Ramiz Mehdiyev Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
hüquqları məsələsindən suveren dövlətə siyasi təzyiq metodu kimi istifadə edilməsi ilə xarakterizə olunur. Süni şəkildə şişirdilən problemlərin və ənənəvi alətlərin köməyi ilə dövlətin daxili işlərinə müdaxilə edilir, mühüm qərarların qəbulu praktikasında ikili standartlar tətbiq olunur. Mən aşağıda Azərbaycanın bugünkü tarazlaşdırılmış və suveren xarici siyasət strategiyasının xüsusiyyətlərini açıqlamağa çalışacağam. Burada qısaca onu qeyd edim ki, iqtisadi inkişaf və dövlət quruculuğu sahəsində qazanılmış uğurlar Avropa strukturlarının ölkəmizə qərəzli münasibətinin səbəbləri ola bilər. Çoxdan məlumdur ki, Azərbaycanın Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən suveren və müstəqil siyasəti, ölkəmizin iqtisadi baxımdan özünəyetərli olması öz geosiyasi istəklərini reallaşdırmaq xatirinə ölkəmizi qeyri-sabit, pərakəndə və alovlanan bir məkan kimi görməyi arzu edən bəzi Qərb dairələrini qıcıqlandırır. Prezident İlham Əliyev 2015-ci il oktyabrın 12-də respublika Nazirlər Kabinetinin iclasındakı çıxışında deyib: “Azərbaycanda düşünülmüş, müstəqil siyasət aparılır. Biz öz yolumuzla gedirik. Bu yol inkişaf yoludur, tərəqqi yoludur və bu yolda böyük nailiyyətlərə imza atmışıq. Müstəqil siyasət aparmağımız bizə bəzi problemlər də yaradır. Çünki bu gün dünyada qütbləşmə göz qabağındadır, bu proses gedir. Böyük ölkələr öz təsir dairələrini genişləndirmək istəyirlər və görəndə ki, dünyada müstəqil, öz sözünü deyən, heç kimdən çəkinməyən, prinsipial ölkə var, əlbəttə, bu, onları qıcıqlandırır. Ancaq bu, bizi narahat etməməlidir... Çünki mənim üçün əsas məsələ ölkəmizin təhlükəsizliyi, inkişafı və sabitliyidir. Ona görə, Azərbaycan bundan sonra da müstəqillik yolu ilə gedəcək. 6
Müstəqillik, müstəqil siyasət, milli maraqlar bizim üçün əsas vəzifədir, əsas məsələdir. Biz bundan sonra da Azərbaycanın seçimini qoruyacağıq, bütün təzyiqlərə, bəzi hallarda təxribatlara baxmayaraq, öz yolumuzdan dönməyəcəyik”
.
Azərbaycanın mövqeyi belədir və əgər onun tərəfdaşları bərabərhüquqlu əməkdaşlıq etmək istəyirlərsə, bu mövqe ilə hesablaşmalıdırlar. Aİ-nin və digər Avropa strukturlarının ikili standartlar siyasətini bilavasitə təhlil etməyə başlamazdan əvvəl bugünkü dünya nizamının böhranında və onun kiçik dövlətlərə təsirinin xüsusiyyətlərində Qərbin böyük dövlətlərinin rolunu açıb göstərmək lazımdır. Məlum olduğu kimi, nüvə silahının yaranması və böyük dövlətlərin nüvə arsenalının artması ilə əlaqədar müharibə paradoksu yaranıb. Almaniyalı hərbi nəzəriyyəçi və tarixçi Karl fon Klauzevits yazırdı: “ Müharibə siyasətin davamıdır, amma başqa vasitələrlə ” 2
Lakin nüvə silahının dağıdıcı gücü o vaxta qədər mübahisə doğurmayan bu tezisi şübhə altına aldı. Nüvə silahı tətbiq edilməklə aparılan müharibə nəinki hər cür siyasətə, həm də bütün bəşəriyyətə son qoya bilər. XX əsrin 60-70-ci illərinin realist alimlərinin çoxu belə bir ideyanı inkişaf etdirməyə çalışırdılar ki, nüvə silahı beynəlxalq münasibətlərdə münaqişələrin səviyyəsini azaldır. Lakin bir müddətdən sonra Klauzevitsin prinsipi hər halda özünün həyat qabiliyyətli olmasını sübut etdi – beynəlxalq münasibətlərin sonrakı inkişafı göstərdi ki, güc amili (xüsusən hərbi güc) əsla yox olmayıb və azalmayıb. Bu amil yalnız dolayısı ilə tətbiq edilməyə başlanıb. Yəni, müharibə, silahlı zor tətbiq edilməsi hər halda dövlətlərin siyasətinin
1 Bax: “Azərbaycan” qəzeti. 14 oktyabr 2015-ci il. 2 Карл фон Клаузевиц «О Войне» Часть 1-я «Природа Войны» пункт 24. 7
davamı kimi qalıb. Lakin nüvə dövlətləri birbaşa müharibə apara bilmədiklərini nəzərə alaraq dolayısı ilə savaşmağa, bu və ya digər ölkənin daxilində fəaliyyət göstərən müxtəlif siyasi qruplaşmaları dəstəkləməyə başladılar. XX əsrin ikinci yarısında SSRİ və ABŞ “düşmənimin düşməni mənim dostumdur” prinsipini rəhbər tutaraq, müvafiq surətdə Vyetnamı və əfqan mücahidlərini dəstəkləyirdilər. Beləliklə, bu iki fövqəldövlət birbaşa hərbi toqquşmadan çəkinirdi, çünki bu cür toqquşma nüvə müharibəsi ilə nəticələnə bilərdi. ABŞ və onun müttəfiqləri bu savaşdan qalib çıxdılar, onlar öz rəqiblərini əldən saldılar, lakin sonradan məhz əfqan müqavimət hərəkatı sıralarından “Əl-Qaidə” və bu gün bütün dünyada təhlükəsizlik sistemi üçün təhdid mənbəyi olan beynəlxalq terrorizm şəbəkəsi yarandı. Məhz bu dövrdə silahlı zorakılığın əsas kanalı kimi qeyri- konvensional (qeyri-ənənəvi) müharibə taktikası Qərb ölkələrində geniş populyarlıq qazanmağa başladı. Hərçənd, həmin dövrdə Qərb dövlətləri hələ duya bilməzdilər ki, həmin taktikadan onların özlərinə qarşı istifadə edə bilərlər, bu isə beynəlxalq münasibətlərdə anarxiyanın artmasına gətirib çıxarar, Yer kürəsinin müxtəlif nöqtələrində qiyamçıların dəstəklənməsi əks nəticə verə bilər. Bu baxımdan Əfqanıstan və Suriya əyani nümunədir. Qeyri-konvensional müharibə iki və daha artıq dövlət arasında adi (konvensional) müharibəyə aid olmayan silahlı və kvazi-silahlı zorakılığın bütün tipləri deməkdir. Əlbəttə, qeyri-konvensional müharibə tipləri və metodları XX əsrin başlanmasından xeyli əvvəl tətbiq edilirdi. Lakin məhz bipolyar sistemin iflası ilə əlaqədar, onlar Qərb dövlətlərinin əlindəki güc amilinin bu ölkələr üçün strateji maraq doğuran regionlara proyeksiyasının əsas kanalına çevrildi.
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|