203
Riyaziyyat.Fizika.Astranomiya
115
illiyi
JOLİO-KÜRİ İREN
1897-1956
SENTY
ABR
Jolio-Küri İren 1897-ci il sentyabr
ayının 12-də Parisdə anadan olmuş-
dur.
O, iki Nobel mükafatçısının ailə-
sində dünyaya göz açmışdı. Amma
tarixə öz adını yazdı. Elmi nailiyyətləri,
misilsiz kəşfləri ilə...
O, həyat yoldaşı ilə birlikdə elmdə
inqilab etdi. “Süni radioaktivlik”
adlanan mühüm kəşf məhz onlara
məxsusdur.
Onun həyat yoldaşı ilə birlikdə
tədqiqatları alimlərə atom nüvəsini
parçalayıb atom enerjisi almağın yolu-
nu göstərdi.
O, hələ 1947-ci ildə, əcnəbi olma-
sına baxmayaraq, SSRİ Elmlər Aka-
demiyasının xarici nümayəndəsi seçil-
mişdi!
Belçika Kral Akademiyasının, Hin-
distan Elmlər Akademiyasının dip-
lomlarına, Edinburq, Oslo və başqa
Universitetlərin fəxri doktoru adlarına
layiq görülmüşdü.
1940-cı ildə mühüm elmi xid-
mətlərinə görə Kolumbiya Universite-
ti tərəfindən ona Barnard qızıl medalı
təqdim olunub.
O, qadınların hüquqlarının qorun-
ması və onların layiq olduqları yeri
tutması işinin fəal mübarizlərindən,
Fransanın Fəxri legion ordenli kava-
leri idi.
Bu qadın Nobel mükafatı laureat-
ları, dünyaca məşhur alimlər Mariya
Skladovskaya Küri və Pyer Kürinin
böyük qızı, Nobel mükafatı laureatı,
böyük alim Frederik Jolionun həyat
yoldaşı və Nobel mükafatı laureatı
İren Jolio Küridir!
Kürilər ailəsi ən çox Nobel müka-
fatı qazanmış ailə kimi adlarını tarixə
yazıblar. Nobel tarixində bu qədər
məşhur ikinci ailə hələlik yoxdur. Nə
az, nə çox – bu ailənin düz 5 üzvü No-
bel mükafatı laureatıdır!
Həyat yoldaşı Frederik Jolio-Küri
atom fizikası sahəsində işlərini davam
etdirdi, İren isə radiokimyaya sadiq
qaldı: onun çalışmaları yeni elm sahəsi
– atom kimyasının problemlərini işıq-
landırırdı.
Radioaktivlik, radiokimya və atom
fizikası sahələrinin görkəmli alimi,
50-dən artıq elmi əsərin müəllifi olan
İren Jolio-Küri Fransada və başqa
ölkələrdə kifayət qədər məşhur idi. Bir
çox xarici akademiyalar, elmi institut-
lar onu üzv seçirdilər.
Anası kimi, İren də Paris Elmlər
Akademiyasına üzv seçilmədi. Ana
və qızın yaşadığı tarixi dövrləri ayı-
ran onilliklər Fransanın yüksək elm
təsisatındakı ənənəni – akademik
dərəcələrə layiq qadın alimlərə yanlış
münasibəti dəyişdirə bilmədi.
İren Jolio-Küri kimi insan-
lar əməlləri, araşdırmaları, elmə
gətirdikləri yeniliklər, kəşflər, ixtira-
larla bütün sərhədləri aşaraq yalnız
məxsus olduqları ailənin, millətin,
ölkənin deyil, bəşəriyyətin fəxr
edəcəyi, qürur duyacağı, heç zaman
unutmayacağı şəxsiyyətə çevrilir!
J.İ.Küri 1956-cı il mart ayının 17-
də Parisdə vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Mirzəyev M.A. Nobelçi
[Mətn] / M.A.Mirzəyev.-
Bakı, “Nasir” nəşriyyatı,
2004.- 96 s.
Ирен и Фредерик
Жолио-Кюри [Текст] .-
Москва,1963.-12 с.
İ n t e r n e t d ə
www.lent.az
12
Fransız fiziki
204
Riyaziyyat.Fizika.Astranomiya
155
illiyi
KONSTANTİN EDUARDOVİÇ
SİOLKOVSKİ
1857-1935
SENTY
ABR
Konstantin Eduardoviç Siolkovs-
ki 1857-ci il sentyabr ayının 17-də
Ryazan quberniyası Spask qəzasının
Sjevski kəndində meşəçi ailəsində
anadan olmuşdur.
Siolkovskinin uşaqlıq illəri çox
ağır keçmişdir. 9 yaşında ikən o, skar-
latina xəstəliyinə tutulmuş və eşitmə
qabiliyyətini itirmişdi. 14 yaşından
başlayaraq Siolkovski atasının kiçik
kitabxanasından istifadə edərək təbiət
elmlərini və riyaziyyatı müstəqil
öyrənməyə başlayır. 16 yaşında ikən
Siolokovski texniki biliyini tamam-
lamaq sənaye ilə tanış olmaq üçün
Moskvaya gəlir. 3 il Moskvada qal-
dıqdan sonra o, kəndlərinə qayıdaraq
xüsusi dərs verməklə məşğul olur.
Siolkovski 1879-cu ildə müəllim adı
almaq üçün ekstern üsulu ilə imtahan
verir və Moskva quberniyasının Bo-
rovski qəzasında hesab və həndəsə
müəllimi təyin olunur.
1881-ci ildən K.E.Siolkovski
müstəqil olaraq qazların ginetik nə-
zəriyyəsini işləyir. Onun bu işi dahi
rus kimyaçısı D.İ. Mendeleyevin
rəhbərlik etdiyi Peterburq fizika-kimya
cəmiyyətində yaxşı qiymətləndirilir.
Siolkovskinin yazdığı “Heyvan or-
qanizminin mexanikası” elmi işi
məşhur fizioloq Seçenov tərəfindən
bəyənilir və o, bir səslə fizika-kimya
cəmiyyətinə üzv seçilir.
K.E.Siolkovski 1885-ci ildə hava
nəqliyyatı məsələləri ilə ciddi məşğul
olmağa başlayır. Onun yazmış olduğu
“Aepostaten nəzəriyyəsi və təcrübəsi”
əsərində metal örtüklü drijablın quru-
luşu nəzəri olaraq əsaslandırılmışdır.
1897-ci ildə Siolkovski Kaluqa-
da, Rusiyada ilk olaraq alrodinamik
boru qurur. O, borunun təsviri və ilk
təcrübi nəticələrini Rusiya Elmlər
Akademiyasına göndərir. Akademi-
ya Siolkovskinin təcrübi nəticələrinin
əhəmiyyətli olduğunu qeyd edir və ha-
vanın müqavimətinə aid təcrübələrini
davam etdirilməsinini lazım sayır.
K.E. Siolkovski 1935-ci il sentyabr
ayının 19-da Kaluqada vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
İsmayılov M. Siolkovski
və müasir raket texnikası
[Mətn] /M.Y.İsmayılov.-
Bakı, 1961.
17
Rus alimi
Dostları ilə paylaş: |