152
Musiqi.Opera.Balet
95
illiyi
CÖVDƏT HACIYEV
1917-2002
İYUN
Əhməd Cövdət İsmayıl oğlu Hacı-
yev 1917-ci il iyun ayının 18-də Şəki
şəhərində anadan olmuşdur.
O, 1935-1938-ci illərdə Azərbaycan
Dövlət Konservatoriyasında L.M.Ru-
dolfun bəstəkarlıq sinifində, 1938-1941
illərdə Moskva Konservatoriyasında
A.N.Aleksandrovun sinfində oxumuş-
dur. 1947-ci ildə isə D.D.Şostakoviçin
sinfində təhsilini başa vurmuşdur.
Onun ilk böyük əsəri “Simfoniya”nı
1936-cı ildə yazmışdır. O, tələbəlik
illərində “Sosialist Azərbaycanı”
(1936-cı ildə), A.S.Puşkinin ölümünün
100 illiyinə həsr etdiyi “Sibirə məktub”
(1937-ci ildə) simfonik poemaları-
nı, üç hissəli “Azərbaycan süitası”nı,
simli kvartet və s. bəstələmişdir.
1947-ci ildən o, Azərbaycan Dövlət
Konservatoriyasında dərs demiş,
1957-1969-cu illərdə oranın rektoru,
1963-cü ildən isə professor işləmişdir.
Cövdət Hacıyev 8 saylı simfoniya-
sını hörmət və ehtiram əlaməti olaraq
ümummilli liderimiz Heydər Əliyevə
həsr etmişdir.
O, 1985-ci ildən Bəstəkarlar İttifa-
qı İdarə Heyətinin katibi olmuşdur.
Onun Azərbaycan milli simfo-
nik musiqisinin inkişafında əvəzsiz
xidmətləri olmuşdur.
Azərbaycan bəstəkarlarından Nazim
Əliverdibəyov, Nəriman Məmmədov,
Fəridə Quliyeva, Aqşin Əlizadə, Ra-
miz Mirişli, Oleq Felzer və başqaları
onun yetişdirmələridir.
Cövdət Hacıyev 1945-ci ildə Qara
Qarayevlə birlikdə Böyük Vətən
müharibəsinə həsr olunmuş “Vətən”
operasını bəstələmiş, bu əsərə görə
1946-cı ildə SSRİ Dövlət Mükafa-
tına, 1952-cı ildə simfonik musiqi
sahəsindəki xüsusi xidmətlərinə görə
ikinci dəfə SSRİ Dövlət Mükafatı
laureatı, 1960-cı ildə Azərbaycanın
Xalq artisti adına, Oktyabr İnqila-
bı, Qırmızı Əmək Bayrağı və “Şərəf
nişanı”ordenləri ilə, eləcə də medal-
larla, 1998-ci ildə isə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti Heydər
Əliyevin Fərmanı ilə “Şöhrət” ordeni
ilə təltif edilmişdir.
Əhməd Cövdət İsmayıl oğlu Ha-
cıyev 2002-ci il yanvar ayında Bakı
şəhərində vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Onu zaman seçib [Mətn]:
[poema] /C.Hacıyev,
F.Ləman; red. və tərc. ed.
S.Əhmədli.- Bakı: Qanun,
2008.- 62 s.
Hacıyev, İ. Onlar bir-
birlərini dəlicəsinə
sevirdilər [Mətn]:
[Əməkdar incəsənət xadimi
İsmayıl Hacıyev ilə rəqqasə
Əminə Dilbazi və bəstəkar
Cövdət Hacıyev haqqında]
müsahibə /İ.Hacıyev //
Ekspress.- 2009.- 21-23
noyabr.- S. 18.
Məmmədova, H. Q.Qarayev
və C.Hacıyevin “Vətən”
operasının dramaturji
inkişafında xorların rolu
[Mətn]: musiqişünaslıq
/H.Məmmədova //Musiqi
dünyası .- № 3-4.- 2010.-
S.45-50.
Tağızadə, A. Cövdət Hacı-
yev [Mətn]: monoqrafiya
/A.Tağızadə.- Bakı: Şur,
1992.- 17 s.
18
Bəstəkar
153
Musiqi.Opera.Balet
115
illiyi
MURTUZA MƏMMƏDOV
1897-1961
İYUN
Bülbül (Murtuza) Məşədi Rza oğlu
Məmmədov 1897-ci il iyun ayının 22-də
Şuşa şəhərində dabbaq ailəsində anadan
olmuşdur.
Bülbülün teatr səhnəsində ilk çıxı-
şı M.C.Əmirovun 1916-cı ildə Gəncədə
tamaşaya qoyulmuş “Seyfəlmülk” ope-
rası ilə bağlıdır. Bülbül 1920-ci ildən
Birləşmiş Dövlət Teatrının Opera truppa-
sının (1924-cü ildən Azərbaycan Opera
və Balet teatrı) solisti olmuş, ilk illərdə
Ü.Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Əsli
və Kərəm”, Z.Hacıbəyovun “Aşıq Qərib”
operalarında İbn Səlam, Kərəm, Qərib
rollarını oynamışdır.
Bülbül 1927-ci ildə Bakı Konserva-
toriyasını bitirmiş, həmin ildə vokal tex-
nikasını daha da təkmilləşdirmək üçün
dövlət tərəfindən Milana göndərilmişdir
(İtaliyada birinci dəfə 1924-cü ildə ol-
muşdur). 1931-ci ilədək burada Delliponti
və P.Qranidən dərs almışdır. 1931-ci ildən
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında
dərs demişdir. Geniş diapazonlu, gözəl,
məlahətli, axıcı səsi olan müğənni böyük
aktyorluq istedadına malik idi.
O, yaratdığı obrazların xarakterini, da-
xili aləmini tamaşaçılara realist boyalarla
çatdıra bilmişdir. Əsas partiyaları: Koroğ-
lu - “Koroğlu”, Əsgər - “Arşın mal alan”,
Qərib - “Şahsənəm”, Əliyar - “Nərgiz”,
Nizami - “Nizami”, Fərhad - “Xosrov və
Şirin”, Aslan - “Vətən” və s. olmuşdur.
Koroğlu partiyası Bülbülün opera yaradı-
cılığının əlçatmaz zirvəsidir, o, romantik
ruhlu xalq qəhrəmanının daxili aləmini
hərtərəfli aça bilmişdir. Bülbülün ifasında
Koroğlu partiyası müasir Azərbaycan mu-
siqi teatrı tarixində mühüm bir mərhələ
təşkil edir.
Bülbül Azərbaycan xalq mahnılarını,
təsnifləri böyük sənətkarlıqla ifa etmişdir.
(“Süsən-sünbül”, “Yaxan düymələ”, “Qara
gözlər”, “Çal oyna”, “Segah təsnifləri”
və s.). Böyük Vətən müharibəsinin ağır
günlərində Bülbül xalqın ümumi işinə
fədakarlıqla kömək etmişdir. O, sovet
ordusu hissələri ilə İranda, Qafqaz və
Bryansk cəbhələrində olmuş, eyni za-
manda ölkənin hərbi xəstəxanalarında
öz konsertləri ilə yaralı döyüşçüləri
mübarizəyə, fədakarlığa ruhlandırmışdır.
Bülbülün yaradıcılığı Azərbaycan vo-
kal sənətinin inkişafında mühüm rol oyna-
mışdır. Geniş səs imkanlarına malik olan
Bülbülün ifaçılığında milli vokal üslubu
ilə İtalyan vokal məktəbi ənənələri üzvi
şəkildə birləşmişdir.
Bülbülün redaktəsi ilə “50 Azərbaycan
el mahnısı” (1938) və “Azərbaycan xalq
mahnıları” (1956, 1958) topluları çap
edilmişdir. Bülbül dünyanın bir çox
ölkələrində qastrolda olmuşdur. Hal-
hazırda Azərbaycan Dövlət Konserva-
toriyası nəzdindəki orta ixtisas musiqi
məktəbi Bülbülün adını daşıyır. Bakı
prospektlərindən birinə Bülbülün adı ve-
rilmişdir.
Bülbül dövlətin ən yüksək mükafatları
və adlarıyla təltif olunmuşdu: Ona SSRİ
Xalq artisti adı və Lenin ordeni verilmiş-
dir. O, Stalin mükafatı laureatı adına layiq
görülmüş, Ali Sovetin deputatı seçilmiş,
professor adı almışdır.
Bülbül 1961-ci il sentyabr ayının 26-
da əbədiyyətə qovuşmuşdur.Fəxri Xiya-
banda dəfn edilmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Quliyeva, G. Bülbül
[Mətn]: fotokitab /
mətnin müəl. və tərt. ed.
G.Quliyeva; xüs. red.
G.Məmmədova.- Bakı :
İşıq,1983.- 36 s.
Şuşinski, F. Bülbül [Mətn]
/F.Şuşinski; Azərbaycan
xalq musiqiçiləri.- Bakı,
1985.-S.406-426.
Vəlizadə, M. Bülbülün
Azərbaycan muğamları
və Avropa musiqisinin
sintezində rolu [Mətn]
/M.Vəlizadə //Mədəni-
maarif işi. - 2005.- №12.-
S.4-6.
Рза, Р. О Бюль-Бюле
[Текст] //Рза, Р. Поет,
поэзия и творчество.-
Москва, 1978.- С.191-200.
İ n t e r n e t d ə
www.musiqi-dünya.az
www.azeri-art.net
22
Opera müğənnisi