Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ 10 cilddə Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
Həmin prosesi qüvvətləndirən və sürətləndirən amillərdən biri də bədii ədəbiyyat, xüsusilə aşıq yaradıcılığının inkişafı olur. Məhz aşıq yaradıcılığı poeziyada heca vəzninin geniş yayılmasına qüvvətli təsir göstərir. Azərbaycan aşıqlarının babası xalq danışıq sözlərini şerə gətirməklə bədii üslubu daha da sadələşdirir. Şübhəsiz, belə sözlər içərisində alınmalar, arxaizmlər, dia- lektizmlər də var idi. Lakin onlar ümumişlək səciyyə daşıyır və Qurbani dövründə xalqın əksər təbəqələri tərəfindən başa düşülürdü. Kitabda milliləşməni təsdiq edən xüsusi dil amili kimi leksik və morfoloji vahidlərin təhlili ön plana çəkiilir. Diqqəti çəkən məsələlərdən biri də budur ki, millilik Qurbani dilinin təkcə leksik və qrammatik qatlarında deyil, həm də obrazlılıq vasitələrində, məcazlar sistemində izlənilir. Sözlərin çoxmənalılığı, ümumişlək leksikanın böyük üstünlüyü, cinas qafiyələr, incə və zərif yumor, epitetlər, mübaliğələr, meta- foralar, frazeoloji vahidlər, atalar sözləri və məsəllər, hətta intonasiya, ritm, ölçü, ahəngdarlıq kimi xalis forma elementləri də Qurbani poeziyasının millilik keyfiyyətləri kimi predmetləşdirilir və izah edilir. Bütün bu keyfiyyətlər tanınmış dilşünas alim Qəzənfər Kazımovu həm də məsuliyyətli bir folklor-aşıq şeri tədqiqatçısı saymağa əsas verir. Onun «Qurbani və poetikası» kitabı XV- XVI əsrlərdə yaşamış Azərbaycan aşığının – böyük el sənətkarının həyat və yaradıcılığından bəhs edən ilk, lakin san- ballı bir monoqrafiyadır. O, gələcəkdə də Azərbaycan milli ədəbi dilinin təşəkkül dövrünü və aşıq şerinin problemlərini öyrənən tədqiqatçılar üçün istinad yeri, etibarlı elmi mənbə olacaqdır. *** Qəzənfər Kazımov elmi fəaliyyətini tədris-pedaqoji işlə, müəllimliklə vəhdətdə davam etdirən, filoloji fikrin yeni qənaətlərini auditoriyalarda tə- ləbələrə çatdıran yorulmaz bir müəllim – ziyalıdır. İki il orta məktəbdə, qırx ildən artıq ali təhsil ocaqlarında müəllim, dosent, professor, fakültə dekanı, kafedra müdiri vəzifələrində çalışan bu müdrik, təvazökar insan doğma 49
Azərbaycan dilinin yalnız tədqiqatçısı yox, həm də böyük təbliğatçısı və təəssübkeşidir. Əsas ünsiyyət vasitəsi kimi ana dilinin bütün gözəlliklərini xalqa duydurmaq, sevdirmək, onun ictimai-siyasi statusunu yüksəltmək, bu işi gələcəkdə vicdanla yerinə yetirəcək vətəndaşlar yetişdirmək! Onun alim-pedaqoq amalının başlıca məzmunu budur və Qəzənfər müəllim həmin amala çatmaq üçün, demək olar, əlindən gələni etmişdir: mühazirə oxumuş, seminar aparmış, proqram tərtib etmiş, dərslik yazmış, xüsusi seminarlar üçün tədris vəsaiti hazırlamışdır. Q.Kazımovun pedaqoji fikir və mülahizələrinin bir qismi Azərbaycan dili fənninin ali məktəblərdə tədrisi problemi ilə bağlıdır. Alim bu işin keyfiyyətinin yüksəldilməsində xüsusi seminar məşğələlərini əhəmiyyətli sayır: «Xüsusi seminar məşğələləri nəzəriyyə ilə praktikanın birləşdiyi nöqtədir. Məş- ğələlər nəzəri biliyi dərinləşdirmək və möhkəmləndirmək məqsədi daşıyır, elmi-nəzəri fikirləri təcrübi yolla yoxlamağa imkan verir. Tələbələr bu prosesdə elmi tədqiqat üçün lazım olan material və avadanlıqla tanış olur, onları öyrənir… Xüsusi seminar məşğələlərinin düzgün elmi əsaslarla, pedaqoji tələb və prinsiplərə uyğun şəkildə aparılması tələbələrin ayrı-ayrı konkret problemlərlə əlaqədar biliyini artırır, bacarıq və vərdişlərini, mühakimə qabiliyyətini inkişaf etdirir, elmi və ictimai-siyasi dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynayır». ( Qəzənfər Kazımov. Dil, tarix, poeziya, 2005, s.571 ) Lakin xüsusi seminar məşğələlərinin əhəmiyyəti deyilənlərlə məhdudlaşmır. Belə məşğələlər həmçinin Azərbaycan dilinə dair biliklərin daha yaxşı mənimsənilməsi üçün stimul yaradır. Q.Kazımov yazır: «Seminar məşğələləri dilçilik elminin bu və ya digər sahəsinə dair mühüm bir problemin də- rindən və hərtərəfli təhlili üzərində qurulur. Eyni zamanda burada əsas məqsəd tələbələrin fərdi nitq və mühakimə qabiliyyətini, onların müstəqil fikir söyləmə və tədqiqatçılıq vər- dişlərini inkişaf etdirməkdir. Odur ki xüsusi seminarların keyfiy- yətli və müasir tələblərə müvafiq təşkili – hazırlıqlı mütəxəssis kadrların yetişdirilməsi işinə ciddi köməkdir». Hər hansı fənnin tədrisində uğurları təmin edən şərtlərdən 50
biri həmin fənnin mündəricəsini şərh edən proqramdır. Yaxşı tərtib olunmuş proqram fənni tədris edən müəllim üçün son məqsədə aparan işıqlı yoldur. Proqram nə qədər əhatəli və sistemli qurulsa, aid olduğu sahələrdə bir o qədər çox fayda ve- rər. Buna görə Q.Kazımov da dilçiliyə dair proqramların tərtibinə vacib işlərdən biri kimi baxır. Hələ 1970-ci ildə yazdığı «Dilçilik proqramları» adlı resenziyasında APİ-nin Dilçilik kafedrasında hazırlanmış müxtəlif fənn proqramlarının elmi məziyyətləri və çatışmazlıqları haqqında söhbət açan gənc müəllim sonralar özü də müəyyən proqramların hazırlanmasında ya müəllif, ya elmi redaktor, ya da məsləhətçi kimi yaxından iştirak edir; Pedaqoji İnstitutların filologiya fakültələri üçün «Azərbaycan dilindən praktik məşğələlər» (1973), «Komizmin dil vasitələri və komizm üsulları» (1983), «Müasir Azərbaycan ədəbi dili» (1988) və s.proqramlarını hazırlayıb çap etdirir. 1990-cı illərdə respublikada həyata keçirilən təhsil islahatları bir sıra yeni vəzifələr irəli sürür, başqa fənlərlə yanaşı, Azərbaycan dilinin də yeni məzmunu ha- zırlanır və Q.Kazımov bu proqramın işlənməsində müəllif kimi iştirak edir. Q.Kazımov orta məktəb və universitetlər üçün «Azərbaycan dili» dərsliklərinin hazırlanmasında ardıcıl şəkildə, həm də fəal iştirak edən pedaqoqdur. Bu işin mahiyyətini və məsuliyyətini dərindən bilən alim yazır: «Orta məktəb üçün dərslik tərtibi zərgər işidir. Yüzlərcə sözdən, ifadədən, cümlədən, çalışma formasından biri seçilir. Ən mürəkkəb qaydalar ən sadə misallarla izah edilir. Bu hal müəllifdən müdriklik tələb edir. Dionisin verdiyi tərif iki min ildən artıqdır ki, hökm sürür, cümlənin müasir təriflərinin əsasında durur. Şagird üçün dərslik hazırlamaq monoqrafiya yazmaqdan çətin və mürəkkəbdir». ( Qəzənfər Kazımov. Dil, tarix, poeziya, s.575. ) «Monoqrafiya yazmaqdan çətin və mürəkkəb iş» olan dərslik yazmaqdan Q.Kazımov zövq alır. O, 1977-ci ildə təlim rus dilində olan məktəblərin 2-ci sinfi üçün «Azərbaycan dili» dərsliyi hazırlamış, 1983-cü ildən ümumtəhsil məktəblərinin 7-8 sinifləri üçün «Azərbaycan dili» dərsliyinin həmmüəllifi (akademik M.Şirəliyev və professor M.Hüseynzadə ilə) olmuşdur. 1930-cu illərdən məktəblilərin istifadəsində olan bu dərslik Q.Kazımovun 51
Yüklə 3,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|