292
Mədəniyyət.Elm.Maarif
170
illiyi
AĞA MUSA NAĞIYEV
1842-1919
2012
Azərbaycan
tarixində
elə
şəxsiyyətlər olub ki, onlar yaşadıqla-
rı dövr ərzində xalq, millət üçün çox
böyük işlər görüblər. Uzun illər adı-
nın çəkilməsi yasaq olan, amma hər
zaman tarixin və qədirbilən insanların
yaddaşlarında yaşayan Musa Nağıyev
kimi.
Ağa Musa Hacı Nağı oğlu Nağı-
yev 1842-ci ildə Bakı quberniyasının
Biləcəri kəndində olduqca kasıb bir
ailədə anadan olub. İbtidai təhsilini
kənd mollaxanasında alan Musa uşaq
yaşlarından əzab-əziyyətlə, sıxıntılar-
la üzləşir. 10-11 yaşından işləməyə
başlayır. Əlinin qabarı, ayaqlarının
döyənəkləri hesabına qazandığı pulu
qəpik-qəpik toplayaraq kiçik bir tor-
paq sahəsi alır. Amma o zaman ağlına
da gəlmirdi ki, bu bir parça torpaqda
qazdırdığı quyudan su əvəzinə neft
fontan vuraraq və bir müddət sonra
onu Bakının ən iri neft maqnatların-
dan birinə çevirəcək. Tale doğrudan
da onun üzünə bəxt qapılarını açırdı.
Bibiheybət mədənlərində bir-birinin
ardınca fontan vuran neft quyula-
rı onu milyonçu edir. Çox keçmir ki,
Qaraşəhərdə Neft emalı zavodu tikdi-
rir.
Ağa Musa varlanandan sonra çox
işlər gördü. Elə təkcə tikdirdryi 98
binanı yada salmaq kifayətdir ki, bu
insanın millət üçün nə qədər xeyi-
xah işlər gördüyünün fərqində olaq.
Məşhur “İsmailiyyə” binasını və Ba-
kının yaraşığı olan digər binaları kim
görməyib? Musa Nağıyev Bakının
ilk mülk sahiblərindın biri idi. Onun
başqa milyonçulardan fərqi də məhz
köhnə Bakının memarlıq simasına ən
çox töhfə verməsidir.
Maraqlıdır ki, onun tikdirdiyi
dörd xəstəxana binasının inşası za-
manı antibakterial materiallardan,
gümüş tozundan, xüsusi kafellərdən
istifadə olunub. Həmin xəstəxanalara
yolu düşənlər diqqət etsələr görərlər
ki, tavanın hündürlüyü indiki bina-
lardan fərqli olaraq 5 metrə yaxındır.
Həmçinin enli və hündür pəncərələr
havanın təmizlənməsi üçün nəzərdə
tutulub və bir növ indiki kondisioneri
əvəz edir.
Musa Nağıyev xeyriyyəçiliklə də
məşğul olurdu. O, Realnı məktəbin
hamiliyini öhdəsinə götürmüşdü. Hər
il hazırlıq sinfinə 25 müsəlman uşağı-
nı əlavə qəbul etdirməyə nail olmuş-
du. Bunun nəticəsində az bir zamanda
məktəbdə müsəlman şagirdlərinin sayı
əlli faizə çatmışdı.
Ömrünün son illərində bir çox ağrı-
acılar yaşayan Musa Nağıyev 1919-cu
ilin mart aynda 67 yaşında vəfat edir.
Ə d ə b i y y a t
Mahmudov, C. Bakı nefti,
neft milyonçuları və Nobel
qardaşları [Mətn]: elmi-
publisistik monoqrafiya
/C.Mahmudov.- Bakı : Nur-
lan, 2006.- 335 s.
Nağıyeva, D. Xalq üçün
ömrünü şam kimi əridən
[Mətn] : [Nağıyev haqqında
xatirələr] /D.Nağıyeva.-
Bakı , 2007.- 248 s.
Nağıyeva, D. Ömrün
səhifələri [Mətn]: hər
dövranın öz gərdişi
/D.Nağıyeva.- Bakı : Şur,
2010.- 159 s.
Süleymanov, M. Azərbaycan
milyonçuları [Mətn]
/M.Süleymanov.- Bakı:
Gənclik, 1994.- 40 s.
İ n t e r n e t d ə
www.azeriart.net
Xeyriyyəçi
293
Musiqi.Opera.Balet
100
illiyi
AĞASI MƏŞƏDİBƏYOV
1912- 1984
2012
Ağası Məşədibəyov Abutalıb oğlu
1912-ci ildə anadan olub. Bir çox görkəmli
sənətkarlar kimi, Məşədibəyov da ya-
radıcılığa musiqimizin korifeyi Üzeyir
Hacıbəylinin xeyir-duası ilə başlamışdır.
1935-ci ildə təhsilini müvəffəqiyyətlə
bitirən Ağası Üzeyir bəyin təklifi ilə
məktəbin notlu xalq çalğı alətləri orkest-
rinin dirijoru və xalq musiqisi şöbəsinin
müdiri vəzifələrini daşımışdır.
Tələbə ikən o, Radio Verilişləri
Komitəsi nəzdində fəaliyyət göstərən
xalq çalğı alətləri orkestrində ikinci tarçı-
lar qrupunun konsertmeysteri kimi çalış-
mışdır. Həm müəllim, həm də orkestrdə
konsertmeyster olan A. Məşədibəyovun
musiqiçi kadrların meydana gəlməsində
rolu az deyildi.
Böyük Vətən müharibəsi illərində
A.Məşədibəyov konsert briqadaları ilə
cəbhədə tez- tez çıxış etmiş, döyüşçüləri
qələbələrə ruhlandırmışdır. Müharibədən
sonrakı illərdə A. Məşədibəyov Gəncə
Dövlət Filarmoniyasının bədii rəhbəri,
sonra Şəki Musiqili-Dram Teatrının mu-
siqi hissə müdiri işləmişdir. Şəki teat-
rında çalışdığı dövrlərdə Azərbaycan
bəstəkarlarının bir neçə səhnə əsərini: Z.
Hacıbəyovun “ Aşıq Qərib” operasını, S.
Rüstəmovun “ Beş manatlıq gəlin”, “Dur-
na”, F. Əmirovun “Gözün aydın” musiqili
komediyalarını tamaşaya hazırlamış, eyni
zamanda dram tamaşalarına musiqi yaz-
mışdır.
A.Məşədibəyov 1939-cu ildə açılmış
Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya
Teatrının təşkilində bilavasitə yaxından
iştirak etmiş, burada əvvəl tarzən-solist,
sonra isə ikinci dirijor kimi işləmişdir.
Səmərəli fəaliyyətin nəticəsidir ki, o,
“Toy kimindir? “ adlı musiqili komediya-
sını məhz bu teatr üçün yazmışdır. “Toy
kimindir?” əsəri dövrünün populyar səhnə
əsərlərindən idi. Görkəmli dramaturq
Məhərrəm Əlizadənin librettosu əsasında
yazılmış bu musiqili əsər rəngarəng ob-
razlar qalereyasını özündə təcəssüm etdir-
mişdir.
A.Məşədibəyov demək olar ki, 40-
cı illərin əvvəllərindən mahnı janrın-
da müxtəlif səpgili mahnılar yazmışdır.
“Azərbaycanı sevdim”, “Üç gül”, “Bakı”,
“Hardasan?”, “Doymur ürək” mahnıla-
rı dinləyicilərin dərin məhəbbətini qa-
zanmışdır. Onun 50-dən çox mahnısını
respublikanın tanınmış müğənniləri ifa
etmişlər. Bu müğənnilər əksər hallar-
da A. Məşədibəyovun rəhbərlik etdiyi
“Azərbaycan təranələri” xalq çalğı alətləri
ansamblının müşayiəti ilə səhnəyə və efirə
çıxmışlar.
Bu ansambl 1953-cü ildə məşhur xanən
dəmiz Həqiqət Rzayevanın təşəbbüsü ilə
təşkil olunmuşdur. A. Məşədibəyov da bu
ansambla 1975-1979- cu illərdə rəhbərlik
etmişdir.
Ağası Məşədibəyov Abutalıb oğlu
yetmiş üç il həyat sürmüş sənətkar öm-
rünün yarım əsrə bərabər dövrünü musi-
qi sənətinə həsr etmişdir. Bu illər ərzində
o, xalq sənəti ənənələrinə əsaslanan pro-
fessional musiqini (muğam, təsnif, rəng)
Azərbaycanın müxtəlif guşələrində, keç-
miş müttəfiq respublikaların şəhər və ra-
yonlarında təbliğ etmiş, “ Toy kimindir?”
musiqili komediyasını, “Bayram” süitası-
nı, “Şur ” və “Çahargah” muğamı möv-
zularında süitalar , “Rəqs fantaziyası”nı,
ürəyəyatan bir çox mahnılar bəstələmiş,
eyni zamanda müəllim-pedaqoq kimi
xanəndə və instrumentalçı-sazəndələr ye-
tişdirmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan SSR Ali
Soveti Rəyasət Heyəti A.A.
Məşədibəyov yoldaşın
Azərbaycan SSR Ali Soveti
Rəyasət heyətinin Fəxri
Fərmanı ilə təltif edilməsi
haqqında Azərbaycan
SSR Ali Soveti Rəyasət
heyətinin fərmanı [Mətn]
// Ədəbiyyat və incəsənət,
1982.- 15 yanvar.- S.2.
Ağası Məşədibəyov [Mətn]
//Muğam ensiklopediya-
sı /baş red. M.Əliyeva;
Heydər Əliyev Fondu.-
Bakı: 2008.- S.215
Ağası Məşədibəyov [Mətn]
//Üzeyir Hacıbəyov ensik-
lopediyası.- Bakı: Şərq-
Qərb, 2007.- S. 149.
Tarzən