ikimizin d
ə xanımının yəhudi olmasıdır” (47).
Diplomatlar bir-birin
ə qarşı simpatiya hiss etdilər. B.Qali
M.Doyanı bütün Ərəb-İsrail münaqişəsinin nizama
salınmasına çağırdı. O, izah etdi ki, “Misir coğrafi, tarixi
baxımdan ərəb dünyasının mərkəzidir. İsraillilər Yaxın
Şərqin siyasi, iqtisadi, mədəni həyatı ilə birləşməyənədək
İsrail ilə əsl sülh mümkün deyil. 10 illərlə bu regionda
yaşayan yəhudilər münaqişənin başlanmasında öz
s
əhvlərindən hələ də nəticə çıxarmırlar”.
B.Qali bütün Ərəb Cəmiyyəti adından danışıqları
aparırdı, fələstinlilərin maraqlarını müdafiə edirdi.
Ə.Sadat həmişə Misirin İsrail tərəfindən işğal edilən
torpaqlarının qaytarılmısını ön plana, Fələstin
probleminin h
əllini isə müvəqqəti olaraq ikinci plana
ç
əkirdi. Beləliklə, Fələstin məsələsində İsrail Misir
prezidentinin simasında “gözlənilməz dəstək” alırdı.
B.Qali regionda qlobal sülh b
ağlanmasının zəruriliyi fikri
üstünd
ə dayanmışdı. M. Doyan Misir diplomatından
soruşdu:”Danışıqları rədd edən Fələstin, Suriya,
İordaniyanın adından siz danışıqları necə aparacaqsınız?”
B.Qali bel
ə cavab verdi: “Misirin əsas vəzifəsi ərəbləri
v
ə israilliləri danışıqlar stolu arxasında oturmağın
z
əruriliyinə inandırmaqdır”. M. Doyan dedi: “Siz həmişə
ərəb birliyi barədə danışırsınız. Məgər varlı səudiyyəlilər
v
ə kasıb fələstinlilər vahid istiqamətdə gedə bilərmi?”
B.Qali bel
ə cavab verdi: “Bəli, israillilərin kasıb və varlı
ərəb ölkələri ifadələrini söyləməkdə haqqları var, ancaq
onları vahid ərəb birliyinə məxsusluq birləşdirir” (47).
Danışıqlar uzun müddət davam etdi. Onun
iştirakçıları Yerusəlimdə, Qahirədə, Lidsdə, Vaşinqton-
54
da, Kemp-Devidd
ə görüşdülər. M.Doyan bildirdi ki,
“
İsrail üçün sülh vacibdir, ölkənin ehtiyatları zəifləmiş-
dir”. B.Qali öz növb
əsində bildirdi ki, “biz iqtisadi və
demoqrafik probleml
əri həll etmək istəyirik” (47).
1981-
ci il oktyabrın 14-də Ə.Sadat müsəlman
fanatikl
ər tərəfindən öldürüldü. Həmin gün B.Qali Aralıq
d
ənizi sahilində, Makedoniyada dincəlirdi. O, çox məyus
oldu v
ə xatırladı: “Sadat mənim babamı öldürən
fanatikl
ərin qurbanı oldu”. Diplomat səhv edirdi. Bu,
bir fanatikin işi deyildi, bu, genişmiqyaslı sui-qəsd idi,
Yaxın Şərqdə sülh danışıqlarını dayandırmaq üçün lazım
idi. Sui-q
əsdçilərin məhv edəcəkləri Misirin on lideri
siyahısında B.Qalinin də adı var idi.
B.B.Qali BMT-nin B
aş katibi seçiləndə israillilər
buna etiraz etdilər. O, BMT-də ilk misirli ərəb, qaradərili
n
ümayəndə idi. Afrika yeganə region idi ki, bu regiondan
B
aş katib vəzifəsinə heç kəs seçilməmişdi. Qitədən 5
nəfər, əksəriyyəti Mərkəzi Afrikadan olan namizəd irəli
sürüldü. Butros Butros Qali 1970-
ci illərdə Kemp-Devid
danışıqlarından sonra ABŞ-ın simpatiyasını qazanmışdı
(66).
Buna görə də BMT-nin növbəti Baş katibi seçildi.
Misirin əvvəlki xarici işlər naziri ərəblərə xəyanət hesab
edərək, Misir və İsrail arasında danışıqlarda iştirak
etməkdən imtina etmişdi. B.B.Qali isə bunu etdi.
B.B.Qali mürəkəb bir dövrdə Baş katib oldu. Belə
ki,1990-
cı illərdə silahlı qüvvələrin tətbiqi tələb edilən
fövqəladə halların sayı son dərəcə artdı. SSRİ-nin
devrilməsindən sonra çoxlu münaqişələr meydana çıxdı
və bunlardan bəziləri hətta beynəlxalq münaqişəyə
çevrildi. Af
rikada da vətəndaş müharibələri oldu.
55
Ölkələrin əksəriyyəti kömək üçün BMT-yə müraciət etdi.
Vyetnam hərbi hissələri çıxarıldıqdan sonra, 1991-ci ildə
Xavyer Peres de
Kuelyar ilə müqavilənin şərtinə görə
Kamboca
da təxminən 20 min hərbiçi yerləşdirilsə də,
B.B.Qali Bosniya və Herseqovinaya, Somaliyə də hərbi
qüvvələr göndərdi.
B.Qalinin f
əaliyyəti nəticəsində 1994-cü ildə
BMT-y
ə üzvlük haqqı verən dövlətlərin sayı 76,
t
əhlükəsizlik və sülhü müdafiə əməliyyatları 17, “mavi
d
əbilqəlilər”in sayı 77 784, sülhü müdafiə üçün ayrılmış
illik büdc
ə 3660 milyon dollar oldu. Halbuki, 1988-ci il
31 yanvar tarixli m
əlumata görə üzvlük haqqı verən
dövl
ətlərin sayı 26, təhlükəsizlik və sülhü müdafiə
m
əqsədilə keçirilmiş əməliyyatların sayı 5, “mavi
d
əbilqəlilər”in sayı 11 121, sülhü müdafiə məqsədilə
ayrılmış illik büdcə 230 milyon dollar olmuşdur (47).
Butros Butros-Qali öz ölk
əsinin nümayəndəliyinə
d
əfələrlə rəhbərlik edərək Afrika Birliyi Təşkilatının
iclaslarında və bloklara qoşulmama hərəkatının üzvü
olan ölk
ələrdə, Fransa, Afrika dövlətlərinin başçıları və
höküm
ətlərinin iclaslarında iştirak etmişdir. O, Somali və
Ruandada olan v
ətəndaş müharibəsi, Bosniya, Kamboca,
Haitid
ə böhranlar barədə öz fikrini bildirirdi.
B.Qali çoxillik f
əaliyyəti ərzində 24 dövlətin, o
cüml
ədən, Misir, Belçika, İtaliya, Kolumbiya, Qvate-
mala, Fransa, Ekvador, Argentina, Nepal, Lüksemburq,
Portuqaliya, Nigeriya, Mali, Meksika, Yunanıstan, Çili,
Bruney-Darussalam, Almaniya, Peru, Kot-d’ivuar,
Danimarka, M
ərkəzi Afrika Respublikası, İsveç və
56
Dostları ilə paylaş: |