Qulu məHƏRRƏMLİ
Yüklə 1,65 Mb.
|
7 praktik sahəsində, həm də tədris prosesində çoxsaylı çətinliklər yaratması faktdır. Sizə təqdim olunan bu izahlı lüğət, məhz həmin çətinlikləri qismən aradan qaldırmaq, teleradio və kino sənətinin terminologiyasını yığcam əks etdirmək və ona müəyyən dərəcədə aydınlıq gətirmək zərurətindən yaranmışdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, ekran-eflr sintetik sənət sahəsinə aid olduğu üçün buraya teatr, ədəbiyyat, təsviri sənət, musiqi, hüquq, dilçilik, fəlsəfə, psixologiya, fızika, rabitə, informatika və s. sahələrdən çoxlu sayda termin keçmişdir. Son illərdə kino, radio və televiziya sənətində nəzərə çarpan dəyişikliklər bir tərəfdən yeni tendensiyalar yaratmış, digər tərəfdən isə bu sahəyə aid olan terminlərin məzmun tutumunu genişləndirmişdir. Məsələn, ilk vaxtlar "televiziya" dedikdə, yalnız təsvirin ötürülməsi üsul və vasitəsi başa düşülürdü, sonralar həmin vasitəyə xidmət edən qurumlar da "televiziya" adlandırıldı. Müəyyən vaxt keçdikdən sonra bu qurumun həmin vasitənin köməyi ilə yaydığı məhsullan da eyni sözlə (məs., televiziya 8
başladılar. Bu sözləri eynilə "kütləvi kommunikasiya" termini haqqında da demək olar. Belə söz birləşməsinin işlədilməsi əleyhinə etirazlarm səbəbi həmin anlayışın tarixən təşəkkül tapmış çoxmənalıhğı idi. Ənənəyə görə, həm sosial informasiyanın yayılması prosesini, həm də yayım kanallarının özünü kütləvi kommunikasiya adlandırırlar. Bundan başqa prosesin məzmunu da həmin anlayışla ifadə edilir. Terminlərin belə çoxmənahlığı və bunlara müvafiq olan anlayışların diffuzluğu getdikcə, sözün əsl mənasında, ciddi təhlükəyə çevrilir. Azərbaycanda yeni dü mühitinin təşəkkül tapıb formalaşmağa başladığı indiki vaxtda belə bir təhlükəni sovuşdurmaq, yaxud onu minimum həddə endirmək üçün lüğətdə bu sayaq terminlərin mənasının dəqiq izahına cəhd göstərilmişdir. Müəllif lüğəti hazırlayarkən mənbə kimi ensiklopediya və lüğətlərdən istifadə etmiş, kino, radio və televiziya ilə bağlı terminləri diqqətlə toplamış, bu sahələrə aid elmi, monoqrafik, metodik ədəbiyyatlarda, ingilis
9 və rusdilli məlumatlarda, sözlüklərdə, ixtisas jurnallarında, reklam materiallarında, servis sənədlərində rast gəlinən çoxlu sayda terminləri araşdırmış, onların dəqiq semantikasını öyrənmiş, bəzi terminlərin izahını olduğu kimi, bəzilərini isə cüzi əlavələr və dəyişikliklərlə vermişdir. Lüğətdə sırf kino, televiziya və radio terminləri ilə yanaşı, başqa elm və sənət sahələrinə (təsviri sənət, teatr, kulturologiya, musiqi, fızika, sosiologiya, dilçilik və s.) aid bəzi terminlər də öz əksini tapmışdır. Məsələn, lüğətdə verilmiş inkrustasiya, simmetriya, işıq-kölgə (təsviri sənət), unison, oberton, ritm, populyar, vokal (musiqi), auditoriya, kommunikator, informasiya (sosiologiya), podium, avansəhnə, alqoritm (teatr), diksiya, nitq, mətn (dilçilik) və s. terminlər aid olduqları sahələrlə yanaşı, həm də artıq çoxdan kinonun, televiziya və radionun işlək anlayışlar fonduna keçmişdir. Lüğətə, həmçinin məişət və peşəkar televideo və radio cihazları ilə bağlı çoxlu sayda termin və onların izahı da daxil edilmişdir. Müəllif elm və texnikanın bu istiqamətdə istehsalata gətirdiyi mürəkkəblikləri, demək olar 10
ki, hər gün dəyişən texnologiyanın yüksələn xətlə gedən inkişafını nəzərə alaraq yeni terminlərin izahına xüsusi diqqət yetirmiş, xüsusən indi kino və TV-də geniş tətbiq olunan kompüter qrafıkası və rəqəmli texnologiya ilə bağh terminlərə geniş yer vermişdir. Televiziyaya, kino və radioya həm öz ifadə vasitələri olan sənət, həm kütləvi informasiya vasitəsi, həm də texniki nailiyyətlər daşıyıcısı kimi baxan bu nəşr kino sənəti, teleradio, ümumilikdə KİV sahəsində çahşan yaradıcı və texniki işçilər, tərcüməçilər, teleradionun texniki sahələrini öyrənənlər, onun istehsalı və istismarı sahəsində çalışanlar, habelə geniş tamaşaçı və dinləyici kütləsi üçün faydalı ola bilər. Şübhəsiz ki, ölkə ictimaiyyətinin istedadh jurnalist və populyar teleaparıcı kimi tanıdığı müəllifin - Q.Məhərrəmlinin bütün sahə yeniliklərini (texnoloji, texniki, yaradıcıhq və s.) özündə əks etdirən bir strukturda - televiziyada uzun müddət səmərəli çalışması və nəzəri hazırlığı lüğət üçün material toplanması, müxtəlif terminlərin məna çalarlarmm
Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|