Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ 10 cilddə Q.Ş. Kazimov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
7. M ə m ə d v ə l i Q ə m ə r l i. Atalar sözü. Transliterasiya və sözlüyün müəllifi Rza Xəlilov, ön sözün müəllifi İsrafil Abbasov, redaktor Hüseyn İsmayılov, «Səda», Bakı, 2003. 8.A b d u l l a Ş a i q, M i r z ə M ə h ə m m ə d H a t i f. Ş ə f i q ə Ə f ə n d i z a d ə. Bayatılar və manilər. Trans- literasiya, ön sözün müəllifləri Rza Xəlilov, Afaq Xürrəmqızı, «Səda», Bakı, 2005. 9 «Kitabi-Dədə Qorqud» (Tərtib, transkripsiya, sadələşdirilmiş variant və müqəddimə Fərhad Zeynalov və Samət Əlizadənindir), Bakı, «Yazıçı», 1988. 10.«Oğuznamə» (Çapa hazırlayanı, müqəddimə, lüğət və şərhlərin müəllifi S.Əlizadə), Bakı, «Yazıçı», 1987. 11.Mənzum oğuznamə. Qədim Türk Tarixini Araşdırma Fondu. Qədim türkcədən çevirən və ön sözün müəllifi İ.M.Osmanlı, elmi redaktoru İ.Abbaslı, Bakı, 2005. 12.M. H ə k i m o v. Xalqımızın deyimləri və duyumları. «Maarif», Bakı, 1986. 13.B a l o ğ l a n Ş ə f i z a d ə. «Zərdüşt, Avesta, Azərbaycan…», Bakı, 1996. 14.H. A. B a y r a m o v. «Orxon-Yenisey abidələrinin fra- zeologiyası», Elmi əsərlər, dil və ədəbiyyat seriyası, S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, Bakı, 1966. 15.H. A. B a y r a m o v. «Mahmud Kaşğarinin «Divanü lüğat-it türk» əsərində türk dillərinə məxsus frazeoloji vahidlər», Elmi əsərlər, dil və ədəbiyyat seriyası, S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, Bakı, 1966, № 3. 16.H. A. B a y r a m o v. «Mahmud Kaşğarinin «Divanü lüğat-it-türk» əsərində frazeoloji mənalı sözlər». Elmi əsərlər, dil və ədəbiyyat seriyası, S.M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, Bakı, 1966. 17.H. A. B a y r a m o v. «Dədə Qorqud» dastanlarının bəzi frazeoloji vahidləri». Elmi əsərlər, dil və ədəbiyyat seriyası, S.M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti, Bakı,1969. 18.H. B a y r a m o v. «Azərbaycan dili frazeologiyasının əsasları». «Maarif», Bakı, 1978. 363
19.Ə. D ə m i r ç i z a d ə. Azərbaycan dilinin üslubiyyatı, Azərbaycan Dövlət Tədris Pedaqoji Ədəbiyyat nəşriyyatı, Bakı, 1962. 20.S. C ə f ə r o v.Müasir Azərbaycan dili. Leksika. 2-ci hissə, Bakı, «Maarif», 1982. 21.Ə. R ə c ə b o v, Y.M ə m m ə d o v. Orxon-Yenisey abidələri. «Yazıçı», Bakı, 1993. 22.Arvad ağısı. Bayatı, haxışta, sevgi, laylay, qayınana- gəlin sözləri. Tərtib edəni Mirzə Abbas Abbaszadə. Bakı, «Səda», 2004. (Əsər ilk dəfə 1918-ci ildə nəşr olunub). 23.Q. K a z ı m o v. Dilimiz – tariximiz. «Elm», Bakı, 1998. 24.A. A x u n d o v Dil və ədəbiyyat. 1-ci cild, Bakı, «Nurlan», 2003. 25.Q. K a z ı m o v. Sənət düşüncələri. Azərbaycan Dövlət Kitab Palatası, Bakı, 1997. 26.Kitabi-Dədə Qorqud. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı, 1962. 27.Kitabi-Dədə Qorqud (Tərtib edəni, çapa hazırlayanı, ön sözün və lüğətin müəllifi - Samət Əlizadə), Yeni Nəşrlər Evi, Bakı, 1999.
28.A. M. Ə s g ə r o v a. «Oğuznamə»nin leksika və frazeologiyası. Namizədlik dissertasiyasının avtoreferatı, Naxçıvan, 2006. 29.Q. K a z ı m o v. Aşina və Azərbaycan. «Türkologiya», № 1-2, Bakı, 2005. 364
РЕЗЮМЕ ДРЕВНЕЙШИЙ ПЛАСТ АЗЕРБАЙДЪАНСКОЙ ФРАЗЕОЛОГИИ (ДОПИСЬМЕННЫЙ ПЕРИОД) Основной целью настоящей статьи является выяснение общей картины фразеологии азербайдъанского языка в дописьменный период, для чего понадобилось прослеъивание языковых источников до ХЫЫЫ века и в первую очередь языка памятников орхоно-енисейской письменности и материалов «Дивана» М.Кашгари. Кроме того, общетюркские языковые источники, как и материалы отдельных тюркских языков, такъе способствуют складыванию определенного представления об уровне развития азербайдъанской фразеологии. Вместе с тем, язык древнейшего памятника непосредственно азербайдъанского языка – «Китаби-Дэдэ Горгуд»а, 1300-летие которого было широко отмечено по линии Юнеско, предоставляет нам гораздо более обширный материал, так что в этом отношении ни один исторически засвыдетельствованный ис- точник несравним с «Дэдэ Горгуд»ом. Наконец, баяты, пословицы и поговорки, афоризмы, крылатые слова, собранные и опублыкованные на протяъении последнего столетия, языковые материалы «Огузнамэ» такъе предоставляют широкие возмоъности для изучения в общих чертах фразеологической картины азербайдъанского языка дописьменного периода. Зафиксированные в «Огузнамэ» около двух тысяч паремий и афористических речений вос- ходят к глубокой старине и, моъно сказать, являются ровес- ныками «Дэдэ Горгуд»а. В деле выработки научного предс- тавления о тыпологическом характере древнейшего пласта азербайдъанской фразеологии оказалось весьма полезным впечатление, полученное нами от «Гатов» «Авесты», восходящих, по предполоъению, к ХЫ-ЫХ тысячелетиям до н.э. 365
Исследование отмеченных выше языковых материалов показывает, что в период формирования общенародного азербайдъанского языка (ЫЫЫ-В вв.) и в последующие столетия азербайдъанский язык уъе располагал довольно богатым фразеологыческим фондом. История зароъдения и первоначального развития и фор- мирования большинства фразеологических единиц азербай- дъанского языка намного древнее эпохи складывания общенародного языка. В особенности фразеологизмы, связанные с огнем, солнцем, тюркскими тотемами, хвалебными словами, проклятыями, бранными словами, чуть ли не ровесники человека. В статье фразеологические единицы в словосочетательных и предлоъенческих формах рассматрываются в отдельности. Шыроко использованы труды А.Демирчизаде, Г.Байрамова, С.Дъафарова, Б.Шафызаде и других ученых, собирателей и исследовате- лей фольклора. 366
QEYDLƏR I HİSSƏ. Ə.HAQVERDİYEVİN DRAMATURGİYA DİLİ. Namizədlik dissertasiyası şəklində yazılmış (1965) bu əsərin əsas hissələri keçən yüzilliyin 60-cı illərində məqalələr şəklində, sonra «Yazıçı və dil» adı ilə «Yazıçı və dil» kitabında (Bakı, APİ nəşri, 1975) çap olunmuşdur (s.3-124). Kitabın həcmi ilə əlaqədar o zaman son fəsli və lüğəti çap etmək mümkün olmamışdır, odur ki bu hissələr ilk dəfə çap olunur.
İlk dəfə bütöv halda «Yazıçı və dil» kitabında çap olun- muşdur (s.125-226). Bu əsərin «İfşa üsulları» fəslindən «Bədii ədəbiyyatda komizm üsulları» kitabında (Bakı, «Maarif», 1987) istifadə edildi- yindən hazırkı çapda həmin hissə ixtisar edilmişdir. III HİSSƏ. TARİX VƏ DİL TARİXİ PROBLEMLƏRİ. «AZƏRBAYCAN TARİXİ» -1: DÖVLƏT, ETNOGENEZ VƏ DİLİMİZİN MƏNŞƏYİ MƏSƏLƏLƏRİ. İlk dəfə «Təzadlar» qəzetinin 3-10, 10-17, 17-24, 24-31 iyul, 1 iyul – 7 avqust, 7-14, 14-21, 21-28 avqust 2002-ci il tarixli nömrələrində, sonra «Dil. Tarix. Poeziya» (Bakı, «Nurlan», 2005) kitabında çap olunmuşdur (s.17-65). AŞİNA VƏ AZƏRBAYCAN. «Ədalət» qəzetinin 2004-cü il tarixli 14, 18, 19, 22 may nömrələrində, tezis şəklində «Azərbaycan və Türkiyə elmi- praktik simpoziumunun materialları»nda (İqtisad Universiteti, Bakı, 2004, s.170), «Türk Dil Kurumu V Uluslararası türk dil kurultayı. Bildiri özetler»də (Ankara, 20 – 26 eylül (sentyabr) 2004,.s.105-106) çap olunmuşdur. İqtisad Universitetində və Türk Dil Kurumunun 5-ci qurultayında məruzə edilmişdir. 367
«Türkologiya» jurnalında (№ 1-2, 2005, s.14-27), «Kredo» qəzetində (4 aprel 2005), «Homerin poemaları və «Kitabi-Dədə Qorqud» kitabında və Ankarada 2005-ci ildə təkrar çap olunmuşdur. AZƏRBAYCANIN İLK SAKİNLƏRİNİN SON XİDMƏTLƏRİ BARƏDƏ. «Kredo» qəzetində (23 aprel 2005-ci il) çap olunmuşdur.
«Kredo» qəzetinin 20, 28 yanvar, 4, 11,18, 25 fevral 2006-cı il nömrələrində və «Aşina və Azərbaycan» məqaləsi ilə birlikdə ayrıca kitab şəklində çap olunmuşdur. «AVESTA», AZƏRBAYCAN VƏ DOKTOR ŞƏFİZA- DƏNİN ELMİ QÜDRƏTİ. «Kredo» qəzetinin 16, 23, 30 sentyabr, 7 oktyabr 2006- cı il nömrələrində çap olunmuşdur.
çap olunmuşdur. XI ƏSRİN ANADİLLİ MÖHTƏŞƏM ABİDƏSİ. «Kredo» qəzetinin 27 yanvar, 3, 10, 17, 24 fevral, 3, 10 mart 2007-ci il nömrələrində çap olunmuşdur.
«Kredo» qəzetinin 19 may 2007-ci il nömrəsində çap olunmuşdur.
«Kredo» qəzetinin 7, 14, 21 iyul 2007-ci il nömrələrində çap olunmuşdur.
nömrələrində çap olunmuşdur. AZƏRBAYCAN DİLİ FRAZEOLOGİYASININ ƏN QƏDİM QATI (YAZIYAQƏDƏRKİ DÖVR). M.Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu, «Filologiya məsələləri» (№ 2,2006, s.3-53) məcmuəsində çap olunmuşdur. 368
369 KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR Zaman ƏSGƏRLİ . GƏLƏCƏK SORAQLI YARADICILIQ ...................................................................................5 - 38 I HİSSƏ Ə.HAQVERDİYEVİN DRAMATURGİYA DİLİ («DAĞILAN TİFAQ» PYESİ ƏSASINDA) I FƏSİL. Ə.HAQVERDİYEV VƏ ƏDƏBİ DİLİMİZ Demokratik cəbhədən..........................................40 Dil tarixindən mühazirələr...................................45 Türklərin qədim mədəniyyəti olduğu kimi, xüsusi əlifbaları da olmuşdur.........................................................47 Azərbaycan dilinin tədqiqi və öyrənilməsinə rəhbərlik ...................................................................................52 Ədəbi-bədii dil və mətbuat dili ............................55 Ədəbi dilin təmizliyi və inkişafı uğrunda mübarizə ...................................................................................59 II FƏSİL. YAZIÇI DUYĞUSU, DİLÇİ ƏMƏLİYYATI Ayın şahidliyi........................................................62 Şivəçiliyə qarşı....................................................65 Söz və ifadələrin yerinin dəqiqləşdirilməsi..........67 Əvəzetmələr.........................................................71 Əlavələr................................................................76 İxtisarlar..............................................................80 III FƏSİL. LEKSİK VƏ ÜSLUBİ-SEMANTİK XÜSUSİY- YƏTLƏR Xalis azərbaycan sözləri.......................................83 Alınma sözlər........................................................88 Şivə sözləri...........................................................100 Köhnəlmiş sözlər..................................................105 Sözün semantik cəhəti. Çoxmənalı və omonim sözlər ...................................................................................112 370
Sinonim və antonim sözlər...................................116 IV FƏSİL. DRAM DİLİNİN FRAZEOLOGİYASI Qrammatik xüsusiyyətlər.....................................126 Frazeoloji semantika............................................134 Dram dilində atalar sözləri və məsəllər...............146 V FƏSİL.ÜSLUBİ-QRAMMATİK XÜSUSİYYƏTLƏR Bəzi morfoloji vahidlərin üslubi xüsusiyyətləri. . .150 Felin zamanları.....................................................151 Fel şəkilləri haqqında qeydlər..............................155 Bəzi sintaktik vahidlərin üslubi strukturu...........158 Cümlə üzvlərinin sırası.........................................159 Mürəkkəb cümlə...................................................165 371
Tabesiz mürəkkəb cümlələr .................................167 Tabeli mürəkkəb cümlələr ...................................170 Əlavə....................................................................178 Lüğət....................................................................180 Nəticə...................................................................194 II HİSSƏ CƏLİL MƏMMƏDQULUZADƏNİN SOVET DÖVRÜ FELYETONLARINIEN DİLİ I FƏSİL. İCTİMAİ-SİYASİ (TERMİNOLOJİ) SÖZLƏR VƏ BİRLƏŞMƏLƏR....................................................201 Padşah. Çinovnik. Müdir. «Məsul» işçilə r............ 203 Hökumət. Hakimiyyət orqanları. İdarə və təşkilat adları.......................................................................... 211 Siyasət. Sülh. Müharibə .......................................216 II FƏSİL .
Allah. Peyğəmbər və imamlar. Kiçik rütbəli din xadimləri ................................................................... 223 Dinlər, dini kitablar. Dini bayramlar və ayinlər. Dini yer və zaman................................................................... 237 III HİSSƏ TARİX VƏ DİL TARİXİ PROBLEMLƏRİ «Azərbaycan tarixi» -1: dövlət, etnogenez və dilimizin mənşəyi məsələləri..............................................252 Aşina və azərbaycan.............................................295 Azərbaycanın ilk sakinlərinin son xidmətləri barədə ...................................................................................313 Homerin poemaları və «Kitabi-Dədə Qorqud......321 «Avesta», Azərbaycan və doktor Şəfizadənin elmi qüdrəti.......................................................................363 Şumer – türk əlaqələrinə dair yeni əsər..............384 372
XI əsrin anadilli möhtəşəm abidəsi.....................395 Tarixi fakt var, tarixçi yoxdur..............................444 Erməni millətçiliyi və bizimkilər...........................454 Türk tarixinə hədyan və yaxud zərərli bir dissertasiya haqqında..............................................................472 Azərbaycan dili frazeologiyasının ən qədim qatı (yazıyaqədərki dövr)............................................500 Qeydlər ................................................................556 QƏZƏNFƏR ŞİRİN OĞLU KAZIMOV SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ I CİLD 373 Document Outline
Yüklə 3,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|