Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor

75
Mühənd işi. Texnika
75 
illiyi
VALENTİNA TEREŞKOVA 
1937
MART
Valentina  Vladimirovna  Tereşko-
va 1937-ci il mart ayının 6-da Yaros-
lavl  vilayətinin  Tutayev  rayonunun 
Maslennikovo  kəndində  kolxozçu 
ailəsində  anadan  olmuşdur.  1960-cı 
ildə Yaroslavl Yüngül  Sənaye  Texni-
kumunu,  1969-cu  ildə  N.Y.Jukovski 
adına  Hərbi-Hava  Mühəndisləri Aka-
demiyasını bitirmişdir. 
1955-1960-cı  illərdə  Yaroslavlın 
“Krasnı Perekop” texniki parça kom-
binatında  işləmişdir. Yaroslavl  aerok-
lubunda  paraşüt  idmanı  ilə  məşğul 
olmuş,  1962-ci  ildən  kosmonavtlar 
dəstəsində çalışmışdır.
1963-cü  il  iyunun  16-19-da  “Vos-
tok-6”  gəmisində  kosmosda  uçuşda 
olmuş, 70 saat 41 dəqiqə müddətində 
yer ətrafına 48 dövrə vurmuşdur.
Tereşkova 1963-cü ildə Sovet İtti-
faqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş-
dür.
Valentina  Tereşkova  1963-cü  ildə 
Lenin  ordeni  ilə,  1971-ci  ildə  Okt-
yabr İnqilabı Ordeni, 1987-ci ildə İc-
timai  fəallığına  görə  Qırmızı  Əmək 
Bayrağı  ordeni,  Xalqlar  Dostluğu  or-
deni,  2003-cü  ildə  Beynəlxalq  elmi, 
mədəni  və  ictimai  əlaqələrin  inki-
şafı  və  möhkəmləndirilməsi  sahə-
sindəki  xidmətlərinə  görə  Şərəf 
ordeni,  2007-ci  ildə  Milli  Kosmo-
navtikanın inkişafını öz xidmətləri ilə 
zənginləşdirdiyinə  görə  “Vətən  qar-
şısında xidmətlərinə görə” II dərəcəli 
orden,    uzun  illər  məhsuldar  ictimai 
və  dövlətçilik  fəaliyyətinə  görə,  kos-
mik  uçuşun  həyata  keçirilməsinin 
45  illiyi  münasibətilə  idarə  olunan 
kosmonavtikanın  inkişafını  şəxsi 
təcrübəsi 
ilə 
zənginləşdirdiyinə 
görə, 
kosmonavtikanın 
inkişa-
fında,  beynəlxalq  elmi,  mədəni 
əlaqələrin 
möhkəmləndirilməsində 
xidmətlərinə  və  uzunmüddətli  vic-
danlı  əməyinə  görə,    Rusiya  Federa-
siyası  Hökumətinin  Fəxri  Fərmanı 
(16 iyun 2008, 12 iyun 2003, 3 mart 
1997) –2009-cu ildə 2008-ci il huma-
nitar  fəaliyyət  sahəsində  əldə  etdiyi 
nailiyyətlərə görə Rusiya Federasiyası 
Dövlət mükafatı ilə təltif edilib.
Doğma Maslennikova kəndinin bir 
neçə  kilometrliyində  xatirəsinə  həsr 
olunmuş  “Kosmos”  muzeyi  fəaliyyət 
göstərir.
Valentina Tereşkova Rusiya, Qaza-
xıstan, Belorusiya, Fransa, Böyük Bri-
taniya, İtaliya, Bolqarıstan və s. kimi 
ölkələrin  fəxri  vətəndaşı  adına  layiq 
görülmüş əfsanəvi bir qadındır.
Ə d ə b i y y a t
Paşayeva, Q. Tarixin 
gizlətdiyi sirlər [Mətn]: Yerə 
göydən baxan ilk qadın: 
Valentina Tereşkova // Paşa-
yeva, Q. Tarixə adını yazan 
qadınlar: 3-cilddə.- Bakı, 
2011. - .C.II .- S.317-336: 
İ n t e r n e t d ə
www.ru.wikipedia.org
6
Kosmonavt

---

76
Kimya.Biologiya.Tibb 
90 
illiyi
ZƏHRA SALAYEVA 
1922-2005
MART
Zəhra Məmməd qızı Salayeva  1922-
ci  il  mart  ayının  15-də  Bakı  şəhərində 
anadan olmuşdur. 
Tibb  elminə  böyük  həvəs  göstərən 
Zəhra  xanım  1939-cu  ildə Azərbaycan 
Tibb  İnstitutunun  müalicə-profilaktika 
fakültəsinə  daxil  olur  və  1943-cü  ildə 
oranı  fərqlənmə  diplomu  ilə  bitirir. 
Həmin ildən institutun Sinir xəstəlikləri 
kafedrasında  ordinator  vəzifəsinə  təyin 
edilir və bir qədər sonra kafedranın as-
sistenti vəzifəsinə qədər yüksəlir.
1953-cü ildə Zəhra xanım Azərbaycan 
Tibb  İnstitutunda  “Azərbaycanda  ney-
romalyariya” mövzusunda dissertasiya-
nı müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək tibb 
elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alır. 
1967-ci  ildə  Zəhra  xanım  sinir 
xəstəlikləri üzrə professor, N.Nərimanov 
adına  Azərbaycan  Dövlət  Tibb  İnsti-
tutunun  Sinir  xəstəlikləri  kafedrasının 
müdiri vəzifəsinə seçilir və bu vəzifədə 
1989-cu ilə qədər fəaliyyət göstərir.
Professor  Zəhra  xanım  Salayeva 
160-a  qədər  elmi  əsərin,  3  monoqrafi-
yanın,  Azərbaycanda  nevropatologiya 
və  neyrogenetika  üzrə    4  dərsliyin  və 
bir neçə metodik tövsiyənin müəllifidir. 
Zəhra  xanım  Azərbaycanda  neyroin-
feksiyanın  öyrənilməsi  sahəsində  Sinir 
xəstəlikləri  kafedrasının  ənənələrini 
davam  etdirərək  baş  beynin  iltihabı 
xəstəliklərinin  daha  tez-tez  rast  gə-
linən  formalarını  özündə  əks  etdirən 
“Ensefalitlər”  adlı  iş  və  “Xoreya  haq-
qında  nə  bilmək  lazımdır?”  adlı  kitab-
ça  nəşr  etdirmişdir.  Baş  beynin  damar 
patologiyasının təbabətində mühüm bir 
problem  olduğunu  nəzərə  alan  Zəhra 
xanım  bu  sahədə  də  bir  sıra  işlər  gör-
müşdür ki, onlardan biri də “Beyin da-
marlarının xəstəlikləri və profilaktikası” 
adlı əsəridir.
Professor Salayeva dəfələrlə ümumit-
tifaq nevropatoloqlar və psixiatrlar elmi 
cəmiyyətinin  rəyasət  heyətinin  üzvü 
seçilmişdir. O, “Böyük Tibbi Sovet En-
siklopediyasının” redaktorlarından biri, 
“Nevropatologiya  və  psixiatriya”  jur-
nalının,  “Azərbaycan  Tibb  Jurnalının“, 
“Azərbaycan  Sovet  Ensiklopediyası-
nın” redaksiya heyətlərinin, Azərbaycan 
Elmlər  Akademiyasının  terminoloji 
şöbəsinin  üzvü,  Respublikanın  Tibbi 
Genetika Cəmiyyətinin sədri olmuşdur. 
Zəhra xanım Qafqaz regionunda ilk dəfə 
təşkil  olunan  İnsultla  Milli  Mübarizə 
Assosiasiyanın yaradıcısıdır.
Zəhra xanım Salayeva Azərbaycanda 
və  müxtəlif  xarici  ölkələrdə  keçirilən 
Beynəlxalq  konqreslərin,  qurultayların 
iştirakçısı olmuş, əmək fəaliyyətinə görə 
“Fədakar əməyə görə” medalı, “Səhiyyə 
əlaçısı”  nişanı  və Azərbaycan  Səhiyyə 
Nazirliyinin  Fəxri  fərmanları  ilə  təltif 
olunmuşdur. 1981-ci ildə professor Sa-
layeva  Azərbaycan  Respublikasının 
Əməkdar elm xadimi adına layiq görül-
müşdür. 
Azərbaycanın  görkəmli  nevropato-
loqu,  tibb  elmləri  doktoru,  professor 
Zəhra Məmməd qızı Salayeva 2005-ci il 
noyabr ayının 28-də vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
 Ensefalitlər [Mətn]: [kitab-
çada beyin iltihabının bəzi 
formaları, onların gedişi, 
müalicə və profilaktikası 
məsələləri işıqlandırılmış-
dır] /Z.Salayeva.- Bakı: 
Azərnəşr, 1982.- 192 s.
Nevrologiyadan prak-
tiki məşğələlər [Mətn]: 
[Tibb İnstitutu və orta 
tibb məktəbləri üçün dərs 
vəsaiti] /Z.Salayeva.- Bakı, 
1980.- 84 s.
Sinir xəstəlikləri [Mətn]: 
[Tibb İnstitutu tələbələri 
üçün dərs vəsaiti] 
/Z.Salayeva.- Bakı: Maarif, 
1983.- 282 s.
Nevroloji semiologiya 
[Mətn]: [məlumat kitabı] 
/Z.Salayeva, G.Hacıyev.- 
Bakı: Azərnəşr, 1982.-192 s.
İ n t e r n e t d ə
www.medekspert.az
www.insult-az.com 
15
Həkim

---