“Qİda məhsullarinin müASİr təDQİqat üsullari”
Yüklə 77,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “QİDA MƏHSULLARININ MÜASİR TƏDQİQAT ÜSULLARI”
- AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
- FƏRZƏLİYEV ELSEVƏR BABA oğlu
- C. Ə. ƏSGƏROVA
- MƏHƏRRƏMOV MİKAYIL ƏKBƏR oğlu
- KƏRİMOV NADİR TOFİQ oğlu
- RƏHİMOV NAMİQ KƏRİM oğlu
- QLICOV VAQİF QİYAS oğlu
- KURS ÜZRƏ MÖVZULARIN PLANI VƏ SAATLARIN TƏXMİNİ BÖLGÜSÜ Sıra № Mövzuların adı Mühazirə saat
- III. Xromatoqrafik analiz üsulları . . . . . . 14
- II. SPEKTRIAL ANALİZ ÜSULLARI - 6 saat
- III. XROMATOQRAFİK ANALİZ ÜSULLARI -14 saat
- IV. LÜMİNESSENTLİ ANALİZ ÜSULLARI - 2 saat
- V. REOLOJİ ANALİZ ÜSULLARI – 4saat
- VI. QİDA MƏHSULLARININ KEYFİYYƏTiNƏ NƏZARƏT ÜÇÜN İŞLƏDİLƏN CİHAZ VƏ TEXNİKİ VASİTƏLƏR -2 saat
- LABORATORİYA MƏŞĞƏLƏLƏRİNİN MÖVZULARI
- Məsləhət görülən ədəbiyyat
| AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL PROBLEMLƏRİ İNSTİTUTU AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ Bakalavr hazırlığı üçün “QİDA MƏHSULLARININ MÜASİR TƏDQİQAT ÜSULLARI” fənninin TƏDRİS PROQRAMI B A K I – 2011 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL PROBLEMLƏRİ İNSTİTUTU AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ Bakalavr hazırlığı üçün QİDA MƏHSULLARININ MÜASİR TƏDQİQAT ÜSULLARI fənninin TƏDRİS PROQRAMI Ali təhsil müəssislərinin 050642 - “Qida məhsulları mühəndisliyi” istiqamətində bütün ixtisaslar üzrə bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 11.05.2011 ci il tarixli, 798 saylı əmri ilə qrif verilmişdir. 2
B A K I – 2011 Tərtib edənlər: 1. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının dosenti, texnika elmləri namizədi FƏRZƏLİYEV ELSEVƏR BABA oğlu 2. “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının dissertantı G. M. NƏSRULLAYEVA 3. “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının dissertantı C. Ə. ƏSGƏROVA Elmi redaktor: “Abşeronşərab” ATSC-nin baş məsləhətçisi, texnika elmləri namizədi MİKAYILOV VÜQAR ŞAHBABA oğlu Rəy verənlər: 1. Bakı Qida Sənayesi Kollecinin direktoru, texnika elmləri namizədi, dosent MƏHƏRRƏMOV MİKAYIL ƏKBƏR oğlu 2. Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin “Texnologiya və standartlaşdırma” kafedrasının müdiri, texnika elmləri namizədi, dosent KƏRİMOV NADİR TOFİQ oğlu 3. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının dosenti, texnika elmləri namizədi RƏHİMOV NAMİQ KƏRİM oğlu 4. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının dosenti, biologiya elmləri namizədi QLICOV VAQİF QİYAS oğlu Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Qida məhsullarının texnologiyası” kafedrasının 11 oktyabr 2010 – cu il tarixli iclasında müzakirə edilmiş və bəyənilmişdir. Protokol № 02. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Tədris-Metodiki Şurasında baxılmış və təsdiq edilmişdir. 04. 02. 2011-ci il, protokol №1. 3
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodiki Şurasının “İqtisadiyyat” bölməsinin 02 may 2011 il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Protokol № 09.
Respublikamızda Ali təhsilin yeni üsulda (kredit sistemi, baloniya prosesi) formalaşdırılması ilə əlaqədar olaraq, 050642-“Qida məhsulları mühəndisliyi” istiqamətində bütün ixtisaslar üzrə bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün tədris planının “Seçmə fənlər” blokunda “Qida məhsullarının müasir tədqiqat üsulları” fənninin tədris edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. 050642-“Qida məhsullraı mühəndisliyi” istiqamətində bütün ixtisaslar üzrə “bakalavr” pilləsini başa vurmuş bakalavr – mütəxəssislər, qida xammallarının, eləcə də uyğun texnoloji əməliyyatlardan keçirilməklə istehsal edilən müxtəlif çeşidli hazır qida məhsullarının həm orqanoleptiki (sensor), həm fiziki-kimyəvi, həm reoloji və həm də mikrobioloji keyfiyyət göstəricilərinin təyin edilməsi üsullarını bilməlidir. Bu baxımdan tədrisin bakalavr mərhələsində “Qida məhsullarının müasir tədqiqat üsulları” fənninin keçirilməsi kifayət qədər yüksək elmi və praktiki əhəmiyyətə malikdir. Proqramın məzmunu 60 saatlıq (4 kredit) kursun həcminə tam uyğundur. Kafedrada işçi proqram (sillabus) tərtib edilən zaman o, qismən dəyişdirilə bilər və həmçinin bu qayda ilə daxil olan mühazirə və laboratoriya məşğələrinin mövzuları daha da dərinləşdirilə və ya ixtisar edilə bilər. Təsdiq edilmiş tədris planına müvafiq olaraq, fənnin tədrisi üçün proqramda cəmi 60 saat (4 kredit) dərs yükü nəzərdə tutulmuşdur ki, bunun da 30 saatı (2 kredit) mühazirə və 30 saatı (2 kredit) laboratoriya dərslərinin payına düşür. Fənnin Y-4 semestrində keçirilməsi planlaşdırılmışdır. Proqramda, tədris olunması nəzərədə tutlan mühazirə və laboratoriya dərsləri mövzularının daha da dərindən və hərtərəfli mənimsənilməsi məqsədi ilə, tələbələrə müstəqil iş şəklində tapşırıqlar verilə bilər ki, bu da mühazirəçi müəllim tərəfindən 4
yerinə yetirilir. Bununla yanaşı, əlavə olaraq işləniləcək sərbəst iş mövzuları, tədris prosesi üçün hazırlanması vacib sayılan sillabuslarda mütləq nəzərdə tutulmalıdır. Fənnin tədrisinin sonunda bir imtahan nəzərdə tutulmuşdur. KURS ÜZRƏ MÖVZULARIN PLANI VƏ SAATLARIN TƏXMİNİ BÖLGÜSÜ Sıra № Mövzuların adı Mühazirə saat- larının miqdarı 1 2 3 I. Giriş. Qida məhsullarının müasir tədqiqat üsullarının əhəmiyyəti . . . . . . . . . 2 II. Spektrial analiz üsulları . . . . . . . . 6 2.1. Absorbsiyalı spektroskopiya . . . . . . . 2 2.2. İnfraqırmızı spektroskopiya . . . . . . . 2 2.3. Atom-absorbsiyalı spektroskopiya . . . . . 2
3.1. Xromatoqrafiyanın nəzəri əsasları və xromatoqrafiya növləri . . . . . . . . . 2 3.2. Qaz xromatoqrafiyası . . . . . . . . . . 2 3.3. Ali yağ turşularının təyini . . . . . . . . 2 3.4. Qida məhsullarının aromatının analizi . . . 2 3.5
Kağız üzərində paylaşdırıcı xromatoqrafiya . 2 3.6. Nazik təbəqəli xromatoqrafiya . . . . . . 2 3.7. Kоlonkalı xromatoqrafiya . . . . . . . . 2
4.1. Lüminessentli analiz üsullarının əsasları. Qida məhsullarının kimyəvi tərkibinin təyini . . . 2
Reoloji analiz üsulları . . . . . . . . . 4 5.1. Reologiyanın əsas anlayışları. Reoloji xüsusiyyətlərin təyin üsulları . . . . . . . 2 5.2. Əsas reoloji xüsusiyyətlərin təyini üçün istifadə edilən cihazlar . . . . . . . . . 2
Qida məhsullarının keyfiyyətinə nəzarət üçün işlədilən cihaz və texniki vasitələr . . 2 5
6.1. Dənəvər (səpələnən) qida məhsullarında hərarətin və rütubətin məsafədən ölçülməsi . . 2
I. GİRİŞ. QİDA MƏHSULLARININ MÜASİR TƏDQİQAT ÜSULLARININ ƏHƏMİYYƏTİ – 2 saat Qida məhsulları istehsal etmək məqsədilə istifadə edilən qida xammallarının müxtılifliyi haqqında ümumi məlumat. Keyfiyyət anlayışı, məhsulun keyfiyyətini şərtləndirən amillər. Fənnin predmeti, məqsəd və vəzifələri, digər fənlərlə qarşılıqlı əlaqəsi, qısa inkişaf tarixi. Qida məhsulları istehsalında bu fənnin əhəmiyyəti, hazır məhsulların keyfiyyətinin yüksəldilməsində rolu. II. SPEKTRIAL ANALİZ ÜSULLARI - 6 saat 2.1. ABSORBSIYALI SPEKTROSKOPIYA-2 saat Absorbsiyalı spektroskopiyanın nəzəri əsasları haqqında. Fotoelktrik spektroskopiyanın sxemi. Spektroskopiyanın əsas qanunu (Buqer-Lambert qanunu). Molyar udulma əmsalı. əsas fotometrik vahidlər. Xromofor qrupların udulması. Spektral analizdə xətalar mənbəyi haqqında. 2.2. İNFRAQIRMIZI SPEKTROSKOPİYA - 2 saat Infraqırmızı spektoskopiya haqqında ümumi məlumat. Infraqırmızı şüalanma oblastları. Infraqırmızı spektrlərin alınması və analiz nümunələrinin hazırlanması. Infraqırmızı spektrlərin şifrələrinin oxunması. 2.3. ATOM - ABSORBSİYALI SPEKTROSKOPİYA - 2 saat 6
Atom - absorbsiyalı spektroskopiyanın nəzəri əsasları. Ikişüalı atom-absorbsiyalı spektrofotometrin sxemi. Atom-absorbsiyalı spektroskopiya üsulunun əsas nailiyyətləri. Nümunələrin analiz üçün hazırlanması qaydaları. Nümunələrin külləşdirilməsi. mikroelementlərin üzvi həlledicilərlə ekstraksiya olunması. Əsas mineral maddələri təyin edərkən olan həssaslıq. Alovun seçilməsi işıq mənbəyi. Ayrı-ayrı elementlərin (kalium, natrium, kalsium, dəmir, mis, manqan, sink) təyin edilmə xüsusiyyətləri. Alovsuz spektroskopiya. III. XROMATOQRAFİK ANALİZ ÜSULLARI -14 saat 3.1. XROMATOQRAFİYANIN NƏZƏRİ ƏSASLARI VƏ XROMATOQRAFİYA NÖVLƏRİ – 2 saat Xromatoqrafik ayırma prinsipi. Xromatoqrafiya nədir? Xromatoqrafiyanın əsas növləri və onların təsnifatı. Sıxışdırıcı və aşkarlayıcı xromatoqrafiya üsulları. 3.2. QAZ XROMATOQRAFİYASI - 2 saat
Qaz xromatoqrafiyası üsulunun əsasları və prinsipləri. Qaz xromatoqrafiyasının sxemi. Detektorların xüsusiyyətləri, növləri. Xromatoqrafik kolonkaların xüsusiyyətləri. Qaz xromatoqrafiyasında keyfiyyət analizi. Qaz xromatoqrafiyasında miqdar analizi. Xromatoqrafik piklərin sahələrinin müəyyən edilməsi. mütləq və nisbi kalibrləşmə qrafikləri. Eksperimentin keçirilmə metodikası. 3.3. ALİ YAĞ TURŞULARININ TƏYİNİ – 2saat Qaz-maye xromatoqrafiyası (QMX) haqqında ümumi məlumat. Lipidlərin çıxardılması. Metilləşdirmə üsulları. 7
Qeyri-polyar fazalarda xromatoqrafik ayrılma. Polyar fazalarda xromatoqrafik ayrılma. Yağ turşularının keyfiyyət və miqdarca analizi. Qida məhsullarının yağ-turşu tərkibinin analizi. 3.4. QİDA MƏHSULLARININ AROMATININ ANALİZİ - 2 saat
Aromatın analizi zamanı qarşıda duran əsas vəzifələr. Aromatın analizi haqqında ümumi məlumat, analiz üsullarının mahiyyəti. Aromatik maddələrin qaz ekstraksiyası. Aromatik maddələrin üzvi həlledicilərlə ekstraksiyası. Distilyasiya (qovma) metodu. Distilyatın qovulması və eyni zamanda qatılaşdırılması üçün qurğu. Vakkum distilyasiya üsulu . Aromatik maddələrin xromotoqrafik ayrılması. Ayrılmış komponentlərin tutulması üçün içlədilən qablar haqqında məlumat. İylərin kimyəvi fraksiyalaşdırılması. 3.5. KAĞIZ ÜZƏRİNDƏ PAYLAŞDIRICI XROMATOQRAFİYA – 2 saat Kağız üzərində paylaşdırıcı xromatoqrafiya üsulunun əsasları. Hisə verilmiş məhsulların fenol tərkibinin təyini. Fenolların diazosulfo törəmələrinin xüsusiyyətləri. Kağız üzərində paylaşdırıcı xromatoqrafiya üsulu ilə şəkərlərin, aminturşularının təyini. 3.6. NAZİK TƏBƏQƏLİ XROMATOQRAFİYA (NTX) – 2 saat Nazik təbəqəli xromatoqrafiya (NTX) üsulunun əsasları. NTX üçün sorbektlər. NTX üsulu ilə lipidlərin fraksiya tərkibinin təyini. NTX üsulu ilə fosfolipidlərin fraksiyalaşdırılması (təbəqələşmə). NTX üsulu ilə vitaminlərin təyini. 8
NTX üsulu ilə pestisidlərin qalıq miqdarının təyini. NTX üsulu ilə karbohidratların, aminturşuların ayrılması. 3.7. KOLONKALI XROMATOQRAFİYA – 2 saat Kalonkalı xromatoqrafiya üsulu haqqında ümumi məlumat. Kalonkalarda paylaşdırıcı xromatoqrafiya və bu üsulun əsasları. Adsorbsiyalı xromatoqrafiya üsulu, bu üsulun əsasları və tətbiqi.
İon - mübadilə xromatoqrafiyası, bu üsulun əsasları, tətbiqi, yağ turşularının ayrılması və metilləşdirilməsi. Hel xromotoqrafiyası, bu üsulun əsasları. Molekulyar ələklərdə zülalların xromatoqrafiyası. IV. LÜMİNESSENTLİ ANALİZ ÜSULLARI - 2 saat 4.1. LÜMİNESSENTLİ ANALİZ ÜSULLARININ ƏSASLARI. QİDA MƏHSULLARININ KİMYƏVİ TƏRKİBİNİN TƏYİNİ - 2 saat Lüminessentli analiz üsullarının əsasları. Qida məhsullarının yaxşı keyfiyyətinin təyini. Qida məhsullarının kimyəvi tərkibinin təyini. Südün tərkibində zülalların, yağların, vitaminlərin təyini. Qida məhsullarının zərərsizliyinə nəzarət. Fluoressentli və hemilyminessentli indikatorlar.
5.1. REOLOGİYANIN ƏSAS ANLAYIŞLARI. REOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİN TƏYİN ÜSULLARI -2saat
Reologiyanın əsas anlayışları (ölülük, bərklik, elastiklik, möhkəmlik, plastiklik və s.).İdeal-elastik, ideal-plastik və ideal-özlü cisimlər haqqında. 9
Reoloji xüsusiyyətlərin strukturunun tipləri və təyin üsulları. Deformasiya kinetikası əyriləri (P t və P>P
t şərtlərinə müvafiq). 5.2. ƏSAS REOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİN TƏYİNİ ÜÇÜN ISTİFADƏ EDİLƏN CİHAZLAR – 2 saat Axın deformasiyasını ölçmək üçün işlədilən cihazlar. Vayler- Rebinder cihazı. İki modifikasiyada Vayler-Rebinder cihazının sxemi. Maili səthdə axın deformasiyasını ölçmək üçün Nikolayev cihazı. Volaroviçin rotasiyalı viskozimetri. Binqam mayesinin axın əyrisi. Kapillyar viskozimetrlər. Şarlı Heppler viskozimetri. Konik plastometr. Düzxətli sıxılma deformasiyasını ölçmək üçün işlədilən cihazlar. Nikoloyev və Şpihelhlyas cihazı. Dinamometrik tərəzilər. VI. QİDA MƏHSULLARININ KEYFİYYƏTiNƏ NƏZARƏT ÜÇÜN İŞLƏDİLƏN CİHAZ VƏ TEXNİKİ VASİTƏLƏR -2 saat 6.1. DƏNƏVƏR QİDA MƏHSULLARINDA HƏRARƏTİN VƏ RÜTUBƏTİN MƏSAFƏDƏN ÖLÇÜLMƏSİ - 2 saat Qida məhsullarının tərkibi və xassələrinin avtomatik təyini üsullarının təsnifatı. Avtomatik nəzarət üçün texniki vasitələrə olan tələblər. Dənəvər qida məhsullarında hərarətin və rütubətin məsafədən ölçülməsi haqqında məlumat. Rütubətin məsafədən ölçülməsinin həcmi və konduktometrik üsulları. Nəmlik ölçən cihaz və onun ötürücü sxemi. 10
LABORATORİYA MƏŞĞƏLƏLƏRİNİN MÖVZULARI Sıra
№ Mövzu
Saat 1 Laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsi və təhlükəsizlik texnikası tədbirləri ilə tanışlıq . . . . . . . . . . . . . 2 2. Laboratoriyada mövcud olan avadanlıq, qurğu və cihazlarla tanışlıq . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3.
refraktometrik üsulla təyini . . . . . . . . . . . . . . 2 4. Müxtəlif qida məhsullarının (qənnadı məhsulları, qida konsentratları, konserv məhsulları, meyvə - giləmeyvə şirələri və s.) dequstasiya qiymətləndirilməsinin aparılması . . . . 2 5. Makro – və mikroelementlərin atom – absorbsiyalı spektrofotometriya metodu ilə təyini . . . . . . . . . . 2 6.
2 7. Meyvələrdə liqninin miqdarının spektrofotometrik metodla təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 8. Alkoloidlərin tərkibinin və miqdarının xromatoqrafiya metodu ilə təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 9.
xromatoqrafiyası metodu ilə təyini . . . . . . . . . . . 4 Pektin maddələrinin karbazol üsulu ilə təyini . . . . . . 2 10.
Süd piyinin oksidləşmə dərəcəsinin təyini. Kərə yağında piyin oksidləşmə dərəcəsinin təyini. Yağların oksidləşmə dərəcəsinin (Kreys-Luriyə görə) floroqlyusinlə təyini . . . 2 11. Bitki mənşəli məhsullarda fenol birləşmələrinin təyini . . . 4 12. Nazik sellüloza təbəqəli xromatoqrafiya metodu ilə şəkərlərin təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 13.
Qaz – maye xromatoqrafiyası metodu ilə monosaxaridlərin təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 14.
Zülalların sefadekslərdə xromatoqrafiyası . . . . . . . . 2 15. Fosfolipidlərin nazik təbəqələrdə ayrılması ilə təyini . . . . 2 16. Aminturşularının aminoanalizatorlarda təyini . . . . . . . 2 11 17. Tiaminin və riboflavinin nazik təbəqəli xromatoqrafiya üsulu tətbiq edilməklə spektrofotometrik təyini . . . . . . . . 2 18. Efir yağlarının ayrı-ayrı komponentlərinin miqdarının infraqırmızı və ultrabənövşeyi spektrlərin udulmasına görə miqdarca təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 19. Tərəvəzlərdə, meyvələrdə, süddə və onun emal məhsullarında xlorlu üzvi zəhərli kimyəvi birləşmələrin təyini . . . . . . 2 20.
Efir yağlarının təyin . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 21. Efir yağlarının fiziki və kimyəvi göstəricilərinin təyini . . . 2 22. Efir yağlarındakı aldehidlərin və ketonların təyini . . . . . 2 23 İon mübadiləsi və kağız xromatoqrafiyası metodu ilə üzvi turşuların təyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 24.
Kağız xromatoqrafiyası metodu ilə şəkərlərin miqdarca təyini 2 25. Poliamid təbəqədə fraksiyalandırmaqla katexinlərin və leykoantosianların təyini . . . . . . . . . . . . . . . 2
1. Analitik kimyanın əsasları. Kitab 1 və kitab 2. /Y.A. Zolotov, E.N.Doroxova, V.İ.Fadeyeva və b. - M.: 436 s. 2. Fərzəliyev.E.B., Əliyev Ə.Y. Yeyinti məhsullarının ümumi texnologiyası.- Bakı, İqtisad Universitei, 2005 – 392 s. 3. Fərzliyev E.B. “Yeyinti məhsullarının ümumi texnologiyası” fənnindən laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsinə dair metodiki göstərişlər – Bakı,: İqtisad Universiteti, 2002.-60s. 4. Fərzliyev E.B. “Meşə qida məhsulları və dərman bitkilərinin emal texnologiayası” fənnindən laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsinə dair metodiki göstərişlər – Bakı,: İqtisad Universiteti, 2002.-74s. 5. Лабораторный практикум по общей технологии пищевых производств / А.А. Винoградова, Г.М. Мелькина, Л.А. Фомичева и др. Под ред. Ф.П.Ковальской.- М.: Агропромиздат, 1991. - 335 с. 6. Методы биохимического исследования растений / А.И.Ермаков, В.В.Арасимович, Н.П. Ярош и др. Под ред. А.И. Ермаков.- Л.: Агропромиздат, 2002.- 430 с. 12
7. Плахотин В.Я. Контроль качества пищевых продуктов. – Киев.: Урoжай. 1988. - 144с. 8. Голубинюк А. С. Mетоды исследования качества пищевых продуктов. – М. : Дели, 2006.- 222с. 13 Yüklə 77,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|