Quran elmleri dersliyi indd
Yüklə 2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəslin əsas mətləbləri: 1.
- Doqquzuncu hissənin sualları: 1.
- ONUNCU HSS QURAN-KRM BARD YETMš DQQTLAYQ MQAM
- Qurani-Kərim barədə yetmiş diqqətəlayiq məqam: 1.
313 Fəslin əsas mətləbləri: 1. Qədim alimlər “tə`vil”i “şərh və təfsir” olaraq, son dövrün alimləri isə “sözün zahirinə zidd olan məna” olaraq mənalandırmışlar. 2. Əllamə Təbatəbainin nəzərinə görə, “tə`vil” Qurani-Kərimin bütün bəyan- larının söykəndiyi bir həqiqət və gerçəklikdir. “Tə`vil” sözünün Quranda işləndiyi məqamlar göstərir ki, “tə`vil” məfhum və məna qismindən deyildir. Beləliklə, bütün Quranın – istər möhkəm, istərsə də mütəşabih ayələrin tə`vili vardır. 3. Bəzi alimlərin nəzərinə görə, “tə`vil”in iki terminoloji mənası vardır: “mütə- şabihin izahı” və “kəlamın ikinci mənası”. 4. “Tə`vili bilmək yalnız Allaha aiddirmi, yoxsa yox?” – sualının cavabı sözü- ge dən ayədən əldə olunmasa da, “tə`vil”i bilməyin yalnız Allaha aid olmadığı başqa dəlillərlə əldə olunur. 5. Əhli-sünnə alimlərinin əksəriyyəti “vəqf” ilə qiraəti qəbul edirlər, yəni “tə`vil”i bilməyin yalnız Allaha aid olduğunu qəbul edirlər. Onların müqabilində şiə alimlərinin əksəriyyəti “ətf” ilə qiraəti qəbul edirlər, yəni “tə`vil”i bilməyin yalnız Allaha aid olmadığını bildirirlər. Doqquzuncu hissənin sualları: 1. Hansı səbəbə görə sapqın firqələrin meydana gəlməsinin mühüm səbəb lə rin- dən biri Quranın mütəşabih ayələridir? 2. “Möhkəm” və “mütəşabih”in tərifini deyin. 3. Quranda möhkəm və mütəşabihi müəyyən etmək xüsusunda bir neçə nəzə- riy yəni bəyan edin. 4. Əllamə Təbatəbainin nəzərinə görə Quranda mütəşabih ayələrin olmasının səbəbi nədir? 5. Quranda mütəşabih ayələrin olmasına dair başqa bir səbəb də göstərmək olarmı? 6. Səhv nəticə çıxarılan mütəşabih ayələrdən beş ayəni göstərin. 7. Tə`vil nədir? 8. Quranda “tə`vil” sözü hansı mənalarda işlənmişdir? 9. Tə`vili bilmək yalnız Allaha aiddirmi? Araşdırma üçün suallar: 1. Quran elmlərinin əsas mövzularından olan “nasix və mənsux” və “möhkəm və mütəşabih” mövzularının hansı biri daha böyük əhəmiyyət daşıyır? Hansı səbəbə görə? 2. Quranda mütəşabihlərin olmasına dair başqa bir səbəb söyləyə bilərsinizmi? 3. Qurani-Kərimdə qəzavü-qədər barədə ayələr vardır ki, onlardan da səhv nəticələr çıxarılmışdır. Bu ayələrdən bir neçəsini açıqlayın. 4. “Tə`vil elmi” mövzusunda araşdırma aparın. 314 315 ONUNCU HSS QURAN-KRM BARD YETMš DQQTLAYQ MQAM 316 Azad mütaliə Müqəddimə Kitabın ötən hissələrində Quran elmlərinin bir sıra mühüm mövzuları ilə tanış olduq. Quran tədqiqatçısı Ustad Bəhauddin Xürrəmşahi “Quran şenaxt” (Quran tanıma) adlı əsərinin bir fəslində Quranla bağlı 101 diqqətəlayiq məqamı qeyd etmişdir. Bunlar Quranla tanışlıq zəminində faydalı və dəyərli məlumatlardır. Biz bu məlumatların bir çoxunu qarşınızdakı kitabın müxtəlif hissələrində bəyan etdik. Lakin bunları yenidən xatırlatmaq bir növ kitabın əhatə etdiyi möv- zu ları təkrarlamaq olduğundan onuncu hissəni adı çəkilən kitabda 101 məlumat arasından seçdiyimiz 70 məlumatın bəyanına həsr edirik. Qeyd etmək istərdik ki, məlumatların tərtibatında müəyyən dəyişikliklər etsək də, lakin məlumatları olduğu kimi qeyd etmiş, izaha ehtiyac olduğu təqdirdə lazımi izahları mətnaltı qeyddə açıqlamışıq. Qurani-Kərim barədə yetmiş diqqətəlayiq məqam: 1. Qurani-Kərimi daha dərindən və daha dəqiq başa düşmək və başa salmaq, tanımaq və tanıtmaq üçün ortaya çıxan elmlərə “Quran elmləri” deyilir. İslam tari xi boyu bu elmlərin sayı getdikcə artmışdır. Təcvid, tərtil və tərcümə bu elm- lərdəndir. Quran elmləri aşağıdakılardan ibarətdir: 1) Quranın tarixi; 2) Osmani rəsmul-xətt (yazı xətti) elmi; 3) Məkki və mədəni surələri tanımaq; 4) Şəni-nüzul (ayələrin nazil olma səbəbi) elmi; 5) Nasix və mənsuxu tanıma elmi; 6) Möhkəm və mütəşabih elmi; 7) Təhəddi, Quranın möcüzəliyi və təhrif olunmaması; 8) Təfsir və təvil; 9) Qiraət, təcvid və tərtil; 10) Quran fiqhi və ya Quran ehkamı; 11) Quranın erabı və Quranın qrammatik qaydaları; 12) Quran qissələri; 13) “Ğəribul-Quran” elmi və ya Quran leksikologiyası; 14) Quran tərcüməsi elmi. 1 2. Qurani-Kərim tövhid (təkallahlıq) dinlərinin və İbrahimi dinlərin sonuncu ilahi vəhynaməsi, İslam dininin müqəddəs kitabıdır. Bu kitabın kəlmələri belə ilahi vəhydir. Səmavi kitabların tarixində təhrifə uğramayan yeganə kitabdır. Həzrət Peyğəmbər (s) həyatda olduğu dövrdə Qurani-Kərim bir kitab və mushəf şəklində olmasa da, lakin xəlifə Osmanın xilafəti dövründə Həzrət Peyğəmbərin 1 Müasir Quran tədqiqatçılarının “Quran elmləri” termini üçün müəyyən etdikləri hüdudları nəzərə alaraq, hal-hazırda Quran elmləri termini təfsir, təcvid, ehkam ayələri, Quran qissələri və Quran tərcüməsi elmlərinə aid edilmir. 317 (s) zamanında yazılan nüsxələr əsasında Qurani-Kərim mushəf şəklinə salındı. (Belə ki, Həzrət Peyğəmbər (s) hicri-qəməri 11-ci ildə vəfat etdi və Quran hicri- qəməri 30-cu ildə, yəni Osmanın xilafətinin başa çatmasına beş il qaldığı dövrdə bir kitab şəklində yığıldı.) 3. “İmam mushəflər” Osmani mushəflərdir. Onların sayı beş və ya altı nüsxə olmuş, o dövrdə İslam məmləkətinin mərkəzi şəhərlərinə bir Quran hafizi ilə birlikdə göndərilmişdir. (Bir nüsxə Məkkəyə, bir nüsxə Mədinəyə 1 , bir nüsxə Bəsrəyə, bir nüsxə Kufəyə, bir nüsxə Bəhreynə və bir nüsxə də Şama göndərilmişdir.) 4. İmam mushəflər, yəni Osmani mushəflər əsrlərcə qorunub saxlanılmışdır. Belə ki, İslam dünyasının üç tanınmış səyyahı İbn Cubeyr (vəfat tarixi: h.q. 614-cü il), Yaqut (vəfat tarixi: h.q. 626-cı il) və İbn Bətutə (vəfat tarixi: h.q. 779-cu il) öz dövrlərində Dəməşqin “Cami-kəbir”ində (böyük mərkəzi məscidində) qorunub sax lanılan Osmani mushəfi görmüşlər. Onların yazdıqlarına görə, camaat həmin mushəfi böyük ehtiramla ziyarət edirmiş. Amma çox təəssüflər olsun ki, həmin mushəf hicri-qəməri 1310-cu ildə baş verən yanğın zamanı yanıb aradan getdi. Deyilənlərə görə, Osmani mushəflərdən biri hal-hazırda Qahirə şəhərində “Misir kitabxanası”nda qorunub saxlanmaqdadır. Bu nüsxənin ölçüləri “rəhli” ölçülərdən bir qədər böyükdür və son zamanlarda onun üzərində peşəkar ustadlar bərpa işləri aparırlar. 5. Quranın təxminən üçdə ikisi Məkkədə, üçdə birindən bir qədər çoxu isə Mədinədə nazil olmuşdur (Dr. Ramyar, “Quran tarixi”, səh.263). Məkkədə nazil olan ayələrin sayı 4468 ayə, Mədində nazil olan ayələrin sayı isə 1768 ayədir (“Qurani-Kərimin kəlmələrinin sayının lüğəti”, c.1, səh.39). 6. Peyğəmbərlərin (ə) qissə və hekayətləri daha çox məkki surələrdə, Quran fiqhi və ehkamı isə daha çox mədəni surələrdə bəyan olunmuşdur. 7. Peyğəmbərlərin (ə) hekayətləri hissə-hissə şəklində Qurani-Kərimdə bəyan olunmuşdur, yəni bu hekayətlər Quranda bir yerdə və bütövlükdə bəyan olunmamışdır. Təkcə Yusif peyğəmbər (ə) və onun qardaşlarının hekayəti bütöv- lük də Quranın 12-ci surəsi olan “Yusuf” surəsində bəyan olunmuşdur. 8. Qurani-Kərimin 2 nüzulu vardır: 1) Dəf`i, yəni birdəfəyə nüzul; 2) Tədri ci, yəni hissə-hissə 23 il ərzində olan nüzul. Quran ilk dəfə bütövlükdə Qədr gecə- sin də “Lövhi-məhfuz”dan “Beytul-izzə”yə və ya “Beytul-mə`mur”a (dördüncü səmaya) nazil olmuş, sonralar “ﺎًﻣﻮُﺠُﻧ” və ya “ﺎًﻤﱢﺠَﻨُﻣ”, yəni hissə-hissə 23 il ərzində nazil olmuşdur (Biharul-ənvar, c.18, səh.253254-). Qurani-Kərimin iki nüzulu barədə Molla Möhsin Feyz Kaşaninin fikri belədir: (əvvəlcə) Quranın mənası Peyğəmbərin (s) qəlbinə nazil oldu... Sonra iyirmi (iyirmi üç) il ərzində Cəbrail 1 Osmani mushəflər Mədinədə, yəni İslam xilafə nin paytax nda tər b olunduğu üçün bir nüsxənin Mədinəyə göndərilməsi məna daşımır. Bu o deməkdir ki, əsas nüsxə Mədinədə saxlanılmışdır. Yüklə 2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|