Rasim Əliquliyev
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
32
məkanda çox böyük həcmdə informasiyaya nəzarət edən, dünyada öz sözünü demək imkanına malik cəmiyyətdir.
Şəkil 3. Vikipediya istifadəçilərin illər üzrə artım dinamikası
Vikipediya müxtəlif tipli tədqiqatlar üçün, əsasən də cəmiyyətdə baş verən proseslərin öyrənilməsində çox əlverişli mühitdir. Vikipediyanın bazalarının hər kəs üçün açıq olması müxtəlif elmi araşdırmalarda viki-layihələrdən geniş istifadəyə imkan verir. Məsələn, WikiWikked, WikiLit, AcaWiki və Wiki Papers saytlarında müxtəlif istiqamətlərdə aparılan vikimetrik araşdırmalar, əldə olunan nəticələr barəsində məlumatlar işıqlandırılır [29–32].
mln. 33
Vikimetriyaya (Wikimetrics ) əsaslanan tədqiqatlar ensiklopedik məqalələr arasında semantik yaxınlıqdan başlayaraq istifadəçilərin nüfuzu və töhvələrinə qədər bütün sahələri əhatə edir. Vikimetriya viki-mühitdə verilənlərin analizinin daha effektli aparılmasını, strukturlaşdırılmış verilənlərin əldə olunmasını və analiz zamanı iş prosesinin keyfiyyətini təmin edir [33, 34]. Vebometriya (Webometrics ) termini ilk dəfə 1997-cü ildə Tomas Elmaynd (Tomas Almind ) və Piter İnqversen (Peter
) tərəfindən təklif edilmişdir. Onlar sübut etməyə çalışırdılar ki, informasiyanın ölçülməsində istifadə olunan metodlar virtual məkanın ölçülməsində də istifadə oluna bilər. Belə ki, veb-səhifələrin müəyyən sayda kontentə, hiperistinadlara, istifadəçi auditoriyasına, reytinqə və s. parametrlərə malik olması, eyni zamanda səhifələrə yüklənilən kontentin həcmi, keyfiyyəti, məzmunu və s. göstəricilər onların müxtəlif kəsiklərdə ölçülməsinə imkan verir [35]. Virtual məkanda informasiyanın həddən artıq çoxalması, sosial şəbəkələrin, bloqların və viki-texnologiyaların genişlənməsi ilə əlaqədar vebometriya bir neçə istiqamətdə inkişaf etməkdədir: bloqometriya (blogometrics); vikimetriya (wikimetrics ) və s. Web 2.0 texnologiyalarına aid olan bu tip tədqiqatlar çox zaman vebometriya 2.0 (webometrics 2.0) kimi təqdim olunurlar [6]. 2004-cü
ildə L. Bjorneborn və P. İnqversen şəbəkə
texnologiya larında və İnternet məkanında tətbiq edilən proqram təminatlarında aparılan tədqiqatları kibermetriya (cybermetrics)
34
adı altında birləşdirməyi təklif etdilər. Onlar bildirdilər ki, kibermetriya daha böyük sahəni əhatə edir və vebometriya kibermetriyanın bir istiqamətidir (şəkil 4). Belə ki, kibermetriya elektron ha lda saxlanılan bütün məlumatların emalında yeni imkanları təyin edir və vizuallaşdırır. Kibermetriya əsasında verilənlər bazasının (VB) və bu bazalarda saxlanılan informasiyanın intellektual analizi (Text Minig, Data Mining,
və s.) ölkələrdə və ümumilikdə dünyada baş verən prosesləri dərindən öyrənməyə və qərarların qəbuluna şərait yaradır [36].
Şəkil 4. İnformasiyanın ölçülməsində istiqamətlər
Vebometriya isə yalnız veb-texnologiyalarının və İnternet məkanındakı informasiya resurslarının yaradılması və istifadəsinin ölçülməsi aspektində faydalıdır. Vebometriya elmmetriyanın bir sahəsi olub dünya universitetlərinin, elmi saytların, ölkələrin elm sahəsində keyfiyyət və kəmiyyət göstəricilərinin hesablanmasında istifadə olunur [37].
35
Vebometrik tədqiqatların əsasən dörd istiqamətdə aparılması təklif olunur [35–37]: 1.
Veb- səhifələrin kontent-analizi; 2.
3.
Veb- səhifələrə müraciətlərin analizi; 4.
Veb-texnoloji analiz, veb- də sosial münasibətlər. 2009- cu ildə Mayk Telvoll (Mike Thelwall) vebometriyanı daha geniş təqdim edir. O, bildirir ki, sosial tədqiqatların daha dərindən aparılması üçün şəbəkəyə daxil olan kontentin analizi vacibdir və bu məsələnin həllində bir çox tədqiqat sahələri üçün nəzərdə tutulan metod və alqoritmlərdən birgə istifadə edilməlidir. M. Telvoll bildirir ki, virtual mühitdə toplanan informasiyanın həcminin həddən artıq çox olması və əlyetərliliyi onlar ın emalında Big Data texnologiyasından istifadə etməyə şərait yaradır. Virtual mühitdə böyük həcmli verilənlərin
hesablanması dedikdə veb-saytlarda, veb-səhifələrdə, bloqlarda, virtual ensiklopediyalarda, axtarış sistemləri bazalarında toplanmış kontentin: mətnlərin, sözlərin, istinadların, multimedia resursl arının sayı və s. nəzərdə tutulur [38, 39]. Vikimetriya viki- texnologiyaları ilə idarə olunan veb- saytların, səhifələrin, səhifələrdəki kontentin (mətnin, sözlərin, faylların) və hiperistinadların müxtəlif aspektlərdən ölçülməsi deməkdir. Viki-texnologiyal arı əsasında yaradılan veb-resurslar əsasən açıq layihələri dəstəkləyir, yəni, istənilən İnternet istifadəçisi layihəyə daxil olaraq yeni veb-səhifə yarada bilər, mövcud səhifələrdəki kontenti dəyişdirə bilər, yeni kontent əlavə
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|