RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
İran tərəfi öz şikayətini geri götürdü. Sovet-İran münasibətlərində yaxınlaşma baş verdi (14, s.36). T.Li 1946- cı ilin martında Nyu Yorka getdi. O vaxt BMT- nin iqamətgahı olmadığı üçün ilk iclas “Valdorf Astoriya” da keçirildi. T.Li 1946- cı ilin axırına qədər Nyu Yorkun mərkəzində - Manhettendə BMT iqamətgahı üçün xüsusi sahə təşkil etdi. Keçmiş yerli siyasətçi kimi o, Nyu York rəhbəri ilə ümumi dil tapdı. İqamətgahın tikilməsində T.Linin böyük xidmətləri oldu (78). 1947- ci ilin yanvarında Baş katib tanınmış amerika arxitektoru Uelles K.Xarrisonu iqamətgahın layihəsini hazırlamaq üzrə rəhbər təyin etdi. Ona 10 tanınmış arxitektor və mühəndis kömək etdi. Bu mütəxəssislər arasında fransız arxitektor Şarl Korbyuze, braziliyalı arxitektor Oskar Nimeyer, sovet arxitektoru N.D.Basov da var idi. 1948- ci il martın 23-də BMT-nin birinci Baş katibi BMT- nin iqamətgahının tikilməsi üçün ABŞ-dan 65 milyon dollar məbləğində faizsiz borc alınması barədə saziş imzaladı. Sazişin şərtlərinə görə bu borc, hər il 1 milyon-2,5 milyon dollar arasında ödəməklə, 31 il (1951- ci il 1 iyul tarixdən 1982-ci il 1 iyul tarixədək) ərzində qaytarılmalı idi (28, s.10). 1951-ci ilin iyununda BMT Katibliyinin 39 mərtəbəli binası əməkdaşların sərəncamına verildi. BMT- nin iqamətgahı dörd hissədən ibarətdir: 39 mərtəbəli Katibliyin binası, İst-İver çayı boyunca yerləşən konfransların keçirildiyi bina, Baş Məclisin zalı, Daq Hammarşeld adına kitabxananın binası. Bütün binalar və bağlar 18 hektar sahəni əhatə edir. BMT-nin iqamətgahı qarşısında ingilis əlifba sırası ilə bütün üzv 10 dövlətlərin bayraqlarının ucaldığı Birləşmiş Millətlərin Meydanı yerləşir (28, s.10-11). T.Linin Baş katib kimi Təhlükəsizlik Şurasında siyasi qərarların qəbul edilməsində rolu olmuşdur. Onun Baş katib olduğu dövrdə İsrail dövləti yaradıldı, ABŞ Koreya ilə müharibə etdi. T.Li Şərq və Qərb, Qərb dövlətləri ilə SSRİ arasında əməkdaşlığın olmasına çalışırdı. 1948-ci il dekabrın 10-da İnsan hüquqları bar ədə ümumi bəyannamə qəbul edildi. BMT-nin fəaliyyətinin əsas prinsipləri müəyyən edildi. T.Li BMT-nin B aş katibi olarkən əvvəllər qarşı- durma dan, mübahisələrdən kənar idi. O, 1947-ci ildə Avropanın bərpası proqramını dəstəkləsə də, 1948-ci ildə Fələstinin bölünməsinə tərəfdar çıxdı. Bundan sonra T.Li siyasi ziddiyyətlərə qoşuldu. 50-ci illərin əvvəllərində T.Li Çin kommunist nümayəndəsinin BMT Baş Məclisində iştirakını bildirdi. Bu, ABŞ-ı qəzəb- ləndirdi. T.Li bir neçə həftədən sonra ABŞ-ın “Şimali Koreyanın Cənubi Koreyaya hücumunun qarşısının alınması barədə” təşəbbüsünü dəstəklədi. Koreya məsələsinə münasibətdə ABŞ-ı müdafiə etdiyi üçün ABŞ onunla barışdı. Bundan sonra SSRİ-nin T.Liyə münasibəti pisləşdi. 1950- ci ildə T.Linin ikinci dəfə Baş katib seçilməsi üçün ABŞ onun namizədliyini dəstəklədi və istənilən namizədin seçilməsinə veto qoydu. SSRİ isə qəti bildirdi ki, T.Linin seçilməsinə razı deyil (66). Ko reya müharibəsinə münasibətdə T.Li ABŞ-ı dəstəklədiyi üçün SSRİ onun Baş katib olmasına etiraz e tdi və 1950-ci ildə T.Linin səlahiyyət müddəti qurtaran 11 kimi, polyak mənşəli Modzelevskinin namizədliyini irəli sürdü, lakin Qərb dövlətləri buna etiraz etdilər. ABŞ prezidenti Harri Trumen ABŞ-ın BMT yanındakı daimi nümayəndəsi Uorren Ostinə göstəriş verdi ki, Truqve Linin səlahiyyət müddətinin uzadılması üçün nə lazımdırsa etsin. O vaxt Təhlükəsizlik Şurasının 11 üzvü var idi. Səsvermə zamanı 9 dövlət lehinə, 1 dövlət – SSRİ əleyhinə səs verdi, 1 dövlət isə neytral mövqe tutdu. SSRİ daimi üzv olduğu üçün veto hüququndan istifadə edərək Truqve Linin ikinci dəfə seçilməsinə mane olduqda, ABŞ Baş Məclisə müraciət etdi. Fəaliyyəti ərzində BMT yalnız bir dəfə Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsi olmadan, Baş Məclisin qərarı ilə BMT-nin B aş katibini seçmişdir. O da T.Linin ABŞ-ın mövqeyini müdafiə etməsi ilə bağlı idi. SSRİ bildirdi ki, o halda Truqve Linin namizədliyini qəbul edər ki, o, ABŞ-la əlaqəni kəssin (46). Beləliklə,T.Li ABŞ və Böyük Britaniyanın siyasətini, xüsusən də 1950-ci ildə Koreyanın daxili işlərinə silahlı müdaxilə etdkdə ABŞ-ın siyasətini dəstəklədiyi üçün 1950-ci il noyabrın 1-də ABŞ-ın təzyiqi altında Baş Məclis, Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsi olmadan, Truqve Linin Baş katib səlahiy- yətlərinin müddətini daha 3 il artırdı. Lakin T.Linin qərbyönümlü siyasəti BMT-nin əksər üzvünün xoşuna gəlmədi və o, 1953-cü ilin aprelində istefa verməyə məcbur oldu (77). T.Li vəzifəsini İsveç diplomatı Daq Hammarşeldə təhvil verdi və Osloya qayıtdı (78). BMT- dən getdikdən sonra T.Li 1955-1963-cü illərdə Oslo-Akersxusun qubernatoru, Energetika üzrə 12 Norveç şurasının sədri, 1959-1966-cı illərdə xüsusi səlahiyyətli səfir, 1963-1964-cü illərdə sənaye naziri, 1964-1965- ci illərdə gəmi ticarəti naziri vəzifələrinə təyin edildi. 1965-ci ilin payızında hökumət istefa verənə qədər o, bu vəzifədə qaldı (77). 1958- ci ildə Baş Məclis öz qətnaməsində Norveç kralı Ulafa Efiopiyanın və İtaliyanın keçmiş İtaliya müstəmləkəsi olan Somali barədə çıxış etməsinə əsas tapmaq xahişi ilə müraciət etdi. 1959-cu ildə kral Ulaf vasitəçilik rolunu T.Liyə həvalə etdi. Keçmiş Baş katib T.Linin təşəbbüsü ilə Baş Məclis münaqişə regionunda qayda- qanuna nəzarət etmək məqsədilə BMT-nin polis qüvvələri yaradılması məsələsinə baxdı. 1965-ci ildə 39 dövlət nümayəndəsindən ibarət Sülhü dəstəkləmək üzrə xüsusi komitə yaradıldı (22, s.44). BMT- də 7 il işlədikdən sonra T.Li Norveçdə böyük mövqeyə sahib oldu. Bir neçə il ərzində o, öz köməkçiləri ilə birlikdə Ruqendalda istirahət edərkən xatirələr yazmağa başladı və onu nəşr etdirdi (78). Truqve Xalvdan Li 1963- cü ildə insult keçirmişdi. O, 1968- ci il dekabrın 30-da bayram şənliyində iştirak edərkən ürək tutmasından 72 yaşında vəfat etdi. 13 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|