RamiL ƏLİyev azərbaycan şİfahi xalq əDƏBİyyati

341 
isə yaş qruplarının səviyyəsini nəzərə almaq lazımdır. 
Uşaq folklorunun çoxlu janrları olsa da, onların ən 
əsaslarını diqqətə çatdırdıq. Göstərilən janrlar bir daha 
sübut edir ki, uşaq folkloru həm bədii cəhətdən, həm də 
tarixi inkişaf baxımından  şifahi xalq yaradıcılığına 
bağlıdır. Buna baxmayaraq, uşaq folkloru öz ilkinliyini 
qoruyub saxlamaqdadır. Uşaq folklorunun tarixi inkişafı 
kiçik janrların böyüyərək müstəqillik qazanmasına və 
özünü təsdiq etməsinə bağlıdır. Belə ki, müstəqillik 
qazanan bir çox kiçik janrların yaradıcısı  uşaqlar 
olmuşdur. Uşaq  əməyi nəticəsində  həmin kiçik janrlar 
yayılaraq uşaq folklorunun janrlarına çevrilmişdir. Uşaq 
folklorunun isə geniş yayılması  nəticəsində Azərbaycan 
folkloru və onun lirik, epik, dramatik üslubları adı altında 
şifahi yaradıcılıq nümunələri formalaşmışdır. 
Uşaq nağılları uçaq zehnini qüvvətləndirməyə 
xidmət edir. 
 
 
 

---

342 
İSTİFADƏ  OLUNMUŞ  ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Abbaslı İ. Əfsanə və rəvayətlərin janr 
özünəməxsusluğu. //Azərbaycan şifahi xalq 
ədəbiyyatına dair tədqiqlər. On birinci kitab. Bakı: 
Səda, 2002, s.3 – 18. 
2.
 
Aslanov E. El-oba oyunu, xalq tamaşası. Bakı, İşıq, 
1984. 
3.
 
Azərbaycan folkloru. Bakı: Şərq-Qərb, 2005. 
4.
 
Azərbaycan nağılları. 5 cilddə. I cild. Bakı:  Şərq-
Qərb, 2005. 
5.
 
Azərbaycan xalq ədəbiyyatından seçmələr.//Tərtib 
edənləri: Hüseyn İsmayılov, Tahir Orucov. Bakı: 
Şərq-Qərb, 2005.  
6.
 
Azərbaycan mifoloji mətnləri. Bakı, Elm, 1988. 
7.
 
Azərbaycan xalq əfsanələri. Bakı: Yazıçı, 1985. 
8.
 
Azərbaycan  şifahi xalq ədəbiyyatı antologiyası. 
Bakı: Çaşıoğlu, 2004. 
9.
 
Azərbaycan mifoloji mətnləri. Bakı, Elm, 1988. 
10.
 
AFA, 10-cu kitab. İrəvan çuxuru, 2004. 
11.
 
Azərbaycan folkloru antologiyası. XXI.  Qazax 
Örnəkləri. Bakı: Elm və təhsil, 2012. 
12.
 
Аникин  В.  П.,  Круглов  Ю.Г.  Русское  народное 
эстетическое творчество. Л.: 1987. 
13.
 
Bəydili C. Türk mifoloji sözlüyü. Bakı, Elm, 2003. 
14.
 
Bəydili C. Türk mifoloji obrazlar sistemi. Struktur 
və funksiya. Bakı: Mütərcim, 2007. 
15.
 
Çəmənzəminli Y.V. Əsərləri. Üçüncü cild. Bakı: 
Elm, 1977. 
16.
 
Cəfərli M. Azərbaycan dastanlarının struktur 
poetikası. Bakı, Nurlan, 2010. 
17.
 
Чистов  К.В.  Русское  народные  социально-
утопические легенды. М.: Наука, 1967. 
18.
 
Dədə Qorqud rəvayətləri, Kitabi Dədə Qorqud 

---

343 
Ensiklopediyası. Bakı, 2000.  
19.
 
El nəğmələri. Xalq oyunları. Bakı, Azərnəşr, 1968. 
20.
 
Əliyev R.M. Azərbaycan nağıllarında mifik 
görüşlər. Bakı, Elm, 1992.  
21.
 
Əliyev R. Mif və folklor: genezisi və poetikası. 
Bakı, Elm, 2005. 
22.
 
Əliyev R. Əfsanə  və nağıllarda ağac kultunun 
struktur-semantik funksiyaları. Azərbaycan  şifahi 
xalq  ədəbiyyatına dair tədqiqlər. XX cild. Bakı, 
Səda, 2006, s.75 – 87. 
23.
 
Əliyev R. Əfsanə  mətnlərində mifoloji görüşlər. 
Elmi axtarışlar, XV cild, Bakı, Səda, 2005, s.189 – 
203. 
24.
 
Əliyev R. Riyazi mifologiya. Bakı, Nurlan, 2008. 
25.
 
Əfəndiyev P. Azərbaycan  şifahi xalq ədəbiyyatı. 
Bakı, Maarif, 1981. 
26.
 
Əfəndiyev P. Azərbaycan  şifahi xalq ədəbiyyatı. 
Bakı, Maarif, 1992, 2012.  
27.
 
Əsatirlər,  əfsanə  və  rəvayətlər. Bakı,  Şərq-Qərb, 
2005. 
28.
 
Fərzəliyev T. Azərbaycan xalq lətifələri. Bakı, 
1971. 
29.
 
Füzuli Bayat. Mitolojiye  giriş. KaraM-Çorum, 
2005. 
30.
 
Hacıyev A. Ədəbiyyatşünaslığın əsasları. Bakı: 
ADPU, 2010. 
31.
 
Həsənli B. Azərbaycan uşaq  ədəbiyyatı. Bakı: 
Müəllim, 2008. 
32.
 
http:// en.wikipedia.orq/wiki/Metaphor. 
33.
 
http:// en. wiki pedia. orq /Therisinq myth. 
34.
 
http: //www.indiqoqroup.co.uk/foarmy cus-
tard/fcoo5.htm. 
35.
 
Xalıqov F. Azərbaycan dilinin folklor 
onomastikası. F.e.d. alimlik dərəcəsi almaq üçün 

---

344 
təqdim edilən dissertasiya. Bakı, 2001. 
36.
 
Xəlil A. Mahmud Kaşqarlının “Türk dillərinin 
divanı kitabı”nda ədəbi mətnlər. Bakı, 2001. 
37.
 
İmanov М. Müasir Azərbaycan nəsrində psixolizm. 
Bakı, 1991.  
38.
 
İnternet resursu: ► Googİe.az 
39.
 
Жирмунский В.М., Зарифов Х.Т. Узбекский 
народный героический эпос. ОГИЗ. М., 1947. 
40.
 
Kamil Vəli Nərimanoğlu. Formul nəzəriyyəsi 
baxımından KDQ. Kitabi-Dədə Qorqud 
ensiklopediyası. Bakı: Yeni nəşrlər evi, 2000, s.128 
– 131. 
41.
 
Kazımoğlu M. Gülüşün arxaik kökləri. Bakı: Elm, 
2005. 
42.
 
Kəlilə və Dimnə. Bakı: Öndər, 2004. 
43.
 
Кравцов 
Н.И. 
Историческая 
поэтика 
фольклора.//  Фольклор  поэтическая  система. 
М.: Наука, 1977. 
44.
 
Крипичная 
Н.А. 
Персонажи 
преданий 
становление  и  эволюция  образа.  Л.:  Наука, 
1988. 
45.
 
Qafarlı R. Mif və nağıl. Bakı, ADPU, 1999. 
46.
 
Qurbanov N. Azərbaycan əfsanələrinin mifoloji-
kosmoqonik mahiyyətinə dair.//“Dədə Qorqud” 
toplusu, 2006, II, s.68 – 87. 
47.
 
Qurbanov A. Azərbaycan dilinin onomastikası. 
Bakı, Maarif, 1988. 
48.
 
Леви-Стросс К. Структурная антропология. М.: 
Глав. ред. Вост. лит. 1985. 
49.
 
Лосев 
А.Ф. 
Мифология.// 
Философская 
энциклопедия, т.3. М.: 1964. 
50.
 
Лотман  Ю.М.  О  моделирующем  значении 
понятий  “конца”  и  “начала”  в  художественных 
текстах.//  Статьи  по  типологии  культуры,  вып. 

---

345 
1. Тарту, 1970. 
51.
 
Мелетинский  Е.М.  Мифы  древнего  мира  в 
сравнительном  освещении.//  Типология  и 
взаимосвязи литератур древнего мира. М.: 1971. 
52.
 
Мелетинский 
Е.М. 
Поэтика 
мифа. 
М.: 
Восточная литература, 2000. 
53.
 
Mirəhmədov  Ə.  Ədəbiyyatşünaslıq (Ensiklopedik 
lüğət). Bakı, “Azərbaycan Ensiklopediyası”, 1998. 
54.
 
Набиев А. Взаимосвязи азербайджанского и 
узбекского фольклора. Баку, Язычы, 1986. 
55.
 
Nəbiyev A. Qəhrəmanlıq səhifələri. Bakı, Gənclik, 
1975. 
56.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan – özbək folklor əlaqələri. 
Bakı, Yazıçı, 1978. 
57.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan folklorunun janrları. Bakı, 
ADU nəşri, 1983. 
58.
 
Nəbiyev A. Sərhəd bilməyən  əlaqələr. Bakı, 
Azərnəşr, 1990. 
59.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan uşaq folkloru. Bakı, Elm, 
2000. 
60.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. I kitab. 
Bakı, Çıraq, 2009. 
61.
 
Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı.  İkinci 
hissə. Bakı, Elm, 2006. 
62.
 
Paşayev S. Azərbaycan əfsanə və rəvayətlərinin 
ədəbi abidələrimizlə müqayisəli təhlili. Bakı: 
Nurlan, 2007.  
63.
 
Paşayev S. Nizami və xalq əfsanələri. Bakı: 
Gənclik, 1983. 
64.
 
Pirsultanlı S.P.  Azərbaycan türklərinin xalq 
əfsanələri.  Bakı,  Azərnəşr, 2009. 
65.
 
Pirsltanlı S.P. Azerbaycan  efsane  ve 
 
rivayetlerinin  edebiyat  anıtlarımızla 
karşılaştırmalı tetkiki. Bakı, Qismət, 2008. 

---

346 
66.
 
Предания и мифы средневековой Ирландии. М.: 
Изд. Московского университетa, 1991. 
67.
 
Пропп  В.Я.  Русское  народное  поэтическое 
творчество. М., 1955. 
68.
 
Seyidov M. Azərbaycan mifık təfəkkürünün 
qaynaqları. Bakı, Yazıçı, 1983. 
69.
 
Seyidov M.Qam-şaman və onun qaynaqlarına 
ümumi baxış Bakı, Gənclik,1994. 
70.
 
Şəki folkloru.//Azərbaycan folkloru antologiyası. 
IV kitab. 1-ci cild. Bakı: Səda, 2000. 
71.
 
Tronski  İ.M. Antik ədəbiyyat tarixi. Bakı: Elm və 
təhsil, 2011. 
72.
 
Təhmasib M.H. VII əsrə  qədər Azərbaycan  şifahi 
xalq  ədəbiyyatı.// Azərbaycan  ədəbiyyatı tarixi, 3 
cilddə. 1-ci cild. Bakı: Azərbaycan EA Nəşriyyatı, 
1960. 
73.
 
Təhmasib M.H. Dədə Qorqud boyları haqqında. 
//Azərbaycan  şifahi xalq ədəbiyyatına dair 
tədqiqlər. I kitab. Bakı,1961. 
74.
 
Vəliyev V. Azərbaycan folkloru. Bakı: Maarif, 
1985. 
75.
 
Vəliyev V. Azərbaycan  şifahi xalq ədəbiyyatı. 
Bakı, 1970. 

---

347 
KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR 
 
Ön söz...................................................................................     
Giriş......................................................................................     
Şifahi xalq yaradıcılığının düşüncə qaynaqları................  
Mərasim folkloru.................................................................  
Mərasim folklorunda lirik üslubun nəğmə janrları.........    
Mövsüm və mərasim nəğmələri............................................    
Məişət mərasimi nəğmələri...................................................    
Əmək nəğmələri....................................................................    
Sayaçı nəğmələri...................................................................    
Sağın nəğmələri.....................................................................  
Əkinçi nəğmələri...................................................................  
Holavarlar.........................................................................  
Xırman nəğmələri..............................................................  
Ovçu nəğmələri.................................................................  
Balıqçı nəğmələri..................................................................  
İpəkçi nəğmələri....................................................................  
Hana nəğmələri.....................................................................  
Bayatılar................................................................................  
Dramatik üslubun janrları.................................................   
Xalq dramları.........................................................................  
Xalq oyunları.........................................................................  
Epik üslubun janrları..........................................................  
Atalar sözü və məsəllər.........................................................  
Rəvayətlər..............................................................................  
Rəvayətlərin janr xüsusiyyətləri............................................  
Əfsanələr...............................................................................  
Əfsanələrin janr xüsusiyyətləri..............................................    
Lətifələr.................................................................................  
Nağıllar..................................................................................  
Aşıq yaradıcılığı....................................................................  
Məhəbbət dastanları..............................................................  
Qəhrəmanlıq dastanları.........................................................  

---

348 
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı..............................................  
“Koroğlu” dastanı..................................................................  
Azərbaycan folklorunda kiçik janrlar...............................  
İnanclar..................................................................................  
Andlar....................................................................................  
Alqış və qarğışlar..................................................................  
Əfsun.....................................................................................  
Fallar......................................................................................  
Türkəçarələr..........................................................................  
Yalanlar.................................................................................  
Dualar....................................................................................  
Cadu......................................................................................  
Yuxu......................................................................................  
Uşaq folkloru.......................................................................  
Oxşamalar..............................................................................  
Arzulamalar...........................................................................  
Əzizləmələr...........................................................................  
Laylalar..................................................................................  
Sanamalar..............................................................................  
Düzgülər................................................................................  
Acıtmalar...............................................................................  
Uşaq nəğmələri......................................................................  
Tapmacalar............................................................................  
Yanıltmaclar..........................................................................  
Çaşdırmalar...........................................................................  
Uşaq nağılları........................................................................  
İstifadə edilmiş ədəbiyyat......................................................  
 
 
 
 

---

349 
RAMİL MANAF oğlu ӘLİYEV 
 
28 sentyabr 1953-cü ildә  Şәkidә 
müәllim ailәsindә anadan olmuşdur. 
1977-ci ildә Bakı Dövlәt Universite-
tinin filologiya fakültәsini bitirmişdir. 
1992-ci ildә namizәdlik (filologiya üzrә 
fәlsәfә doktoru), 2008-ci ildә 
doktorluq (filologiya üzrә elmlәr 
doktoru) dissertasiyası müdafiә 
etmişdir. Hazırda Azәrbaycan 
Müәllimlәr İnstitutunun Azәrbaycan әdәbiyyatı vә onun tәdrisi 
metodikası kafedrasının müdiridir. 
12 kitabın, 70-dәn artıq elmi-metodiki mәqalә  vә proq-
ramların müәllifidir. 
Çap olunmuş  әsas  әsәrlәri: Azәrbaycan nağıllarında mifik 
görüşlәr (1992); Mifoloji şüurun bәdii spesifikası (2001); Mif vә 
folklor: genezisi vә poetikası (2005); Riyazi mifologiya (2008); 
Sabaha mәktublar (2009); Orta әsrlәr Şәrq әdәbiyyatı (2010); 
Azәrbaycan  şifahi xalq әdәbiyyatı (2012); Şifahi xalq 
әdәbiyyatının tәdrisi mәsәlәlәri (2013); Orta әsrlәr Şәrq intibah 
әdәbiyyatı tarixi (2014), Orta әsrlәr  Şәrq intibah әdәbiyyatı 
tarixinin tәdrisi mәsәlәlәri (2014); Türk mifoloji düşüncәsi vә 
onun epik transformasiyaları (2014). Çapa hazırlanan әsәrlәri: 
Azad Nәbiyev vә folklor әdәbi irsi; Azәrbaycan  әfsanә  vә 
rәvayәtlәrinin motiv göstәricisi.