Ramiz Mehdiyev Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
8
Başqa sözlə desək, qeyri-konvensional müharibə qüvvələrin düşmən tərəflə birbaşa toqquşmasını nəzərdə tutmur. Hazırda silahlı zorakılığın bu cür dolayısı ilə tətbiq edilməsi “hibrid müharibə” – kibermüharibə metodlarından istifadə edilməklə qeyri-konvensional müharibə aparılması adlanır. Həm qeyri-konvensional, həm də hibrid müharibə strategiyasının tətbiq edilməsinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, bu strategiya əsas etibarilə dost olmayan dövlətin sərhədlərində və qonşu dövlətlərin ərazisində həyata keçirilir. Beləliklə, bu müharibənin əsas məqsədi dost olmayan dövlətin iqtisadi və maliyyə resurslarını tükətmək, onu həmin resursları təhlükəni neytrallaşdırmağa sərf etmək məcburiyyətində qoymaqdır. Nəticədə həm dost olmayan ölkə, həm də onu əhatə edən qonşu (əsasən kiçik) dövlətlər zərər çəkir. Onlar müharibələr, terror dalğası, inqilablar, separatizm, etnik və dini təmizləmələr ilə üzləşirlər. XX əsrin 90-cı illərində və 2000-ci illərin əvvəlində Qərb özünün qeyri-hökumət təşkilatları, fondları vasitəsilə müxtəlif etiraz hərəkatlarını dəstəkləməklə, Şərqi Avropa ölkələrində və postsovet məkanında “rəngli inqilablar”, sanksiyalaşdırılmamış bombardmanlar və “sülhyaratma” əməliyyatları təşkil etməklə, nəhayət, beynəlxalq instansiyalar tərəfindən sanksiya verilmədiyi halda qiyamçıları silahla təchiz etməklə (İŞİD-in gücləndirilməsi buna misal ola bilər) həm Avropa ilə yaxınlaşmağa çalışan ölkələrə ziyan vurur, həm də Ukrayna böhranından sonra ciddi lakunlar (boşluqlar) hiss edilməyə başlamış beynəlxalq hüququ latent şəkildə məhv edirdi. Bu böhran beynəlxalq hüquqla tənzimlənməyən qeyri- konvensional və hibrid müharibələrin strategiya və taktikasının tətbiq edilməsinin bütün təhlükəsini dünya birliyinə bir daha nümayiş
9
etdirdi. Vestfaliya beynəlxalq münasibətlər sisteminin baza prinsiplərinə ciddi təhdid yarandı, Qərb ölkələri buna “göz yummaqla” və ya hiddətləndirici sükutla cavab verdilər. Görkəmli amerikalı siyasi xadim, diplomat və realist alim Henri Kisincer də müasir dünya nizamının böhranından danışır. O, belə hesab edir ki, vəziyyətin gərginləşməsinə və qlobal şəraitin pisləşməsinə görə Qərb müəyyən qədər məsuliyyət daşıyır. H.Kisincer bəyan edir ki, Avropa və ABŞ Ukraynanın Rusiya üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini lazımınca qiymətləndirməyiblər: “ Səhv onda idi ki, onlar vəziyyəti başa düşmədilər ”. H.Kisincer qeyd edir ki, Krımın ilhaqını etiraf etmək Qərbə lazım deyil və o bunu etməməlidir, lakin “ Qərbdə heç kəs Krımın qaytarılmasına dair konkret proqram təklif etmədi.... Heç kəs Şərqi Ukraynada döyüşmək istəmir. Həyatın sərt reallığı belədir ” 3
ABŞ Prezidenti Barak Obama Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinin bu qurumun yaradılmasının 70 illiyinə həsr edilmiş iclasındakı çıxışında bugünkü Ukrayna probleminə toxunaraq deyib: “Ölkənin suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün hiddətləndirici şəkildə pozulduğu bir vaxtda biz kənarda qala bilmərik”. Bu hadisələr cənab Barak Obamanı hiddətləndirir. Amma 20 ildən artıq müddətdə Ermənistan tərəfindən bizim torpaqların işğal edilməsi nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün pozulması nədənsə ABŞ Prezidentini özündən çıxarmır. Bu cür münasibət nə dərəcədə ədalətlidir?
3 Rethinking the cost of Western intervention in Ukraine http://www.washingtonpost.com/opinions/katrina-vanden-heuvel-rethinking-the- cost-of-western-intervention-in-ukraine/2014/11/25/b92f8496-741a-11e4-9c9f- a37e29e80cd5_story.html
10
Ukrayna böhranından sonra ABŞ və Aİ başa düşməlidir ki, (hərçənd, bundan xeyli əvvəl: İraq, Liviya, Suriya hadisələri zamanı nəticə çıxarmaq olardı) SSRİ dağılandan sonra onilliklər boyu onların tətbiq etdiyi strateji və taktiki üsullar, başqa ölkələrin (həm regional liderlərin, həm də kiçik dövlətlərin) mənafelərinin nəzərə alınmaması, belə dövlətlər birliyinə qarşı etinasızlıq, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə nümayişkaranə şəkildə riayət edilməməsi, ikili standartlar siyasətinin hər yerdə geniş yayılması yaxın gələcəkdə Ukrayna böhranına oxşar yeni kəskin böhranlar əmələ gəlməsi üçün təhlükəli presedent yaradır. Beynəlxalq münasibətlərdə artan nizamsızlıq və beynəlxalq hüquq normalarına hörmətsizlik, həmçinin Qərb ilə Şərq arasında yeni qarşıdurma ilk növbədə SSRİ dağılandan sonra müstəqilliyini bərpa etmiş postsovet ölkələri üçün təhlükə törədir. Əgər Qərb ölkələri postsovet regionunun inkişafında maraqlıdırlarsa, başa düşməlidirlər ki, Qərb-Şərq oxu boyunca qarşıdurma təkcə onların regionda maraqlarının reallaşdırılmasına deyil, həm də Avrasiya kontinentində sülhə və sabitliyə ziyan vurur. Vurğulayıram ki, əgər böyük dövlətlər XXI əsri qanlı müharibələr, uzun sürən münaqişələr, soyqırımları, davam edən və pislənilməyən işğallar əsri kimi deyil, sülh, sabitlik, inkişaf və əməkdaşlıq əsri kimi görmək istəyirlərsə, onda beynəlxalq hüquq normalarına hörmət etmək, bərabərhüquqlu dialoq yolu ilə əməkdaşlığı reallaşdırmaq, başqa ölkələrin mənafelərinə hörmət etmək və suveren dövlətlərin daxili işlərinə qarışmamaq vacibdir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə vurğulayıb ki, Azərbaycan mübarizə və qarşıdurma məkanı olmayacaq, o, dialoq və quruculuq fəaliyyəti məkanı olmağa çalışır. Laxlamış dünya nizamının
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|