RamiLƏ dadaşova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
kompromis qətnamə hazırlamaq fikrini bildirdi (66). Hammarşeld müxtəlif regionların problemləri ilə tanış olmaq və məsul şəxslərlə əlaqələri möhkəmlətmək məqsədilə Afrikanın, Asiyanın, Avropanın, Şimali və Cənubi Amerikanın, Yaxın Şərqin bir çox ölkələrində oldu. B aş katib 1959-cu il dekabrın 18-dən 1960-cı il yanvarın 31-dək Afrikanın 21 ölkəsinə səfər etdi. Sonralar B aş katib bu səfərlərin təftiş və informasiya yığmaq məqsədilə edildiyini və müasir Afrka ilə tanışlığa imkan verdiyini bildirdi (41). Konqo (o vaxtlar Katanqa əyaləti) Belçikadan ayrılaraq özünü müstəqil elan etdikdə Afrika qitəsində yeni böhran başladı, Belçika hərbi müdaxilə etdi. Belə olduqda 1960- cı il iyulun 12-də Konqo Respublikasının prezidenti Jozef Kasavubu və baş naziri Patris Lumumba Konqoya təcili hərbi yardım göstərmək xahişi ilə BMT-yə müraciət etdilər. İyulun 13-də gecə təşkil edilən iclasda Baş katib Təhlükəsizlik Şurasının qarşısında çıxış etdi və bu xahişlə bağlı onu tədbir görməyə çağırdı (41). Təhlükəsizlik Şurası birmənalı olaraq Belçikanı öz hərbi hissələrini çıxarmağa çağırdı, lakin qətnamə yerinə yetirilmədi. Konqonun baş naziri Patris Lumu mba vəziyyəti gərginləşdirdi. O, Sovet dövlətinin rəhbəri Nikita Xruşova teleqraf vurdu, əgər qərb dövlətləri Konqoya təcavüzü dayandırmasalar, kömək etməyi xahiş etdi. SSRİ cavabında Hammarşeldi Qərbin müstəmləkə maraqlarının müdafiəçisi kimi damğaladı (65). Konqoda Hammarşeld çox çətinliklərlə rastlaşdı. Konqonun baş naziri Patris Lumumba BMT silahlı 22 qüvvələrinin çıxarılmasını bildirdikdə, o, etiraz etdi. Hammarşeldin belə mövqeyi Konqoda P.Lumumbanın hakimiyyətini dəstəkləyən SSRİ-nin ona hücumuna səbəb oldu. Baş Məclisdə sovet lideri N.S.Xruşov Baş katib vəzifəsini ləğv etməyi təklif etdi (66). Hammarşeld istefa verməyə razı olmadı, Baş Məclis də onu dəstəklədi. 1961- ci ildə Təhlükəsizlik Şurasının qərarına əsasən Konqoda BMT silahlı qüvvələri təsis edildi. 1961- ci il fevral ayında P.Lumumba öldürüldükdən sonra “BMT əməliyyatının” dayandırılması qərara alındı. Konqodan xarici hərbi hissələr çıxarılmalı idi və Konqo xalqı özü sərbəst öz müqəddəratını təyin etməli idi. Daq Hammarşeld Baş katib vəzifəsindən dəyişilməli və Konqo Respublikası rəhbər dövlət xadimləri üzərində işin təşkilatçısı vəzifəsini yerinə yetirməli idi (23, s.300). B aş katib BMT-nin əməliyyatları ilə bağlı Konqoya dörd dəfə səfər etmişdi. O, Konqoya ilk iki səfərini 1960-cı ilin iyulunda və avqustunda, üçüncü səfərini 1961-ci ilin yanvar ayında irqi problemlərlə bağlı Cənubi Afrika Birliyi vasitəsilə etmişdi. D.Hammarşeldin dördüncü səfəri sentyabrın 12-də başlamış və faciəvi təyyarə qəzası ilə qurtarmışdı. Konqo hökuməti BMT-nin köməyi barədə danışıqlar üçün Hammarşeldə Leopoldvilə(indiki Kinşasa)gəlməyi təklif etdi. Hammarşeld separatistlərin lideri M.Çombe ilə görüşmək üçün təyyarə ilə Katanqaya gedərkən faciə baş verdi. Təyyarə qəzası nəticəsində D.Hammarşeld və onu müşayiət edən 15 nəfərdən ibarət heyət həlak oldu. 23 Qeyri- rəsmi məlumatlara görə Katanqa separatistləri təyyarəni vurmuşdular (50). D.Hammarşeldi sentyabrın 28-də Uppsalda (İsveç) dəfn etdilər (65). D.Hammarşeld Baş katib olmaqla yanaşı, digər sahələrdə də geniş fəaliyyət göstərmişdi. O, 1955-1958- ci illərdə Cenevrədə Atom enerjisindən sülh məqsədilə istifadə edilməsi barədə BMT-nin birinci və ikinci beynəlxalq konfransını hazırlamış, 1962-ci ildə təşkil edilən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə elm və texnikanın nailiyyətlərinin tətbiq edilməsi barədə BMT-nin konfransına hazırlıq tədbirləri görmüşdür. D.Hammarşeld BMT-nin Atom enerjisindən sülh məqsədilə istifadə barədə Cenevrədə 1955 və 1958-ci illərdə keçirilən 1-ci və 2-ci beynəlxalq konfranslarının hazırlanmasında, 1962-ci ildə keçirilən elm və texni- kanın nailiyyətlərinin az inkişaf etmiş ölkələrin maraq- ları üçün tətbiq etmək barədə BMT-nin beynəlxalq konfransının hazırlanmasında mühüm rol oynamışdı (41). 1961- ci ildə Hammarşeld Nobel sülh mükafatına layiq görüldü. İlk dəfə idi ki, igidliyə görə Nobel mükafatı verilirdi. Norveç Nobel mükafatı komitəsinin sədri Qunnar Yan bildirdi ki, “D.Hammarşeld tez-tez tənqidə, hücuma məruz qalırdı, lakin o, o dəqiqə çıxış yolu tapırdı. D.Hammarşeldin qətiyyətli addımı sayəsində, ləyaqətli bir insanın güclü Katiblik yaratması nəticəsində BMT Nizamnamədə ifadə edilən prinsipləri həyata keçirən effektli beynəlxalq təşkilata çevrildi. Hammarşeldin məqsədi o idi ki, dövlətlər BMT Nizam- 24 naməsini rəhbər tutsunlar” (65). Hammarşeldin adından mü kafatı İsveçin Norveçdəki səfiri Rolf Edberq qəbul etdi və mükafatın əsasında Hammarşeld adına Fond yaradıldı (65). D.Hammarşeldin ölümündən sonra onu sevənlər Baş katibin xatirəsini qoruyub saxlamaq üçün əldə olan və digər ölkələrdə olan materialları yığmağa başladılar. 1962- ci ildə D.Hammarşeld adına Beynəlxalq Fond fəaliyyət göstərməyə başladı. Fondun Nizamnaməsində deyildiyi kimi, onun məqsədi Hammarşeldin düşündük- lərini, yəni xalqların sosial, siyasi, iqtisadi inkişafını yaratmaq idi. Fond Uppsalda yerləşir, “üçüncü dünya” problemləri ilə bağlı seminarlar, konfranslar təşkil edir, kitablar və ildə iki dəfə çıxan jurnal nəşr etdirir. Jurnal “İnkişaf dialoqu – beynəlxalq inkişafda əməkdaşlıq jurnalı”(“Development Dialogue Journal of International Development Cooperation”) adlanır. 1965- ci ildə Fondun sədri Alva Myurdal yazırdı ki: “Fond yeni dövlətlərin ehtiyaclarını ödəməyə çalışır və D.Hammarşeldin ideyalarını davam etdirir” (65). 2011- ci ildə, BMT-nin sülhquruculuğu fəaliy- yətində mühüm rol oynayan Daq Hammarşeldin faciəli ölümünün 50 illiyi keçirildi (51). O nun “Vəhylər” adı altında yazdığı gündəliyi 1964-cü ildə ingilis dilində nəşr etdirildi. Hammarşeld bu gündəlikdə yazdıqlarını “özü ilə Allah arasında danışıqlar” kimi göstərirdi (65). D.Hammarşeld dininə görə lyüteran idi (50). D.Hammarşeldin həlak olduğu Şimali Rodeziya (Zimbabve) ərazisində xatirə abidəsi ucaldılmış və bu 25 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|