Reaksiya tezligi konsentratsiyaning qanday darajaga chiqarilganligiga bog’liq bo’lsa, reaksiya tartibi o’sha darajani ko’rsatgan songa teng bo’ladi. Reaksiyalar nolinchi, birinchi, ikkinchi

Nazorat uchun testlar
0,1. 1 litrli idishda N2+3H2→2NH3 reaksiyada ma’lum miqdor N2 yetarli miqdordagi H2 bilan 10 minut ta’sirlashganda 0,04 mol N2 sarflanmay qoldi. NH3 ni o`rtacha hosil bo`lish tezligi 2 ·10 ^-3mol/l · min bo`lsa boshlang`ich aralashmadagi H2 miqdorini aniqlang.
A) 0,12 B) 0,15 C) 0,3 D) 1,2
0.2. N2+O2→ 2NO reaksiyasida moddalar konsentratsiyasi 0,6, 0,8 va 1M dan . Jarayon tezligi 0,2 mol/l · min bo`lsa, reaksiya boshlangandan keyin 5 – minutdagi moddalar konsentratsiyasini aniqlang.
A) 0,1; 0,3; 2 B) 0,4; 0,6; 1,2 C) 0,4; 0,6; 1,4 D) 0,1; 0,3; 1,4
03. Mg+HCL →MgCLO2 + H2 „ Reaksiya tenglamasiga ko`ra 4,8 g magniy metali yetarlicha xlorid kislota bilan 20 sekundda to`la ta’sirlashdi. Bunda vodorodning o`rtacha hosil bo`lish tezligini (n.sh.) l/sek da aniqlang.
A)0,224 B) 0,112 C) 0,448 D) 8,96
04. Aluminiy metali sulfat kislota bilan ta’sirlashganda Al+H2SO4→ Al2(SO4)3 + H2 reaksiyada a g Al metali 20 sekunda sulfat kislota bilan to`la reaksiyaga kirishdi. Reaksiyada vodorodni o`rtacha hosil bo`lish tezligi Jn. sh. : 0,672 l/s bo`lsa, reaksiyaga kirishgan metall massasini aniqlang.
A) 2,7 B) 5,4 C) 10,8 D) 9
05. 1 litrli idishda metan va kislorod 0,4 moldan joylandi. 100 sekundda reaksiya oxirigacha sodir bo`lsa, suv bug`ining o`rtacha hosil bo`lish tezligini (mol/l· s) aniqlang.
A) 2 · 10^-3 B) 3 · 10^-2 C) 4 · 10^-3 D) 5 · 10^-4
06 . 2A+ B→3C ushbu gomogen gaz seistema-da A gazning 10 – sekunddagi haqiyqiy tezligi 2 · 10 ^-3mol/l · s. Bunga ko`ra quyidagi ifodalardan qaysi(lar) to`g`ri?.
1. reaksiyaning o`rtacha tezligi 1· 10^-1 mol/l · s
2.C ni 10–sekunddagi haqiyqiy tezligi 3 · 10^-3 mol/l · s
3. vaqt mobaynida B ni sarflanish tezligi ortadi
A) 1 B) 1, 2 C) 1, 3 D) 2
0,7. 110 C dagi A + B →C + D sistemaning to`g`ri va teskari reaksiya tezliklari teng. To`g`ri va teskari reaksiyalar uchun temperatura koeffitsiyentlari mos ravishda 2 va 4 ga teng. Qanday temperatura C da
to`gri reaksiya tezligi teskari reaksiya tezligidan 8 marta katta bo`ladi?.
A) 30 B) 50 C) 70 D) 80
0.8. N2+ O2→NO reaksiya boshidan 1 minut 12 sekund o`tgach NO konsentratsiyasi 0,6 M, va yana 2
minut o`tgach 0,8 M bo`lganligi aniqlandi. Reaksiyaning birinchi va ikkinchi o`lchashlar oralig`idagi
o`rtacha tezligini (mol/l · min) toping.
A) 0,75 B) 0,05 C) 0,1 D) 0,25
0.9 2A+ B→C sistemada moddalarning konsentratsiyalari mos ravishda 0,8 , 0,6 va 0,2 M dan. Jarayon tezligi 0,1 mol/l · sek ga teng bo`lsa, A moddaning dastlabki konsentratsiyasi necha sekundda 6 marta kamayadi?.
A) 4 B) 3 C) 6 D) 5
1. 0,4 mol Al metali 3 l 2 M li HCl kislota eritmasida eritildi. Reaksiya 50 sekundda tugagan bo`lsa, vodorodni hosil bo`lish tezligini (l/· sek) normal sharoitda aniqlang. Al+3HCL→eritmada→AlCl+3/2H2
A) 1,2 · 10^-2 B) 2,688 · 10^-1 C) 1,344 · 10^-1 D) 8,96 · 10^-1
2. 0,4 mol Al metali 3 l 2 M li HCl kislota eritmasida eritildi. Reaksiya 50 sekundda tugagan bo`lsa, vodorodni hosil bo`lish tezligini (g/· sek) normal sharoitda aniqlang. Al+3HCL→eritmada→AlCl+3/2H2
A) 1,2 · 10 ^-2 B) 2,4 · 10^-1 C) 1,2 · 10^-1 D) 2,4 · 10^-2
3. t C da tezlik konstantasi 2 · 10^-2 ga teng bo`lgan A+B→C: reaksiyada A va B moddalarning dastlabki konsentratsiyalari 0,6 mol/l dan. C modda konsentratsiyasi 0,2 M bo`lganda tezlikni aniqlang.
A) 1,6 · 10^-4 B) 6,4 · ^10-4 C) 3,2 · 10^-4 D) 1,6 · 10^-3
4.t C da tezlik konstantasi 5 · 10^-2 ga teng bo`lgan A+B→2C reaksiyada A va B moddalarning dastlabki konsentratsiyalari 0,6 mol/l dan. C modda konsentratsiyasi 0,2 M bo`lganda tezlikni aniqlang.
A) 1,25 · 10^-2 B) 2,5 · 10^-2 C) 8 · 10^-2 D) 1,6 · 10^-2
5.X_(g)+2Y_(g) 2Z sistemada to`g`ri va teskari reaksiya tezliklari teng. Sistemada hajm ikki marta kamaytirilgan onda teskari va to`g`ri reaksiya tezliklari nisbati qanday bo`ladi?.
A) 1B) 0,5 C) 2 D) 0,25
6.X<sub>(g)</sub>+2Y<sub>(g)</sub> 2Z <sub>(g)</sub>sistemada to`g`ri va teskari reaksiya tezliklari teng. Sistemada hajm ikki marta kamaytirilgan onda to`g`ri va teskari reaksiya tezliklari nisbati qanday bo`ladi?.
A) 1 B) 0,5 C) 2 D) 0,25
7. CaCO3 CaO+ CO2 ∆H > 0 Berk idishdagi ushbu reaksiyada o`zgarmas hajmli idishning
temperaturasi orttirilganda ….
1. CaCO miqdori kamayadi
2. to`g`ri reaksiya tezligi ortadi
3.teskari reaksiya tezligi ortadi
A) 1, 2, 3 B) 1, 2 C) 1 D) 3
8. CaCO3 CaO + CO2 ∆H > 0 Berk idishdagi ushbu reaksiyada o`zgarmas hajmli idishning
temperatura si orttirilganda ….
1. CaO miqdori kamayadi
2. to`g`ri reaksiya tezligi ortadi
3.teskari reaksiya tezligi ortadi
A) 1, 2,3 B) 1, 2 C) 1 D) 2, 3
9. CaCO₃ CaO_(q)+CO₂ ∆H > 0 Berk idishdagi ushbu reaksiyada o`zgarmas hajmli idishning
temperaturasi orttirilganda ….
1. CO2 hajmi ortadi
2. to`g`ri reaksiya tezligi ortadi
3.teskari reaksiya tezligi ortadi
A) 1, 2, 3 B) 1, 2 C) 2 D)2, 3
10. 2X_(g)+Y_(g)→2Y_(g) ∆H < 0 25 C dagi ushbu reaksiyada moddalarning muvozanat konsentratsiyalari [X]=4 M, [Y]= 3 M va [Z]=4M . Temperatura 25 C ga orttirilganda idishdagi barcha moddalarning muvozanat konsentratsiyalari yig`indisi 12 M ga teng bo`lsa, 50 C dagi muvozanat
konstantasi (Km) qiymatini aniqlang.
A) 1/3 B) 1/16 C) 1/36 D) 16/1
Birinchi tartibli reaksiya [k] \u003d.
Ikkinchi tartibli reaksiya [k] \u003d [l / mol-t]
N-tartibli reaksiya [k] \u003d [mol 1- n-l n -1 ∙ t - t]
III. Harorat.Harorat ko'tarilganda, kinetik energiya molekulalar va shuning uchun ularning harakatlanish tezligi. Tezlikning oshishi molekulalarning to'qnashuvi sonining ko'payishiga va natijada reaktsiya tezligi... Har 10 0 ga harorat oshishi bilan tezlik tezligi eksperimental ravishda aniqlandi kimyoviy reaktsiya 2-4 marta ko'payadi:
Kimyoviy reaktsiya tezligi reaktiv moddalar konsentratsiyasining vaqt birligida o'zgarishini tavsiflaydi. Reaksiya uchun
aA + bB + ... dD + eE + ...
reaktsiya tezligi quyidagicha aniqlanadi:
bu erda kvadrat qavslar moddalarning konsentratsiyasini bildiradi (odatda mol / l bilan o'lchanadi), t - vaqt; a, b, d, e - reaksiya tenglamasidagi stexiometrik koeffitsientlar.
Reaksiya tezligi reaktiv moddalar tabiatiga, ularning kontsentratsiyasiga, haroratiga va katalizator mavjudligiga bog'liq. Reaksiya tezligining kontsentratsiyaga bog'liqligi kimyoviy kinetikaning asosiy postulati bilan tavsiflanadi - ommaviy qonun:
Vaqtning har bir lahzasida kimyoviy reaktsiyaning tezligi ma'lum darajada ko'tarilgan reaktivlarning hozirgi konsentratsiyasiga mutanosib:
qaerda k - stavka konstantasi (konsentratsiyadan mustaqil); x, y - chaqirilgan ba'zi raqamlar moddalar bilan reaktsiya tartibi A va B navbati bilan. Umuman olganda, bu raqamlarning koeffitsientlarga aloqasi yo'q a va b reaktsiya tenglamasida. Eksponentlar yig'indisi x+ ydeb nomlangan umumiy reaktsiya tartibi... Reaksiya tartibi ijobiy yoki manfiy, butun yoki kasrli bo'lishi mumkin.
-1-misol. 2NOBr (g) 2NO (g) + Br 2 (g) reaktsiyasida NO hosil bo'lish tezligi 1,6 ga teng. 10 -4 mol / (l. S). Reaksiya tezligi va NOBr iste'mol tezligi qanday?
Qaror... Ta'rifga ko'ra, reaktsiya tezligi:
Mole / (l. S).
Xuddi shu ta'rifdan kelib chiqadiki, NOBr iste'mol tezligi qarama-qarshi belgi bilan NO hosil bo'lish tezligiga teng:
mol / (l. s).
1-2-misol. Ikkinchi tartibli A + B D reaktsiyasida A va B moddalarning boshlang'ich konsentratsiyasi mos ravishda 2,0 mol / L va 3,0 mol / L ni tashkil qiladi. Reaksiya tezligi 1,2 ga teng. 10 -3 mol / (l. S) da [A] \u003d 1,5 mol / l. [B] \u003d 1,5 mol / L da tezlik konstantasi va reaktsiya tezligini hisoblang.
Qaror... Ommaviy ta'sir qonuniga ko'ra, istalgan vaqtda reaktsiya tezligi quyidagiga teng:
Kinetik tenglamaning echimi:
2-1. Kinetik tenglama yechimidan foydalanib, birinchi tartibli reaksiyalar uchun vaqt t ekanligini isbotlang x , buning uchun boshlang'ich moddaning konversiya darajasi etadi x, dastlabki kontsentratsiyaga bog'liq emas. (javob)
2-2. Birinchi buyurtma reaktsiyasi 7 daqiqada 30% ga ko'tariladi. Reaksiya 99% bajarilishi uchun qancha vaqt ketadi? (javob)
2-3. Natijada atmosferaga kirgan 137 Cs radioaktiv izotopning yarim yemirilish davri Chernobil AESidagi avariya, - 29,7 yil. Qaysi vaqtdan so'ng ushbu izotopning miqdori asl nusxadan 1% dan kam bo'ladi? (javob)
2-4. Yadro sinovlari paytida atmosferaga kiradigan 90 Sr radioaktiv izotopining yarim yemirilish davri 28,1 yil. Faraz qilaylik, yangi tug'ilgan chaqaloqning tanasi 1,00 mg ushbu izotopni o'zlashtirgan. A) 18 yildan keyin, b) 70 yildan keyin tanada qancha stronsiyum qoladi, agar u tanadan ajralmagan deb hisoblasak? (Javob)
2-5. Birinchi tartibli SO 2 Cl 2 \u003d SO 2 + Cl 2 reaktsiyasi uchun tezlik konstantasi 2.2 ga teng. 10 ° -5 s -1 320 ° S da SO 2 Cl 2 ning necha foizi shu haroratda 2 soat ushlab turganda parchalanadi? (Javob)
2-6. 1-tartibli reaksiya tezligi doimiysi
2N 2 O 5 (g) 4NO 2 (g) + O 2 (g)
25 ° C da 3.38. 10 -5 s -1. N 2 O 5 ning yarim yemirilish davri qancha? A) 10 s, b) 10 daqiqadan so'ng tizimdagi bosim qanday bo'ladi, agar dastlabki bosim 500 mm Hg bo'lsa? San'at (javob)
2-7. Birinchi buyurtma reaktsiyasi har xil miqdordagi boshlang'ich material bilan amalga oshiriladi. Kinetik egri chiziqlarning boshlang'ich qismlariga tekstansalar abstsissa o'qining bir nuqtasida kesiladimi? Javobni tushuntiring. (Javob)
2-8. Birinchi tartibli reaksiya A 2B gaz fazasida sodir bo'ladi. Dastlabki bosim p 0 (B yo'q). Umumiy bosimning vaqtga bog'liqligini toping. Qaysi vaqtdan so'ng bosim dastlabki bilan taqqoslaganda 1,5 baravar ko'payadi? Bu vaqtga qadar reaktsiya darajasi qanday? (javob)
2-9. Ikkinchi tartibli reaktsiya 2A B gaz fazasida davom etadi. Dastlabki bosim p 0 (B yo'q). Umumiy bosimning vaqtga bog'liqligini toping. Qaysi vaqtdan keyin bosim birinchisiga nisbatan 1,5 baravar kamayadi? Bu vaqtga qadar reaktsiya darajasi qanday? (javob)
2-10. A moddasi B va C moddalari bilan 1 mol / L teng konsentratsiyalarda aralashtirildi. 1000 s dan keyin A moddasining 50% qoladi. Agar reaksiya quyidagicha bo'lsa: a) nol, b) birinchi, c) ikkinchi, v) uchinchi umumiy tartib? (Javob)
2-11. Agar moddalarning boshlang'ich konsentratsiyasi 1 mol / L ga teng bo'lsa va mol / L va s bilan ifodalangan barcha tezlik konstantalari 1 ga teng bo'lsa, reaktsiyalarning qaysi biri - birinchi, ikkinchi yoki uchinchi tartib - tezroq tugaydi? (javob)


Foydalanilgan adabiyotlar.

1. H.Rustamov, fizik-kimyo.- Toshkent ‘’O’zbekiston’’, 200,-488b

2. Zaxareviskiy M.S. Kinetika va kataliz.- Leningrad:LGU, 1968-314s
3. Panchenkov G.M. Lebedov V.P.Kimyoviy kinetika va kataliz.-Moskva: MGU, ‘’1961yil.134s
4. Stromberg A.G. Semchenko D.P. fizikaviy kimyo.-Moskva 2001.528s
5. T.S.Sirliboyev, S.E.Nurmatov, I.Tirkashev, M.Q.Sodiqov,… Kimyoviy kinetika va kataliz. Toshkent. ‘’Universitet’’ 2007 152b