Quran elmleri dersliyi indd

---

QURAN ELMLéRI
DéRSLŽYŽ 
(orta mrhl)
Bakı-2014

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DİNİ QURUMLARLA 
İŞ ÜZRƏ DÖVLƏT KOMİTƏSİNİN 
07 dekabr 2010-cu il Dh-691/H saylı məktubu əsasında 
çap olunmuşdur.
 Kitabın adı:  
QURAN ELMLƏRİ dərsliyi (orta mərhələ)
 Müəllif:  
 
Hüseyn Cavan Araste
 
Tərcümə edən:  
Elnurə Kərimova, 
 
 
 
 
Mətanət Hüseynova,
 
   Samir 
Ağayev
 Redaktor: 
  
Mətanət Hüseynova
 
 
Operator:  
 
Həbib Əliyev
QURAN ELMLƏRİ dərsliyi.
Bakı, “MİRASNƏŞR”, 2014, 336 səh.
Kitabın bütün hüquqları əl-Mustafa adına 
Beynəlxalq Universitetə məxsusdur.
ISBN: 978-9952-490-63-3

---

3
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ...........................................................................................................................7
BİRİNCİ HİSSƏ: KÜLLİYYAT .................................................................................11
Birinci fəsil: “Quran elmləri” və bu sahədə yazılan əsərlərə qısa baxış .......................13
Müxtəlif əsrlərdə Quran elmlərinə dair yazılan mühüm əsərlər 
və onların müəllifləri .................................................................................................15
İkinci fəsil: “Quran”ın adları və vəsfləri .......................................................................19
Üçüncü fəsil:“Quran” sözünün mənaları ......................................................................25
Dördüncü fəsil: Müsəlmanların səmavi kitabının “Quran” adlanmasının səbəbi ........28
Beşinci fəsil: Quranın ərəb dilində olması ....................................................................30
Azad mütaliə: Quran – müsəlmanların səmavi kitabının xüsusi adı ............................34
İKİNCİ HİSSƏ QURANIN TARİXİ (1): 
VƏHY ............................................................................................................................37
Birinci fəsil: Müqəddimə ..............................................................................................39
İkinci fəsil: “Vəhy” Quranda ........................................................................................41
Üçüncü fəsil: Peyğəmbərlərə gələn vəhy və onun qisimləri .........................................43
Dördüncü fəsil: Müstəqim vəhy və onun əlamətləri ....................................................46
Beşinci fəsil: Qeyri-müstəqim vəhy ..............................................................................48
ÜÇÜNCÜ HİSSƏ: QURANIN   TARİXİ (2): 
QURANIN NÜZULU...................................................................................................51
Birinci fəsil: Quranın nüzulu və Be`sət .........................................................................53
İkinci fəsil: Birdəfəyə nüzul və tədrici nüzul ................................................................59
Üçüncü fəsil: Şə`ni-nüzul ..............................................................................................64
Dördüncü fəsil: Quranda ayə və surə ...........................................................................70
Beşinci fəsil: Birinci və sonuncu ayə. Birinci və sonuncu surə. ...................................80
Altıncı fəsil: “Məkki” və “mədəni” surələr ...................................................................83
DÖRDÜNCÜ HİSSƏ: QURANIN TARİXİ (3): 
QURANIN YAZILMASI VƏ YIĞILMASI ...............................................................89
Birinci fəsil: Həzrət Peyğəmbərin (s) dövründə 
Qurani-Kərimin yazılması və yığılması .........................................................................91
İkinci fəsil: Həzrət Əli ibn Əbu Talibin (ə) mushəfi ...................................................104
Üçüncü fəsil: Birinci xəlifə Əbu Bəkrin dövründə Quranın cəm edilməsi .................107
Müqəddimə .............................................................................................................107
Quranın Həzrət Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra 
cəm edildiyini qəbul edənlərin dəlilləri ..................................................................108
Yəmamə döyüşü və onun aci nəticələri .................................................................. 111
Zeyd ibn Sabit tərəfindən Quranın cəm edilməsi 
(“ikinci cəm”) hansı üsulda aparıldı?......................................................................112
Quranın Həzrət Peyğəmbərin (s) vəfatından qabaq 
cəm edildiyini qəbul edənlərin dəlilləri ..................................................................114

---

4
“Səhifələr”in bir yerə cəm edilməsi, yoxsa Quranın 
bir “mushəf”də cəm edilməsi? ................................................................................118
Səhabələrin mushəfləri ............................................................................................119
Ubəyy ibn Kə`bin mushəfi ......................................................................................121
Ubəyy ibn Kə`bin mushəfinin əsas xüsusiyyətləri ..................................................122
Abdullah ibn Məs`udun mushəfi ............................................................................124
İbn Məs`udun mushəfinin əsas xüsusiyyətləri ........................................................125
Dördüncü fəsil: Quranın üçüncü xəlifə Osman ibn Əffanın 
dövründə cəm edilməsi ................................................................................................128
Beşinci fəsil: Quranın yazı xətti ..................................................................................139
Quranda sözlərin hərəkələnməsi .............................................................................141
Hərflərin nöqtələnməsi ............................................................................................143
 Quranın yazı xəttində dəyişikliklər və düzəlişlər 
aparmağa icazə verilirmi? .......................................................................................144
Osmani yazı xəttinin nümunələrindən ....................................................................147
BEŞİNCİ HİSSƏ:QURANIN TARİXİ (4): 
QURANIN QİRAƏTLƏRİ .......................................................................................151
Birinci fəsil: Quranın qiraətinin keçdiyi mərhələlər ...................................................153
Müxtəlif qiraətlərin yaranmasına səbəb olan amillər .............................................158
İkinci fəsil: Qiraətlərin qeyri-mütəvatir olması ..........................................................163
Üçüncü fəsil: Əhrufu-səb`ə .........................................................................................167
Əhli-sünnə qaynaqlarında “əhrufu-səb`ə” hədisi ....................................................167
“Əhrufu-səb`ə” hədisi şiə qaynaqlarında ................................................................169
“Əhrufu-səb`ə” məzmunlu hədislər şiə alimlərinin baxışında ................................170
“Əhrufu-səb`ə” məzmunlu hədislər 
əhli-sünnə alimlərinin baxışında .............................................................................171
Azad mütailə: Qiraətlər arasındakı fərqlərin qisimləri ...............................................173
Dördüncü fəsil: Yeddi qiraət .......................................................................................179
Müqəddimə .............................................................................................................179
İbn Mücahidin təşəbbüsü ........................................................................................180
İbn Mücahid və yeddi qiraət ...................................................................................180
Yeddi qari ................................................................................................................183
Azad mütaliə:Yeddi qarinin tərcümeyi-halı ................................................................185
Beşinci fəsil: Qiraətlərin qəbul edilmə meyarları ........................................................192
ALTINCI HİSSƏ: QURAN TƏHRİF OLUNMAYIB ............................................197
Birinci fəsil: Külliyyat ................................................................................................199
Müqəddimə .............................................................................................................199
Şiə məzhəbi Quranın təhrif olunmadığına etiqad bəsləyir......................................200
İkinci fəsil: İslam alimlərinin nəzəri ...........................................................................205
Şeyx Mirzə Nuri və onun “Fəslul-xitab” əsəri........................................................206
Üçüncü fəsil: Quranın təhrif olunmadığına dair dəlillər .............................................208
Dördüncü fəsil: Quranın təhrif olunduğuna etiqad bəsləyənlərin dəlilləri .................218

---