülü  
§5. Torpaq profilinin morfoloji əlamətləri  
 
IV FƏSİL.TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN AMİLLƏR  
 
§6. Torpaqəmələgətirən süxurlar  
§7. Aşınma  
§8. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar  
§9. İqlim torpaqəmələgətirən amil kimi  
§10. Orqanizmlər və onların torpaqəmələgəlmədə və torpaq münbitliyinin 
formalaşmasında rolu  
§11. Torpaqda yaşayan heyvanlar və onların torpaqəmələgəlmə proseslərində 
rolu  
§12. Relyef torpaqəmələgətirən amil kimi  
§13. Torpağın yaşı  
§14. İnsanın istehsalat fəaliyyəti  
§15. Torpaqəmələgətirən amillərin qarşılıqlı əlaqəsi  
 
ÜÇÜNCÜ HİSSƏ 
TORPAĞIN TƏRKİBİ, XASSƏ VƏ REJİMLƏRİ 
 
V FƏSİL.  TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN SÜXURLARIN  
MINERALOJI VƏ QRANULOMETRİK TƏRKİBİ  
 
§16. Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların  qranulometrik tərkibi. 
Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri  

---

 
6
§17. Torpaq və süxurların qranulometrik tərkibinə görə təsnifatı  
§18. Qranulometrik tərkibin əhəmiyyəti  
 
VI FƏSİL. TORPAĞIN ÜZVİ HİSSƏSİ  
 
§19. Torpaqda üzvi maddələrin mənbəyi və onun fraksiya-qrup tərkibi  
§20. Humus maddələrinin torpağın mineral komponentlərilə, kənd  təsərrüfatı 
kimyəvi maddələri və çirkləndiricilərlə qarşılıqlı təsiri  
§21. Üzvi qalıqların torpaqda çevrilməsi prosesləri və humus maddələri 
sisteminin yaranması və funksional fəaliyyəti haqqında təsəvvürlər  
§22. Üzvi maddənin torpaqəmələgəlmədə, münbitlik və bitki  qidalanmasında 
rolu  
 
VII FƏSİL.TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏ- GƏTİRƏN SÜXURLARIN 
KİMYƏVİ TƏRKİBİ  
 
§23. Süxur və torpaqlarda kimyəvi elementlərin miqdarı  
§24. Torpaqda kimyəvi element birləşmələrinin formaları və onların bitkilər 
tərəfindən mənimsənilməsi  
§25. Torpaq mikroelementləri  
§26. Torpağın radioaktivliyi  
 
VIII FƏSİL.TORPAQ KOLLOİDLƏRİ VƏ TORPAĞIN UDUCULUQ 
QABİLİYYƏTİ  
 
§27. Torpaq kolloidləri torpağın sorbsion xassələrinin  daşıyıcıları kimi  
§28. Torpağın uduculuq qabiliyyətinin növləri  
§29. Torpaqlarda sorbsion proseslərin əsas qanunauyğunluqları  
§30. Mübadilə olunan kationların miqdarı, torpağın turşuluğu, qələviliyi və 
buferliyi  
§31. Uduculuq xassəsi və onun torpağın genezisi və münbitliyində rolu  
 
IX FƏSİL. TORPAĞIN STRUKTURU  
 
§32. Torpaq strukturunun aqronomik əhəmiyyəti  
§33. Strukturun yaranması  
§34. Torpağın strukturunun itirilməsi və bərpası  
 
X FƏSİL. TORPAĞIN FİZİKİ XASSƏLƏRİ  
 
§35. Torpağın ümumi fiziki xassələri  
§36. Torpağın fiziki-mexaniki xassələri  
 
XI FƏSİL.TORPAQ SUYU, TORPAĞIN SU XASSƏLƏRİ VƏ SU REJİMİ  
 
§37. Torpaq nəmliyinin kateqoriyaları və onun xassələri  
§38. Torpağın su xassələri  

---