136
Milli ədəbiyyat
65
illiyi
ELDAR BAXIŞ
1947-1996
İYUN
Eldar Baxış oğlu Ağayev 1947-ci
il iyun ayının 22-də Qubadlı rayonu-
nun Diləli Müşkanlı obasında kəndli
ailəsində döğulmuşdur. Burada ibti-
dai məktəbi, Qubadlıda isə onbirillik
məktəbi bitirib Azərbaycan Dövlət
Universitetinin Tarix fakültəsində
təhsil almışdır.
Bakı kəndlərində müəllimlik etmiş,
əsgəri xidmətdə olmuşdur. Azərbaycan
Dövlət Televiziya və Radio verilişləri
Şirkətində kiçik redaktor, redaktor
(1972-1988), televiziyanın ədəbi-dram
verilişləri baş redaksiyasının televiziya
tamaşaları şöbəsinin böyük redaktoru
(1988-1990) vəzifələrində çalışmışdır.
O, “Səs” və “Nəfəs” qəzetlərini yarat-
mış, onlardan birinin (“Səs”) baş re-
daktoru olmuşdur.
Eldar Baxış 1992-1993-cü illərdə
yenidən Azərbaycan Televiziya və Ra-
dio Şirkətində Gənclik Yaradıcılıq Bir-
liyinin İctimai-Siyasi şöbəsinin müdiri
işləmişdir.
1993-cü ildən radionun Bilgi və
Uşaq dünyası verilişləri Baş redaksi-
yasının baş redaktoru olmuşdur.
Eldar Baxış 1981-ci ildən Azər-
baycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
“Köynək” adlı ilk şeiri 1966-cı ildə
“Azərbaycan gəncləri” qəzetində dərc
olunmuşdur. Həmin vaxtdan dövri
mətbuatda müntəzəm olaraq çıxış et-
mişdir. Əsərləri SSRİ və xarici ölkə
xalqlarının dillərinə tərcümə olun-
muşdur. 1985-ci ildə Vladivostokda
keçirilən Ümumittifaq poeziya festi-
valında iştirak etmişdir.
Bir çox xalqların ədəbiyyatından
seçmə nümunələri doğma dilimizə
çevirmişdir. 1982-ci ildə Kukla teatrı
onun “Məlikməmməd” pyesini tama-
şaya qoymuşdur. Bu pyes Mərdəkan
Xalq Teatrı aktyorlarının ifasında
Praqada nümayiş etdirilmişdir. Eyni
zamanda Xalq Teatrlarının Tbilisidə
keçirilən Ümumitifaq baxışında
yüksək mükafata layiq görülmüşdür.
1981-ci ildə “Azərbaycan” jurnalın-
da çap etdirdiyi “Qaravun dərənin
dükançası” onun ilk nəsr əsəridir.
“Uzun Həsən” pyesi Şuşa Dövlət Te-
atrında tamaşaya hazırlansa da erməni
təcavüzü üzündən öynanılmamışdır.
Eldar Baxış 1992-ci ildə Özbəkistanın
“Ürək dostları” klubunun fəxri üzvü
seçilmişdir.
Eldar Baxış əsasən böyüklər üçün
yazan istedadlı şairlərimizdən biri
olmuşdur. Onun poeziyasında uşaq
dünyasına çox yaxın olan gözəl bir
xüsusiyyət vardır. Şair həmişə ən
sadə görünən məsələlərdən yazmışdır.
Amma bu sadə əhvalatların arxasında
onun ciddi, maraqlı fikirləri dayanır.
Bu sadəlik Eldar Baxışı uşaqlar üçün
də əsər yazmağa sövq etmişdir.
Gözəl insan, istedadlı şair Eldar
Baxış 1996-cı il mayın 22-də Bakı-
da vaxtsız vəfat etmiş və Xırdalan
qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Atlı oğlanlar [Mətn] /Eldar
Baxış.- Bakı : Gənclik,
1990.- 160 s.
Deyə bilmədiyim şeirlər
[Mətn] /Eldar Baxış.- Bakı :
Yazıçı, 1988.- 80 s.
Ölüsü ilə ərəbcə, dirisi ilə
rusca [Mətn] /Eldar Baxış.-
Bakı : Yazıçı, 1994.- 128 s.
Qara ilə Qaracanın nağılı
[Mətn] /Eldar Baxış.- Bakı :
Gənclik, 1986.- 96 s.
Əhmədli, N. Şair Eldar
Baxışın xatirəsinə [Mətn]:
(şeir) /N.Əhmədli //Yeni
Azərbaycan.-2002.- 3 may.-
S.12.
22
Şair
137
Milli ədəbiyyat
170
illiyi
HƏSƏN BƏY ZƏRDABİ
1842-1907
İYUN
Həsən bəy Məlikov (Zərdabi) 1842-
ci il iyun ayının 28-də keçmiş Göyçay
qəzasının Zərdab kəndində anadan olmuş-
dur. Həsən bəy ilk təhsilini mollaxanada
almış, sonra Şamaxı qəza məktəbində oxu-
muş, orta təhsilini isə Tiflisdə tamamlamış-
dır. 1861-ci ildə Moskva Universitetinə
daxil olan Həsən bəy Zərdabi dörd il son-
ra həmin universitetin təbiyət-riyaziyyat
fakültəsini bitirmişdir.
Bir müddət Tiflisdə qulluq edəndən
sonra Qubada məhkəmədə işləyən Zərdabi
daha sonra Bakıya gələrək burada rusca
orta məktəbdə təbiətdən dərs deməyə baş-
ladı.
O zaman Azərbaycanın mərkəzi
şəhəri kimi Bakının sürətli inkişafı milli
mətbuatımızın yaranması zərurətini do-
ğurdu. Doğma ana dilində qəzetə böyük
ehtiyac olduğunu dərk edən Həsən bəy
Zərdabi qəzet çap etmək üçün hökumətə
müraciət etdi. Bununla əlaqədar böyük
mütəfəkkir əzab-əziyyətdən sonra 1875-
ci ilin 22 iyulunda Bakıda qubernatorun
mətbəəsində Azərbaycan dilində “Əkinçi”
qəzetinin nəşrinə müvəffəq oldu. Bu
mətbu orqanla milli mətbuatımızın əsası
qoyuldu.
1875-ci ilin 22 iyulundan 1877-ci ilin
29 sentyabrına qədər çapını davam etdirən
“Əkinçi” ayda iki dəfə 300-400 tirajla
nəşr olunurdu. Bu illər ərzində qəzetin
56 nömrəsi çıxmışdır. “Əkinçi” qəzetində
Nəcəf bəy Vəzirovun, Əsgər ağa Gorani-
nin Moskvadan, Məhəmmədtağı Əlizadə
Şirvaninin
Şamaxıdan,
Heydərinin
Dərbənddən göndərdikləri
məktublar,
Seyid Əzim Şirvaninin şeirləri və Mirzə
Fətəli Axundovun “Vəkili-naməlumi
millət” imzası ilə məqalələri dərc olu-
nurdu. Həsən bəy Zərdabinin yaratdığı
“Əkinçi” qəzetinin dəsti-xətti əsasən bir
ideya üzərində qurulmuşdu. Zərdabi və
onunla birlikdə bu qəzetdə çalışan bir sıra
maarifpərvər, demokratik naşirlər Şərqin
geriliyini, ətalət və süstlüyünü həqiqi
azadlığın olmamasında görürdülər.
1880-ci ildən başlayaraq Həsən bəy
doğma kəndi Zərdabda yaşamağa başladı.
O, kənd təsərrüfatı sahəsində kəndlilərə
yaxşı məsləhətlər verir, məqamı yetişəndə
yerli camaata öz maarifpərvər, demok-
ratik ideyalarını da çatdırırdı. Bakıdan
kənarda yaşamasına baxmayaraq Zərdabi
yenə də mətbuatda fəal iştirak edirdi. Belə
ki, 1880-1890-cı illərdə naşirin Bakıda və
Tiflisdə çıxan “Ziya”, “Kəşkül”, “Kaspi”,
“Novoye obozreniye” və s. qəzetlərdə
Azərbaycan və rus dillərində çoxlu elmi-
kütləvi məqalələri nəşr olunmuşdur.
Həyatının son illərində Zərdabi Bakı
şəhər Dumasında maarif şöbəsində
rəsmi vəzifədə çalışaraq Bakı və ətraf
kəndlərdəki məktəblərə başçılıq edirdi.
1906-cı ildə Bakıda keçirilən Azərbaycan
müəllimlərinin birinci qurultayında fəal
nümayəndələrdən biri də qocaman maarif
xadimi, görkəmli mütəfəkkir Zərdabi ol-
muşdur.
Gərgin elmi fəaliyyətlə məşğul olan
Həsən bəy Zərdabi iflic xəstəliyinə tutul-
du və 1907-ci il noyabr ayının 28-də vəfat
etdi. O, 1907-ci ildə köhnə Bibiheybət
məscidinin yaxınlığında dəfn olunsa
da, 1937-ci ildə həmin ərazi dağıdılır.
Sümü2klərini bir neçə il ailəsi saxlayıb.
Nəhayət, Həsən Bəy Zərdabinin 50 illik
yubleyi qeyd olunarkən onun sümükləri
Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Bədəni salamat saxlamaq
düsturüləməli [Mətn]: (gi-
giyena) /Həsən bəy Məlikov
Zərdabi; ön söz: X.Kazımlı;
tərtibçi: T.Aydınoğlu; red.
Ə.Bayramov.- Bakı: Adiloğ-
lu, 2006.- 72 s.
Həsən bəy Zərdabi və
“Əkinçi” [Mətn]: bioqra-
fik məqalələr, məktublar,
xatirələr, tədqiqatlar /
red. heyəti: M.Yaqub,
T.Aydınoğlu, V.Tofiqli,
N.Zöhrablı; burax. məs.
V.Tofiqli] .-Bakı, 2010.- 225
s.
Nağıyeva, C. Həsən bəy
Zərdabi arxivinin təsviri
[Mətn] /C.Nağıyeva; red.
M.Məmmədova AMEA
Məhəmməd Füzuli adına
Əlyazmalar İnstitutu.- Bakı:
Nurlan, 2008.- 91 s.
İ n t e r n e t d ə
www.wikipedia.org
28
Maarif xadimi