Rafiq Verdiyev, Su ehtiyatları üzrə ekspert
Yüklə 221,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Göstəricilər
Su mövsümlər üzrə qeyri-bərabər və əlverişsiz paylandığından, su anbarlarının tikintisi tarixən vacib olmuşdur və hal-hazırda öz əhəmiyyətini saxlayır. Anbarlardan istifadə çoxməqsədli istifadə prinsipinə əsaslanmalıdır. Su anbarlarının yalnız suvarma və ya hidroelektrik enerji hasilatı məqsədilə ilə yox , bütün müxtəlif su tələbatları üçün geniş şəkildə istifadə edilməlidir. Qanunvericilik və idarəçiliyin inkişaf etdirilməsi bu cür çoxməqsədli sistemin təcrübədə tətbiqi üçün ilkin şərtlərdir. Bəzən su toplayıcı sahələr arasında su köçürməsi su problemlərini həll edir. Su ehtiyatlarından davamlı istifadə nöqteyi-nəzərindən su köçürmələrindən yalnız son çarə kimi və çox məhdud miqyasda istifadə edilməlidir. Qrunt (yeraltı) sularının istehlakı artmaqdadır, bu səbəbdən qrunt (yeraltı) su mənbələrinin, eləcə də adekvat qoruyucu tədbirlər nəzərə alınmaqla bu mənbələrin sululuğunun müəyyən edilməsi üçün
vəsait ayrılmalıdır. Qrunt (yeraltı) sularından artıq istifadənin qarşısının alınması və qrunt (yeraltı) sularının çirkləndirilməsinin qadağan edilməsi qanunvericiliyə daxil edilməlidir. Bu, qrunt (yeraltı) suyu mənbələrinin xəritələşdirilməsini zəruri edir. Mövcud su infrastrukturu ən azı əsas zonalarda sistemlərdən birgə istifadəyə imkan verəcək, həmçinin su istehlakını azaldacaq şəkildə modelləşdirilməlidir. Modelləşdirmə yeni infrastrukturla bağlı ehtiyacların qiymətləndirilməsinə və onun mövcud infrastruktura inteqrasiya edilməsinə kömək edə bilər. İNŞA EDİLMİŞ SU ANBARLARI, KANALLARI VƏ SUVARMA İNFRASTRUKTURLARININ ÇOX MƏQSƏDLİ İNTEQRASİYALI İSTİFADƏSİ
Su elektrik stansiyalarının layihələndirilməsi zamanı ekoloji aspektlərin nəzərə alınması vacibdir. Bu, sahədə planlaşdırmalar başlanmazdan əvvəl, yeni stansiyalar üçün ən münasib və praktik yerlərin müəyyən edilməsi ilkin planın tərtibi ilə həyata keçirilə bilər. Perspektivli, araşdırılmalı olan
və mümkün olmayan zonalarının müəyyən edilməsi üçün, məsələn, Avstriya yanaşmasından istifadə edilə bilər. Avstriyanın qiymətləndirmə meyarı yerli şəraitə uyğunlaşdırılmalıdır. Su infrastrukturuna kapital qoyuluşu ilə əlaqədar hədəflər aşağıdakı kimi ola bilər: • Su infrastrukturu üzrə milli investisiya planının hazırlanması • Sənayedə su xidmətlərinə və təmiz texnologiyaya kapital qoyuluşlarının dəstəklənməsi Yuxarıda qeyd edilənlərə əsasən yaradılmış su anbarları, kanalları və suvarma infrastrukturlarının inkişafı üçün aşağıdakı tədbirlər görülməlidir: • Su anbarlarından çoxməqsədli prinsiplər əsasında istifadənin inkişaf etdirilməsi • Su elektrik stansiyalarının hazırlanması zamanı ekoloji aspektlərin və digər ehtiyacların nəzərə alınması • torpaq
bəndin təhlükəsizliyinin təkmilləşdirilməsi • Suvarma infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi • Səmərəli suvarma üsullarının və texnologiyalarının tətbiqi İNŞA EDİLMİŞ SU ANBARLARI, KANALLARI VƏ SUVARMA İNFRASTRUKTURLARININ ÇOX MƏQSƏDLİ İNTEQRASİYALI İSTİFADƏSİ
Göstəricilər 2018-ci
ilə qədər əsas su anbarları üçün çoxməqsədli idarəetmə planı hazırlanır 2018-ci
ilə qədər Kür və Araz çayları üzərindəki hidroelektrik stansiyalarının əsas hidroenerji inkişaf planlarında digər ehtiyaclar və ekoloji aspektlər nəzərə alınır 2018-ci ilə qədər müasir suvarma üsulları və texnologiyalarının tətbiqi nəticəsində suvarma sularından istifadənin səmərəliliyi əsaslı surətdə artır 2024-cü
ilə qədər suvarma infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi nəticəsində su itkiləri əhəmiyyətli dərəcədə azalır 2024-cü ilə qədər bütün su anbarları üçün çoxməqsədli idarəetmə planı hazırlanır 2024-cü ilə qədər bütün çaylar üzərindəki hidroelektrik stansiyalarının bütün hidroenerji inkişaf planlarında digər ehtiyaclar və ekoloji aspektlər nəzərə alınır 2030-cü
ilə qədər bütün su anbarları üçün çoxməqsədli idarəetmə planları fəaliyyət göstərir 2030-cu
ilə qədər bəndlərin istismar planlarına bəndlərin təhlükəsizliyi tədbirləri tam daxil edilir. İNŞA EDİLMİŞ SU ANBARLARI, KANALLARI VƏ SUVARMA İNFRASTRUKTURLARININ ÇOX MƏQSƏDLİ İNTEQRASİYALI İSTİFADƏSİ Azərbaycan və suyun keyfiyyətinin su sərfindən asılı olaraq dəyişdiyi dogər ölkələrdə aşağıdakıları əhatə edən su keyfiyyətinin monitorinqi sisteminin planlaşdırılması vacibdir: Suyun keyfiyyətini ən yüksək və aşağı göstəricilərinin müəyyən edilməsi Su sərfinin və keyfiyyətinin monitorinqinin eyni yerdə aparılması Qrunt (yeraltı) sularının istehlak miqdarına, qrunt (yeraltı) sularının keyfiyyəti və kəmiyyətinə nəzarətin eyni yerdə həyata keçirilməsi Monitorinq proqramı qərarın qəbul edilməsi prosesinə dəstək verməli və ehtiyac olmayan məlumatları olsa yaxşı olar adı ilə prosesə daxil etməməlidir. Yalnız bu yolla monitorinq iqtisadi cəhətdən əlverişli ola bilər, bu xüsusilə suyun monitorinqi üçün ayrılmış maliyyə vəsaitinin məhdud olduğu ölkələrə aiddir. Bu o deməkdir ki, nümunələrin götürülməsi sasən fiziki-kimyəvi parametrlərə əsaslanır, halbuki bəzi təzyiqə həssas bioloji parametrlər haqqında məlumatların konkret yerlərdən toplanması daha məqsədəuyğun olardı. Daha çox sahə haqqında daha uzun müddət məlumat almaq üçün növbəlilik prinsipi əsasında azı üç ildə bir dəfə məlumat toplanmalıdır. Toplanmış məlumatların çoxməqsədli və əlverişli istifadəsini təmin etmək və təkmilləşdirmək məqsədilə bütün müvafiq
təşkilatlar və institutlar üçün ümumi su məlumat sisteminin hazırlanması zəruridir. Sistemə su rejimi, yerüstü və qrunt (yeraltı) sularından istifadə haqqında bütün mövcud məlumatlar daxil ola bilər.
Qərarın qəbul edilməsi və su ehtiyatlarının idarə olunmasında informasiyadan istifadə olunması üçün coğrafi informasiya sistemi (GIS) və sutoplayıcı sahələr haqqında məlumatların birləşdirilməsi vacibdir. GIS həmçinin ifrat istismar, torpaqdan istifadə, su rejimləri üzərində səpələnmiş və stasionar çirklənmə haqqında mövcud məlumatların birləşdirilməsinə imkan yaradır. Uzunmüddətli perspektivdə məqsəd məlumat sisteminin bütün vətəndaşlar üçün açıq olması və su problemləri ilə bağlı məlumatlılığın artırılması olmalıdır. SUYUN MONİTORİNQİ VƏ MƏLUMAT SİSTEMLƏRİNİN İNKİŞAFI Yüklə 221,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|