1 ildə 1 ton məhsul istehsalı üçün lazım olan əmək günü
ölkələr \ məhsullar A B
Azərbaycan 10 20
Türkiyə
20 10
Cədvəldən göründüyü kimi, Azərbaycan A malının,
Türkiyə isə B malının istehsalında istehsal xərcləri baxımından
50
mütləq üstünlüyə malikdirlər. Ona görə də, Azərbaycan A,
Türkiyə isə B malımın istehsalı üzrə ixtisaslaşmalıdır. Bu
zaman hər iki ölkə bu mallar ilə ticarətdən qarşılıqlı fayda əldə
edəcəklər. Çünki Azərbaycan özünə 10 əmək gününə başa
gələn A malını verərək Türkiyədən B malını alır. Halbuki, əgər
B malını Azərbaycan özü istehsal edərdisə, ona 20 əmək günü
sərf etməli olardı, Türkiyə də B malının istehsalını təşkil
etməklə Azərbaycanla ticarətdən eyni dərəcədə fayda əldə
edəcəkdir. Əks təqdirdə, qiymət fərqi nəticəsində Azərbaycan-
da istehlakçılar bir ton A məhsulu satmaqla, cəmisi yarım ton
B məhsulu əldə edə bilərlər. Halbuki, onu Türkiyədən daha çox
miqdarda almaq mümkündür. Türkiyəyə də eyni vəziyyət
mövcuddur.
A.Smit nəzəriyyəsinə görə sərbəst ticarətdən ticarət
aparan hər iki ölkə iqtisadi səmərə əldə edir. Eyni zamanda, o
hesab edirdi ki, dövlətlər xarici ticarətə imkan daxilində az
müdaxilə etməlidirlər. Lakin, həyat göstərdi ki, A.Smitin müt-
ləq üstünlüklər nəzəriyyəsi məntiqli olmaqla yanaşı, kamil de-
yildir. Belə ki, əgər hər hansı bir ölkə heç bir istehsal sahəsində
mütləq üstünlüyə malik deyildirsə, o zaman necə olacaqdır?
Digər ölkələr bu ölkə ilə ticarət edəcəkmi? Belə bir sual da
cavabsız qalır: istehsal xərcləri baxımından mütləq üstünlüyə
malik olmayan hər hansı bir ölkə, məgər beynəlxalq ticarətdən
iqtisadi səmərə əldə edə bilməzmi?
Mütləq üstünlüklər nəzəriyyəsinin cavab verə bilmədiyi
bu sualları D.Rikardonun müqayisəli üstünlüklər nəzəriyyəsi
cavablandırmışdır.
Müqayisəli üstünlüklər nəzəriyyəsi - D.Rikardo
müqayisəli üstünlüklər nəzəriyyəsi ilə sübut etmişdir ki, hər
hansı bir ölkə bu və ya digər əmtəənin istehsalında istehsal
xərcləri baxımından mütləq üstünlüyə malik olmadığı halda da
ölkələr arasında xarici ticarət aparıla bilər və bu ticarətdən hər
iki ölkə mənfəət əldə edə bilər. Rikardoya görə nə qədər ki,
51
ölkələr arasındakı qiymətlərdə az da olsa fərq qalmaqda davam
edir, hər bir ölkə nisbi üstünlüyə malikdir.
Dostları ilə paylaş: |