283
Xarici ədəbiyyat
75
illiyi
ƏBDÜLLƏTİF BƏNDƏROĞLU
1937-2008
2012
Əbdüllətif Bəndəroğlu 1937-ci
ildə Kərkük vilayətinin Tuz Xurmati
qəzasında anadan olmuşdur. Uzun illər
boyu İraq Yazıçılar birliyinin idarə
heyətinin üzvü, Türkman yazıçılarının
rəhbəri olmuş Bəndəroğlunun ərəb və
türkman dillərində 35 kitabı çap olu-
nub.
O, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin
üzvü (1994), Bakı Dövlət Universi-
tetinin fəxri doktorudur. Sərbəst və
heca vəznlərində şeirlər yazan şai-
rin Azərbaycanda “Qərənfil” (1977),
“Göylər unutmuşdu yağacağını”
(1991), “Yolun sonunadək” (2001)
şeirlər kitabı, professor Qəzənfər
Paşayevlə birgə “Azərbaycan folk-
lor antologiyası” (İraq-türkman cildi)
(1999) çap olunub.
Bağdadda Azərbaycanla bağlı
ərəb ölkələrində “Azərbaycan şeiri”
(1971), “Çağdaş Azərbaycan şeirindən
seçmələr” (1974), “Azərbaycan şair-
ləri” (1987), Bəxtiyar Vahabzadə
“Seçilmiş əsərləri” (1989), Nəbi
Xəzrinin “Seçilmiş əsərləri” (1989),
“Azərbaycan hekayələri” (1991), Ka-
mil Vəli Nərimanoğlunun “Xalqın
sözü” (1991), Elçinin “On ildən sonra
hekayələr” (1996), Qəzənfər Paşaye-
vin “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində”
(1996) və s. kitabları çap etdirib.
Azərbaycanda yaradıcılığı diplom
işləri və dissertasiyalar səviyyəsində
geniş
araşdırılan
Ə.Bəndəroğlu
2001-ci ildə Milli Elmlər Akade-
miyasının Nizami Gəncəvi adına
Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində
açılan “Azərbaycan-İraq ədəbiyyatı və
Mədəniyyəti”ni əks etdirən daimi eks-
pozisiyada geniş yer alıb.
Şair 2008-ci ildə vəfat edib.
Ə d ə b i y y a t
Çağdaş İraq şeirindən seçmələr [Mətn] /tərt. ed.
Q. Paşayev, Ə.Bəndəroğlu.- Bakı : Elm, 2001.-
108 s.
Göylər unutmuşdu yağacağını [Mətn]: [şeirlər
və poemalar] /Əbdüllətif Bəndəroğlu.- Bakı :
Yazıçı.- 127 s.
Qərənfil [Mətn] /Əbdüllətif Bəndəroğlu.- Bakı :
Gənclik, 1977.- 141 s.
İraq yazıçısı
284
Tarixdə bu gün
1912
HACI ƏJDƏRBƏY MƏSCİDİ
(GÖY MƏSCİD )
2012
Ötən əsrin əvvəllərində neft və
milyonlar səltənətinə çevrilmiş Bakı
şəhəri sürətlə inkişaf edirdi. Bu dövrdə
cəmiyyətin sosial-iqtisadi həyatında mü-
hüm rol oynayan məscid və mədrəsələrin
də sayı artmaqda idi.
Əjdər bəy məscidi (Göy məscid) XIX
əsrin əvvəllərində “İttifaq” məscidinin
yerində inşa edilmişdi. 1906-ci ildə Əjdər
bəy Aşurbəyzadə məscidin yerini 30 ki-
loqram qızıla satın almışdı.
Tarixi sənədlərdən məlum olur ki,
məscidin inşası 1912-ci ildə başa çatmış-
dır. Məscid mülki mühəndis Zivərbəy
Əhmədbəyovun layihəsi əsasında tikil-
mişdir. Günbəzi göy rəngdə olduğuna görə
ona xalq arasında “Göy məscid” də deyilir.
Bakının digər məscidlərindən fərqli olaraq
bu məsciddə bütün islam məzhəblərinin
nümayəndələri ibadət edirlər. Burada bü-
tün dini mərasim və bayramlar mütəşəkkil
surətdə keçirilir.
Hacı Əjdərbəy məscidinin içərisində
və eləcə də bir çox yerində Qurandan
ayələr həkk olunmuşdur. Məscidin inter-
yeri çox nəfis şəkildə işlənib və nəbati
ornamentlərlə bəzədilmişdir. Azərbay-
canda şura höküməti qurulandan 1943-
cü ilə qədər məscid bağlı olmuşdur.
Uzun müddət məscid at saxlamaq üçün
istifadə olunmuşdur. Lakin 1943-cü ildə
İ.V.Stalin Tehran konfransına gedərkən
M.C.Bağırova təcili olaraq həmin məscidi
boşaltdırıb camaatın istifadəsinə verməyi
tapşırmışdır. Çünki bir vaxtlar, Stalin
Bakıda yaşayarkən təqiblərdən qaçıb bu
məsciddə gizlənmiş, canını xilas etmişdir.
Məscidin 1944-cü ildə Təzə Pir
məscidi ilə yanaşı fəaliyyəti bərpa olun-
muşdur. Hal-hazırda məscidə Hacı
Səlimxan Ağalı oğlu rəhbərlik edir. Qaf-
qaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin sədri
Hacı Allahşükür Paşazadənin köməkliyi
və Hacı Səlimxanın dəstəyi ilə məsciddə
yenidənqurma işləri görülmüşdür.
Ötən əsrin əvvəllərində, 1912-1913-
cü illərdə tanınmış xeyriyyəçi Hacı
Əjdərbəy Aşurbəyov tərəfindən Bakı
şəhərində tikilib istifadəyə verilmiş
məscid Azərbaycanda mötəbər dini ibadət
mərkəzlərindən biridir. Bu müqəddəs
məbəd müsəlmanların birliyinin rəmzi
kimi əvvəllər “İttifaq” məscidi adı ilə ta-
nınmışdır.
Sonradan Əjdərbəy məscidi adlandı-
rılan və Bakının memarlıq incilərindən
sayılan bu tarixi-mədəni abidənin
əsaslı təmirinin, bərpasının və aparılan
yenidənqurma işlərinin tamamlanmasını
təmin etmək məqsədi ilə 25 may 2010-cu
ildə Bakı şəhərində yerləşən “Əjdərbəy
məscidinin bərpası ilə əlaqədar tədbirlər
haqqında” Azərbaycan Respublikası Pre-
zidenti sərəncam vermişdir.
Bu məscidin fondundan hər ay onlarla
imkansız ailəyə yardım göstərilir. Əjdər
bəyin qız nəvəsi Əsli xanıma da yardım
etmək unudulmur.
Məscidin nəzdində dini təhsil də verilir.
Burada ərəb və ingilis dilləri öyrədilməklə
yanaşı, Quranın oxunması da öyrədilir.
Məscidin qapısının üstündə Merac
ayəsi kitabəyə salınmışdır. Digər kitabədə
isə məscidi inşa etdirənin adı həkk olun-
muşdur: “Ər vağirul şərif Hacı Əjdər bəy
ibn İbrahimbəy ibn mərhum Musabəy
Aşurzadə (1275-1345)”. Hacı Əjdər bəy
İbrahimbəyov məscidin girişində dəfn
edilib.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan incəsənəti
[Mətn] : Təsviri sənət,
dekorativ tətbiqi sənət,
memarlıq: [Göy məscid]
.- Bakı: Litterpress nəşriyyat
evi, 2010.- S.104.
Hacı Əjdərbəy məscidi
[Mətn] //Azərbaycan
Respublikası məscidlərinin
ensiklopediyası.- Bakı,
2001.- S.54.
Həsənoğlu, H. Azərbaycanın
dini-tarixi abidələri,
ziyarətgahları, seyidləri,
övliyaları [Mətn] / Həşim
Həsənoğlu; red. Hacı Vasim
Məmmədəliyev.- Bakı :
Nasir, 2005.- 584 s.