102
Musiqi.Opera.Balet
115
illiyi
ŞÖVKƏT MƏMMƏDOVA
1897-1981
APREL
Şövkət Həsən qızı Məmmədova 1897-
ci il aprel ayının 18-də Tiflis şəhərində
anadan olmuşdur.
Tiflis musiqi məktəbini bitirdikdən
sonra təhsilini davam etdirmək üçün
1910-cu ildə İtaliyanın Milan şəhərinə
getmiş, burada məşhur müğənni, uzun
illər “La Skala” teatrında işləmiş Dotti
Ambroziodan dərs almışdır. Bu dərslərin
tamamında Şövkət xanım XVII və XVI-
II əsr İtaliya bəstəkarları Montverdinin,
Kovallenin, Krassiminin, Perqolezinin
mürəkkəb əsərlərini məharətlə ifa edə
bilirdi. O, maddi vəsaitin tükənməsi
səbəbindən təhsilini yarımçıq qoyaraq
Bakıya gəlmişdir.
1915-ci ildə müğənninin həyat yoldaşı
Yakov İsayeviç Lyubarski Tiflisə gəlmiş,
Ukraynanın Kiyev şəhərində Politex-
nik İnstitutunda təhsil almaq üçün yola
düşəndə gələcəyin qüdrətli opera solisti
də onunla getmişdi.
1917-1921-ci illərdə Məmmədova
Kiyev konservatoriyasında oxumuş
(A.Şperlinqin vokal sinifi üzrə), burada
R.Qliyerlə birlikdə verdikləri konsertlərdə
Azərbaycan musiqisini təbliğ etmişlər.
1921-ci ildə Şövkət Məmmədova Ba-
kıya gəlmişdir. Üzeyir bəy Hacıbəyli, H.
Sarabski, M. Maqomayev, Z. Hacıbəyov,
M. Əliyev, Ə. Haqverdiyev, H. Cavid və
C. Cabbarlı ilə yaradıcılıq ünsiyyəti onun
geniş sənət yoluna çıxmasına zəmin ya-
ratmışdır. 1926-cı ildə Azərbaycan Dövlət
Opera və Balet Teatrının səhnəsində
Ş.Məmmədova ilk dəfə Cüzeppe Ver-
dinin “Traviata” operasında Violettanın
partiyasını ifa etmişdir.
1927-1929-cu illərdə ikinci dəfə İtali-
yaya getmiş, burada peşəkarlıq səviyyəsini
təkmilləşdirmişdir. O, Azərbaycan opera
səhnəsində rus və dünya vokal sənətinin
ən yaxşı ənənələrini milli musiqi
xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirmişdir.
Ş.Məmmədova Bakıda ilk not
nəşriyyatını təsis etmişdir. 1939-1945-
ci illərdə Mirzə Fətəli Axundov adına
Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Te-
atrında direktor vəzifəsində işləmişdir.
Məhz onun təşəbbüsü ilə Əfrasiyab
Bədəlbəylinin ilk Azərbaycan baleti “Qız
qalası”nın ilk tamaşası 18 aprel 1940-cı
ildə bayram təntənəsi ilə keçmişdir.
Məmmədova Azərbaycan Dövlət
Konservatoriyasında pedaqoji fəaliyyət
göstərmiş, Vokal kafedrasının müdi-
ri (1946-1947) və dekanı (1946-1950)
olmuşdur. Bir çox müğənnilərin, o
cümlədən Müslüm Maqomayev və
Firəngiz Əhmədovanın yetişməsində bö-
yük xidməti olmuşdur. Vokal təhsil siste-
minin qurulmasında müstəsna xidmətləri
olmuş və 2 iyul 1949-cu ildə professor
adı almışdır. 2 dəfə Lenin ordeni, 2 Qır-
mızı Əmək Bayrağı və “Şərəf nişanı”
ordenləri, həmçinin medallarla təltif edil-
mişdir.
Musiqi yaradıcılığındakı xidmətlərinə
görə 17 aprel 1938-ci ildə Şövkət xanım
Məmmədova SSRİ Xalq artisti fəxri adı-
na layiq görülmüşdür.
Şövkət xanım Həsən qızı Məmmədova
8 iyun 1981-ci ildə Bakıda vəfat etmiş-
dir.
Ə d ə b i y y a t
Rəhimli, İ. Şövkət Məm-
mədova [Mətn] //İ.Rəhimli
Azərbaycan Dövlət Akade-
mik Opera və Balet Teatrı.-
Bakı: “Nağıl Evi”, 2008.- S.
77-78.
Rəhimli, İ. Şövkət Məm-
mədova [Mətn] //İ.Rəhimli
Azərbaycan teatr tarixi.-
Bakı: Çaşıoğlu, 2005.-
S.530-535.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
18
Opera müğənnisi
103
Musiqi.Opera.Balet
105
illiyi
ƏFRASİYAB BƏDƏLBƏYLİ
1907-1976
APREL
Əfrasiyab
Bədəlbəy
oğlu
Bədəlbəyli 1907-ci ildə aprel ayının
19-da Bakıda anadan olmuşdur. O,
1938-ci ildə Lenin- qrad konserva-
toriyası nəzdində musiqi məktəbini
bitirmişdir. 1939-cu ildən ömrünün
sonunadək Azərbaycan Opera və Ba-
let Teatrının dirijoru olmuşdur. Re-
pertuarında Qərbi Avropa, rus, sovet,
eləcə də Azərbaycan bəstəkarlarının
əsərləri, o cümlədən “Aida” və “Riqo-
letto”, “Toska”, “Leyli və Məcnun”,
“Sevil”, “Vaqif” operaları, “Sonalar
gölü” baleti və başqa əsərlər geniş yer
tutmuşdur.
Bədəlbəyli ilk milli Azərbaycan
baleti “Qız qalası”nın müəllifidir.
Bir çox dram tamaşasına musiqi
bəstələmişdir. Bədəlbəyli “Bahadır və
Sona”, “Söyüdlər ağlamaz” operaları-
nın, “Qız qalası”, “Qaraca qız”, “Qızıl
açar” baletlərinin librettosunu yaz-
mışdır. Bədəlbəyli Azərbaycan musiqi
sənətinin fəal təbliğçisi və publisist
kimi də tanınmışdır.
Görkəmli sənətkar Əfrasiyab
Bədəlbəyli “Qırmızı Əmək bayrağı”
və “Şərəf nişanı” ordenləri, həmçinin
bir sıra medallarla təltif edilmişdir.
1940-cı ildə Əməkdar incəsənət xa-
dimi, 1960-cı ildə Xalq artisti adlarını
almışdır.
Ə.Bədəlbəyli Azərbaycan musiqi-
sinin təkcə tədqiqatçısı deyil, həm də
təşkilatçısı idi. O, çoxşaxəli yaradıcı-
lığa malik olan bir sənətkar idi. Yara-
dıcılığının 50 ili ərzində incəsənətin
bir çox sahələri haqqında irili-xırdalı
çoxlu yazılar dərc etdirmiş, qiymətli
fikirlər söyləmişdir.
Azərbaycan Respublikasının Xalq
artisti, bəstəkar, dirijor, musiqişünas,
librettoçu Əfrasiyab Bədəlbəylinin adı
vətənimizdən çox-çox uzaqlarda da
tanınmışdır. Əfrasiyab Bədəlbəy oğlu
Bədəlbəyli 1976-cı il yanvar ayının
6-da vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Əfrasiyab Bədəlbəylinin
100 illik yubleyi haqqında:
Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin Sərəncamı
[Mətn]: 24 yanvar 2007-ci
il //Azərbaycan .- 2007. - 25
yanvar. - S.1.
Quliyev, İ. Əfrasiyab
Bədəlbəylinin yaradıcı-
lığı ХХ əsr Azərbaycan
musiqi incəsənətinin
inkişafı kontekstində [Mətn]
/İ.H.Quliyev; Bakı Musiqi
Akademiyası.-Bakı, 2003.-
148 s.
Paşayeva, Y. Əfrasiyab
Bədəlbəyli və Azərbaycan
xalq musiqisi [Mətn] /Yaqut
Paşayeva; AMEA, Memarlıq
və İncəsənət İn-tu.- Bakı,
2004.- 189 s.
Rəhmanzadə, F.
Bədəlbəylilər [Mətn] /Fazil
Rəhmanzadə .-Bakı : Nur-
lan, 2006.-244 s.: şək.
Касымов, К. Афрасияб
Бадалбейли [Текст]: //
композиторы Азер-
байджана /К.Касымов,
А.Исаева; сост.
Ф.Амиров.- Бакы, 1986.-
С.203-250.
19
Bəstəkar