Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor

210
Milli ədəbiyyat 
80 
illiyi
HAFİZ BAXIŞ 
1932-1989
OKTY
ABR
Hafiz Həbib oğlu Baxışov 1932-ci 
il oktyabr ayının 15-də Zəngəzur ma-
halı  Qafan  bölgəsinin  yuxarı  Kirətağ 
kəndində  müəllim  ailəsində  ana-
dan  olmuşdur.  Orta  məktəbi  Qafan 
bölgəsinin Şəhərcir kəndində bitirmiş-
dir (1950). Sonra Azərbaycan Dövlət 
Teatr  İnstitutunun  Teatr  və  kino  akt-
yorluğu fakültəsinidə təhsil almışdır.
Sumqayıt  şəhərində tərbiyəçi, Pio-
nerlər evinin və Mədəniyyət sarayının 
direktoru  vəzifəsində,  Azərbaycan 
Dövlət Radio və Televiziya Verilişləri 
Komitəsində rejissor köməkçisi, rejis-
sor vəzifələrini tutmuşdur.
İlk  qələm  təcrübələri,  “Sosialist 
Sumqayıtı”  qəzetində  dərc  olunmuş-
dur. “Samur-Dəvəçi kanalına” adlı ilk 
şeiri də həmin qəzetin 1957-ci il 9 fev-
ral tarixli sayında dərc olunmuşdur.
Hafiz Baxış lirik şair idi, nəğməkar 
yazar  kimi  tanınmışdır.  Ələkbər  Ta-
ğıyev,  Cahangir  Cahangirov,  Emin 
Sabitoğlu,  Cavanşir  Quliyev  və  b. 
onlarla  populyar  mahnıları  şair  Ha-
fiz  Baxışın  nəğmə  mətnləri  əsasında 
bəstələnmişdir.  Onun  bu  günə  qədər 
dörd poeziya toplusu işıq üzü görmüş-
dür:  “Azərbaycan  oğluyam”  (1980), 
“Sona  bülbüllər”  (1983),  “Eşqimi 
sönməyə qoymaram” (1989), “Dağlar 
üçün darıxmışam” (2001).
O,  mənfur  ermənilərin  Bərgüşad 
dağlarını, Yuxarı Girətağ kəndini zəbt 
etdikdən sonra bu dərdə dözmədi. Ha-
fiz Baxış 1989-cu ildə sentyabrın 4-də 
ürək tutmasından qəflətən vəfat etmiş-
dir.
Ə d ə b i y y a t
Bu torpağa bağlıyam [Mətn]: (nəğmələr, şeirlər və poemalar) /
Hafiz Baxış.- Bakı: İqtisad Universiteti, 2002.- 218 s.
Hafiz Baxış [Mətn]  //Əhmə dov. T. XX əsr Azərbaycan yazıçıla-
rı /T.Əhmədov.- Bakı, Nəşriyyat-poliqrafiya mərkəzi, 2004.- S. 
349-350.
Musağolu, C. Bircə haqsızlığa dözümdən başqa!.. [Mətn] : Ha-
fiz Baxış-65 /C.Musağolu, R.Təhməzoğlu //Yeni Azərbaycan.- 
1997.- 15 noyabr.- S.3.
15
Şair

---

211
Milli ədəbiyyat 
80 
illiyi
XƏLİL RZA 
1932-1994
OKTY
ABR
Xəlil  Rza  oğlu  Xəlilov  1932-ci  il 
oktyabr  ayının  21-də  Salyan  rayonunun 
Pirəbbə kəndində dünyaya gəlmişdir. 
İlk  mətbu  şeiri  “Kitab”  1948-ci 
ildə  “Azərbaycan  pioneri”  qəzetində 
dərc  olunmuşdur.  1949-cu  ildə  Xəlil 
Azərbaycan  Dövlət  Universitetinin  Filo-
logiya  fakültəsinin  jurnalistika  şöbəsinə 
daxil olmuşdur. 
1954-cü  ildə  Azərbaycan  Dövlət 
Universitetini  bitirən  Xəlil  Rza  əmək 
fəaliyyətinə  “Azərbaycan  qadını”  jurna-
lı  redaksiyasında  başlamışdır.  O,  burada 
ədəbi  işçi  vəzifəsində  çalışdığı  iki  ildə 
(1955-1957) dövri mətbuatda çap etdirdi-
yi məqalə və şeirlərlə ədəbi ictimaiyyətin 
diqqətini  cəlb  etmişdir.  1957-ci  ildə  ilk 
şeirlər toplusu – “Bahar gəlir” kitabı nəşr 
olunmuşdur. Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı 
tərəfindən 1957-ci ilin avqust ayında Xəlil 
Rza  Moskvaya,  M.Qorki  adına  Dünya 
Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində olan ikiillik 
Ali ədəbiyyat kurslarına göndərilmişdir. 
1959-cu  ildə  Xəlil  Rza  Bakıya  qayıt-
dıqdan sonra Azərbaycan Dövlət Pedaqo-
ji  İnstitutunun  aspiranturasında  təhsilini 
davam  etdirmişdir.  O,  1963-cü  ildə 
“Müharibədən  sonrakı Azərbaycan  sovet 
ədəbiyyatında  poema  janrı  (1945-1950)” 
mövzusunda yazdığı dissertasiyanı uğurla 
müdafiə etmiş, fılologiya elmləri namizədi 
elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür. 
O,  Azərbaycan  Elmlər  Akademiyası-
nın  Nizami  adına  Ədəbiyyat  İnstitutuna 
dəvət olunmuş və burada bütün qüvvəsini 
elmi-tədqiqat  işinə  və  bədii  yaradıcı-
lığa  həsr  etmişdir.  1985-ci  ildə  “Maq-
sud  Şeyxzadənin  bədii  yaradıcılığı”  və 
“Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələrinin ak-
tual  problemləri”  mövzusunda  doktorluq 
dissertasiyası müdafiə etmiş, 1986-cı ildə 
Azərbaycan  ədəbiyyatnın  inkişafındakı 
xidmətlərinə görə ona Əməkdar incəsənət 
xadimi fəxri adı verilmişdir. 40 illik ədəbi-
bədii  yaradıcılığı  dövründə  öz  əsərlərini 
“Xəlil Xəlilov”, “Xəlil Xəlilbəyli”,“Xəlil 
Odsevər”, “Xəlil Rza” təxəllüsləri ilə çap 
etdirmişdi. “Xəlil Rza Ulutürk” təxəllüsü 
isə  şairin  keçdiyi  mübarizə  yolunun, 
ədəbi-mənəvi  axtarışlarının  məntiqi 
nəticəsi idi. 80-ci illərin axırlarında xalq 
azadlıq  hərəkatı  genişləndiyi  zaman 
Xəlil  Rzanın  gur  səsi  Azərbaycanın  bü-
tün  regionlarında  eşidilmişdi.  O,  bütün 
varlığı ilə xalq hərəkatına qoşulmuş, hər 
yerdə rus şovinist siyasətini, Dağlıq Qa-
rabağ  torpağına  təcavüz  edən  erməni 
daşnaklarını  odlu-alovlu  çıxışları  ilə  ifşa 
etmişdir.  Xəlil  Rza  “şübhəli  şəxs”  kimi 
təqib olunmuş, 1990-cı il yanvarın 26-da 
SSRİ  Dövlət  Təhlükəsizliyi  əməkdaşları 
tərəfindən həbs edilərək Moskvaya – Le-
fortovo  həbsxanasına  göndərilmişdir. 
1990-cı  il  oktyabrın  9-da  Moskvadan 
Bakıya gətirilən Xəlil Rza, bir ay davam 
edən  məhkəmə  prosesindən  sonra  azad-
lığa  buraxılmışdı.  1991-ci  il  mayın  6-da 
şair “Türk milləti mükafatı laureatı” fəxri 
adına layiq görülmüşdür. Bir ildən sonra, 
1992-ci ildə ona Azərbaycan Respublika-
sının Xalq şairi fəxri adı verilmişdir. 
1994-cü  il  iyunun  22-də  Xəlil  Rza 
Ulutürk  vəfat  etmiş,  Fəxri  Xiyabanda 
dəfn olunmuşdur.
Azərbaycan  xalqının  milli  mübarizə 
sində xüsusi xidmətlərinə görə Xalq şairi 
Xəlil Rza Ulutürk (ölümündən sonra) “İs-
tiqlal” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Seçilmiş əsərləri [Mətn] /
Xəlil Rza Ulutürk; toplayan, 
tərt. ed. F.Ulutürk; red. Z. 
Şahsevənli.-Bakı: Gənclik, 
2001.-621 s. 
Seçilmiş əsərləri [Mətn]: 2 
cilddə /X.R.Ulutürk; tərt.ed. 
F. Ulutürk; ön sözün müəl. 
B.Nəbiyev .- Bakı : Şərq-
Qərb , 2005.- C.I  .- 296 s.; 
Bakı: Şərq-Qərb, 2005.-C. II 
c .- 248 s.
21
Şair

---