Rasim Əliquliyev
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
keyfiyyətli, vətəndaşların informasiya təminatı isə daha dolğun və zaman itkisi olmadan həyata keçirilir. Bu imkanlar isə öz növ
bəsində e-dövlətin formalaşmasına səbəb olur. İnternetin vətəndaşlara verdiyi imkanlar: −
−
informasiyanın tez bir zamanda ötürülməsinə və əldə olunmasına səbəb olur; −
verilənlər bankı, bazaları, e-kitabxanalar və digər informasiya mənbələrindən onlayn istifadə etməyə imkan verir. Nəzərə almaq lazımdır ki, İKT-dən geniş istifadə virtual məkanda həddən artıq böyük həcmdə informasiyanın (Big Data) toplanmasına səbəb olur. Nəticədə bu gün İnternet istifadəçiləri virtu al məkanda yüz milyonlarla veb-səhifələrə daxil edilmiş informasiya ilə qarşılaşırlar. Bu isə öz növbəsində İnternetdə lazımi informasiyanın və biliyin tez əldə edilməsi prosesində müəyyən çətinliklərin yaranmasına səbəb olur. Digər tərəfdən, əksər veb-resurslara xarakterik olan, kiçik mütəxəssislər qrupu tərəfindən yaradılan və müəyyən siyasi ideologiyanı təbliğ edən məlumatlar İnternet istifadəçilərini qane etmir. İnternetin əsasını qoyarkən mütəxəssislər “qlobal biliklər bazası” və ya “kollektiv bilik” əldə etmək arzusunda idilər. Lakin bunun əvəzində bu gün İnternet qlobal şəbəkəsi milyonlarla lazımlı və lazımsız, doğru və ya yalan, aktual və ya vaxtı ötmüş, əhəmiyyətli və ya təhlükəli məlumatlarla dolaraq xaosa çevrilməkdədir. Zaman keçdikcə virtual məkan pərakəndə
6
resurslarla necə gəldi yüklənir, axtarış sistemləri isə tələb olunan resursların hamısını əhatə edə bilmir. Nəticədə veb-axtarış sistemlərindən kənarda fəaliyyət göstərən “gizli” resursların, müəyyən qruplar tərəfindən yaradılan, düzgünlüyü şübhə altında olan veb- resursların sayı gündən-günə artmaqdadır. İnformasiya bolluğu nəticəsində yaranan problemlərin həlli, İnternet texnologiyanın inkişafı ilə əlaqədar düzgün informasiyanın daha asan və tez əldə olunması dövlət və cəmiyyətlərin dünyadakı nüfuzunun artması baxımından vacib məsələlərdəndir. Vətəndaşlar müasir cəmiyyətin – İC tələblərinə uyğun olaraq veb-səhifələrdə hər an təzələnən, zamanla ayaqlaşan, daha keyfiyyətli, daha çox sayda insanlar tərəfindən yoxlanılan və zənginləşdirilən informasiya görmək istəyirlər. Bu tələblər isə yalnız kollektiv əməkdaşlıq nəticəsində yaranan, hər an dəyişdirilmək imkanına malik layihələrdə mümkündür. XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq İKT-nin inkişaf etdiyi ölkələrdə vətəndaşlar arasında şəffaf münasibətləri təmin etmək, müəssisə və təşkilatlarda mühüm məlumatları bir yerə toplamaq və kollektiv şəkildə zənginləşdirmək üçün viki- texnologiyalardan (Wiki technology ) geniş istifadə edilməyə başlandı. Müasir İnternet texnologiyalarından olan viki- texnologiya ların əsas məqsədi hər bir İnternet istifadəçisinə istədiyi zaman, brauzerdən çıxmadan istədiyi mövzuda veb- səhifə yaratmaq, səhifələri dəyişdirmək və səhifələrə müxtəlif formatlı faylların yüklənməsi imkanının verilməsidir. Viki- texnologiya ları istifadəçilərə ixtisasından və marağından asılı olmayaraq tam hüquqlu veb proqramçı kimi İnternetdə kontent 7
yaratmaqla yanaşı müzakirələrdə iştirak etməyə, digər istifadəçilərin yaratdığı və dəyişdirdiyi kontentə öz münasibətini bildirməyə icazə verir ki, bu da cəmiyyətdə yeni sosial münasibətlərin yaranmasına səbəb olur. Viki-texnologiya ları vasitəsi ilə reallaşdırılan və milli maraqlar baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edən nəhəng layihələrdən biri
Vikipediya (Wikipedia) virtual ensiklopediyasıdır. Vikipediya bu gün İnternetin ən geniş istifadəçi auditoriyasını qazanan veb-resurslarından, ən populyar sosial şəbəkələrdən biri, biliklərin toplandığı nəhəng baza kimi yüksək reytinq qazanmışdır. Vikipediya ensiklopediyasının populyarlaşmasının əsas səbəbi onun dinamik və daima yenilənən olmasıdır. Bu gün xalq, dövlət, hər hansı hadisə, məşhur şəxs və s. haqqında ilkin informasiya Vikipediya ensiklopediyasından əldə olunur. Bu baxımdan Vikipediya virtual məkanda ilkin informasiya mənbəyidir. Azərbaycanın informasiya mühitinin təhlükəsizliyini təmin etmək, onu virtual təcavüzdən, informasiya hücumlarından müdafiə etmək lazımdır. Bunun üçün İnternet mühitində və onun əsas seqmentlərindən olan viki-mühitdə virtual Azərbaycanın formalaşması və genişlənməsinə xidmət edən kontentin ar tırılmasına, informasiya bolluğuna nail olmaq gənclərimizin, alim və mütəxəssislərimizin üzərinə düşən əsas məsələlərdəndir. Belə ki, viki-mühitdə Azərbaycan həqiqətlərini əks etdirən informasiya nə qədər çox olarsa, Azərbaycan dünyada daha yaxşı tanınar və Azərbaycan xalqına qarşı yönəlmiş dezinformasiya, 8
yalan, böhtan və əks təbliğat xarakterli resursların dünya ictimaiyyətinə təsiri azalar. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin başçılığı və iradəsi ilə ölkəmizdə İC quruculuğu uğurla həyata keçirilir. İKT sektorunun inkişaf tempinin yüksəldilməsi və İC-nin formalaşması Azərbaycanda dinamik sosial-iqtisadi tərəqqinin və bunun nəticəsində əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinin, gəlirlərinin artmasının, İnternet infrastrukturunun inkişafının, İnternet azadlığının yüksək səviyyədə təmin olunmasının göstəricisidir. Göstərilən nailiyyətlər Azərbaycanın virtual məkanda, o cümlədən Vikipediya kimi nəhəng layihələrdə daha layiqli şəkildə təmsil olunmağa, öz milli maraqlarını yüksək səviyyədə qorumağa şərait yaradır. İKT sektorunun sürətli inkişafı Azərbaycanda informasiya bərabərsizliyinin aradan qaldırılmasına, ölkəmizin İKT sahəsində qabaqcıl dövlətlərlə eyni səviyyədə dayanmasına şərait yaradıb. 2013- cü ildə Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılması isə İnternet infrastrukturunun inkişafını və Azərbaycanda informasiya bolluğunun yaranmasını sürətləndirməklə, insanların informasiya tələbatlarının, dövlətin informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasına, “Elektron Azərbaycan” Dövlət Proqramının uğurla həyata keçirilməsinə səbəb olmuşdur. Azərbaycan Respublikasında bu gün informasiya təhlükəsizliyi sahəsində infrastrukturun inkişafı, normativ- hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi həyata keçirilir. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|