Gülsarı hələ də hərəkətsiz dayanmışdı. Qıçlarını bir-birinə
qısıb, belini aşağı əymişdi, hər şeyə biganə, hər şeyə laqeyd – elə bil at
durduğu yerdəcə quruyub ağaca dönmüşdü.
Tanabay fikirdən-xəyalatdan ayılıb
özünü ata yetirdi. Onun ardı-arası kəsilməyən həzin iniltisinə qulaq asıb:
– Sən ki yuxulayırsan, – dedi. – Halın xarabdır, eləmi? Axı, a qardaş, nə
oldu sənə?
Tələsə-tələsə Tanabay Gülsarının soyuq qulaqlarını ovxaladı. Əlini atın
yalına saldı. Yal da soyuq idi, nəm idi. Üstəlik, yalın əvvəlki
ağırlığından əsər-əlamət qalmamışdı. – Tanabay bunu hiss eləyib təşvişə
düşdü. “Qocalıb, – dedi. – Lap qocalıb. Yazığın yalcığazı da tamam tülənib
gedib. Hamımız qocalırıq, hamımızın axırımız birdir”. Beləcə dərdli-dərdli
düşünərək Tanabay mat-məəttəl atın qarşısında dayandı. O, çıxılmaz
vəziyyətdə qalmışdı, nə edəcəyini bilmirdi. Əgər atı da, arabanı da burada
qoyub piyada getsəydi, Tanabay hələ gecə yarı olmamış evə çata bilərdi,
çünki onun dərə dibindəki keşikçi koması buradan çox da uzaqda deyildi. Orada
– çaydan bir verst yarım yuxarıda məskən salmış su qarovulçusunun
qonşuluğunda Tanabay arvadı ilə yaşayırdı. Yayda biçənəklərə baxırdı, qışda
tayalara göz qoyurdu ki, çobanlar otu vaxtından əvvəl daşıyıb mal-qaraya
yedirtməsinlər.
Belə bir işlə məşğul olan adam, şübhəsiz ki, atsız ötüşə bilməzdi, Tanabayın
da atı vardı, ancaq bu at deyildi, ayrı at idi.
Keçən
payız Tanabayın kolxoz idarəsinə işi düşdü. Haradasa aqronomluq oxuyub gəlmiş
təzə briqadir onu görüb:
– Əmi, – dedi, – zəhmət olmasa, tövləyə baş
çəkin, sizə başqa at ayırmışıq. Bir az qocatəhərdir, ancaq pis deyil, sizin
iş üçün yarayar.
Tanabay şübhələndi.
– O necə atdır? – dedi, – Əl-ayaq
altda ölənlərdən deyil ki?
– Özünüz gedib baxarsız, – dedilər. – Sarıtəhər şeydir. Görsəz tanıyarsız.
Haçansa, deyirlər, siz onu saxlamısız.
Tanabay
birbaş tövləyə yollandı və kəhər atı həyətdə görəndə onun ürəyi yerindən
oynadı. “Ölmədik, yenə də görüşdük”, – dedi. Qocalıb tanınmaz hala düşmüş
ata baxdı. Gülsarıdan imtina eləməyə ürəyi gəlmədi. Atı götürüb apardı. Evdə
arvad Gülsarını zorla tanıdı.
– Doğrudanmı, bu həmin Gülsarıdır? – dedi.
–
Odur, özüdür ki var, – deyə Tanabay arvadın üstünə kəkələndi, çünki o,
söhbətin uzanacağından ehtiyat eləyirdi.
Gülsarı ilə bağlı olan xatirələrin
dərinliyinə getmək lazım deyildi. Çünki cavan vaxtı Tanabay günah işlər
dalınca bu atın üstündə getmişdi. İndi söhbət həmin o cavanlıq günahının
üstünə gələ bilərdi, buna görə Tanabay bir də ucadan kəkələndi:
– Nə durmusan, bir şey qızdırsana. Acından it kimi ölürəm!
– Neynim, a kişi, mat
qalmışam, deyirəm, nə pis şey imiş qocalıq. Bu hara, o at hara? Deməsəydin
odur, heç inanmazdım.
Tanabay:
– Burda təəccüblü bir şey yoxdur, – dedi. –
Elə bilirsən biz ondan yaxşı gündəyik? Halva-halva deməynən ağız şirin olmaz.
Hər şeyin öz vaxtı-vədəsi var.
Arvad fikirli-fikirli başını buladı:
– Elə
mən də bunu deyirəm də! – Sonra gülümsəyib zarafatla əlavə elədi: – Yenə
atınla gecə səfərinə gedəcəksənmi? Getsən, bir söz demərəm.
Tanabay:
– Başına
söz qəhətdir? – dedi. – Çaşdığından dalını arvadına sarı çevirdi. Zarafata
zarafatla cavab vermək lazım idi. O isə utandığından samanlığın talvarına
dırmaşıb, orada xeyli vaxt ot-ələflə əlləşdi. Elə bilirdi ki, arvad o
əhvalatı unudub, yox balam, unutmayıbmış.
Qadın ocağı da yandırdı, xörəyi də
qızdırdı, ancaq Tanabay otla eşələnməkdən əl çəkmədi. Nəhayət, arvadı onu
qapıdan səsləyib aşağı endirdi:
– Düş, – dedi, – düş gəl, xörəyini bir də
qızdırmayacağam ki!
Daha qadın heç vaxt o söhbətə qayıtmadı, köhnə xırmanları sovurmağın nə
mənası vardı?..
Tanabay bütün qışı ata qulluq elədi, ona
isti kəpək verdi, doğranmış çuğundur yedirtdi. Axı atın ağzı da kardan
düşmüşdü – dişlərinin bircə kötüyü qalmışdı. Buna baxmayaraq, Tanabay atı,
necə deyərlər, dirildib ayaq üstə qoymuşdu, bəs indi bu nə olan iş idi? Niyə
Gülsarı yerə mıxlanıb qalmışdı? İndi Tanabay nə etməli idi?
Yox, atı
çölün düzündə qoyub getmək onun işi deyildi.
Tanabay ata təkan verdi, at səntirəyib ayaqlarının yerini dəyişdi, ancaq bir
addım da gedə bilmədi.
– Necə
deyirsən, Gülsarı, bəs getməyək, burda qalaq? – Tanabay ata dil tökdü. Sonra
nəsə fikirləşdi. – Dayan, – dedi, – dayan görüm, mən bu saat gəlirəm.
Qamçının dəstəyilə o, arabanın küncündəki kisəni dartıb çıxartdı, kisədəki
bağlamanı götürdü. O kisədə Tanabay gəlininə kartof aparmışdı, ancaq
bağlamanı öz evindən götürmüşdü, arvadının yol üçün qoyduğu çörək idi, yaddan
çıxıb eləcə də qalmışdı. Tanabay çörəyin yarısını böldü, xırda-xırda
doğrayıb arxalığının ətəyinə tökdü, atın ağzına tutdu. Gülsarı çörəyin
qoxusunu dərindən ciyərinə çəkdi, ancaq yeyə bilmədi. Əlacı kəsilmiş Tanabay
çörəyi ovcuna yığıb az-az atın ağzına dürtməli oldu, at tədricən hərəkətə
gəldi, çənəsini tərpətməyə başladı. Tanabay sevindi:
– Belə ha! – dedi. – Ay
maşallah, ye görüm, bəlkə birtəhər burdan tərpənək, yavaş-yavaş gedək çıxaq
evimizə. Çətini gedib çıxanacandır. Evdə hər şey yaxşı olacaq. Arvad
yaxşı-yaxşı baxacaq sənə. Diriləcəksən, qorxma, diriləcəksən.
Tanabay beləcə yalvarırdı. Atın ağzından axan su ovcuna töküldükcə o, ürəkdən
sevinirdi,
çünki get-gedə Tanabay o suyun isindiyini hiss eləyirdi.
Sonra o, cilovu əlinə götürüb, qətiyyətlə irəli dartdı.
– Gedək! – dedi. – Gedək! Durmağın
mənası yoxdur.
At tərpəndi. Araba cırıldadı. Təkərlər daşlı yolda aram-aram səslənməyə
başladı. Onlar yavaş-yavaş yola düzəldilər – qoca at və qoca
Tanabay.
Qoca at son gücünü toplayıb gedirdi. Arabanı zorla çəkib aparırdı. Tanabay
atın barəsində düşünürdü: “Zəifləyib, yaman zəifləyib”. Tanabay
ürəyində atla danışırdı: “Yaşından xəbərin varmı, Gülsarı? İyirmi olar, yəqin
olar. Bəlkə iyirmidən də çox olar...”
2
Onlar müharibədən sonra
tapışmışdılar. Döyüşlərdə Şərqdən vurub Qərbdən çıxan yefreytor Tanabay
Bakasov Kvantun ordusu təslim olanda hərbi xidmətdən azad edilmişdi. O, altı
il dava yollarında ayaq döymüşdü. Bir dəfə arabada zədələnmişdi, bir dəfə
döşünə qəlpə dəymişdi, ancaq Allah nəzərini ondan əsirgəməmişdi, iki ay
hospitalda yatandan sonra Tanabay gedib öz cəbhə yoldaşlarına qoşulmuşdu.
Cəbhədən evə qayıdanda vağzaldakı satıcı qızlar Tanabaya “baba” demişdilər.
Ancaq Tanabay inciməmişdi, çünki burada, necə olsa, sataşmaq məsələsi də
vardı. O, əlbəttə, cavan deyildi, amma sən deyən qocaya da oxşamırdı. Dava
onu kifayət qədər bozartmışdı, bığında ağ tüklər də var idi, lakin Tanabay
təkcə sir-sifətdən bir az qoca görünürdü. Özü də, ürəyi də cavan idi.
Gəlməyindən bir il keçməmiş arvadı onun üçün bir qız dünyaya gətirmişdi, o
biri il ikincisini doğmuşdu. İndi qızların hər ikisi ərli-uşaqlı idi.
Yaydan-yaya gəlib-gedirdilər. Böyük qızın əri sürücü işləyirdi. Görürdün ki,
budur, hamını maşına doldurub gətirib. Yox, Tanabay qızlarından,
Dostları ilə paylaş: |