Redaksiya şurasi misir Mardanov



Yüklə 4,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/136
tarix21.06.2018
ölçüsü4,44 Mb.
#50578
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   136


AZaRBAYCAN 

ŞİFAHİ  XALQ 

anaBİYYATI 

ANTOLOGİYASI 

.... 

ÇAŞIOGLU 



2004 


REDAKSİYA  ŞURASI 

Misir  Mardanov 

(sadr) 

Anar  Rzayev 



Ağamusa Axundov 

Aza d  N abiyev 

Baxtiyar  V ahabzada 

BaK ir  N abiyev 

alil  N ağıyev 



HiH:mat  Hüseynov 

(naşir) 


sa  H abibbayli 

lsmayıl  Valiyev 

Karnal Abdullayev 

Qara  N amazov 

izami  Cafarov 



Panah  Xalilov 

REDAKSİYA  HEYilTİ 

asgar  Quliyev 

(baş  reda�etor) 

Nacaf  Nacafov 

Bilal  H asan li 

Arif 



ammadov 



Aida  Soltanova 

Bahlul Abdulla 

Soltan  aliyev 

Teymur  K arimli 

Yaşar  H amidov 

Zaman  asgarli 

Tartib  edani  va  ön 

sözün  müallifi:  Bahlul Abdulla 

Reda H:toru: 

sraf il Abbas lı 



Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası. 

A39. 


BaKı:  Çaşıoğlu , 

2004. 


-

576 


s. 

4 702060000  - 849 



082  - 04 

© 

"Çaşıoglu" 



naşriyyatı, 

2004 



ÖN  SÖZ 

alqın tarixi varlığ'ı sosial-siyasi amillarla yanaşı,  ham  da manavi  ma­



daniyyatinin qadimliyi  ila balli olur.  Manavi  madaniyyat deyanda isa 

sözsüz ,  birinci  yada  düşan,  göz  qabağ'ına  galan  ilKin  söz  sanati  folKlor  olur.  O 

folKlor  Ki,  yaranı b  yayılmasında  yurdda,  elda-obada  yaşayan  har  fard,  soy,  na­

sil ,  ümumiliKda  el  iştiraK  edir.  Bu  da  doğ'rudur  Ki ,  folKlor  bir  sıra  xalqlarda, 

bir çox  yerlarda  mif  qatına  bürünaraK  durub  dayanmır,  çox-çox  xalqlarda,  çox­

çox  maKanlarda  isa  üstünda möhür-damğ'asını daşıdığ'ı  xalqın  tarixi  taleyina qo­

vuşaraq  zaman-zaman  qabağ'a  getmişdir.  Mahz  bu  qabağ'agetmada  şifahi  xalq 

adabiyyatı  cilalanmış,  yeni-yeni  anlamlar,  çalarlar,  şaKillar,  növ va  janrlar qali­

binda  arsaya  galmaya,  bitKiniaşmaya  başlamışdır.  Amma  etiraf  edaK  Ki,  şifahi 

xalq  adabiyyatının bu  axardaKı  saciyyasi  indiyacan  bizda  nainKi  garayinca  araş­

dırılmamış,  olsun  Ki ,  deyilan  baxımdan  varavürd ,  götür-qoy  etmayin  tafavütü­

na da varılmamışdır.  Yaddan çıxarılıb Ki,  xalq manaviyyatının tüKanmaz sarvat­

lar  xazinasi  taK  dayarlandirilan  folKlorun  har  sözü  tarixdir  va  yalnız  bu  tarixi 

bütövlüKda,  qadarinca  arayıb-araşdırmaqla  xalqın  Kimliyini  tanımaq,  dilinin 

maxsusluğ'unu,  qadimliyini  bilmaK,  hayata  baxışını,  falsafi  düşüncasini,  adat­

ananasini,  ayin-marasimlarini,  istaK,  arnalı  yolunda  vuruş  maqamlarını  öyran­

maK  olar.  agar  biz ,  sözün  böyüK  anlamında,  yurdsevarliK  duyğ'uları  yiyasi  ol­

saydıq  va  bu  sadalanan  yönlarin  öyranilmasi  ila  bağ'lı  özümüzü  zahmata  qatlaş­

dırsaydıq,  onda  "Azarbaycan  tarixi"  quraşdırmaq  çevrasinda  baş  girlamaz ,  qey­

rat  yüKünün  altına çiyin  verib  "Azarbaycan  xalqının  tarixi"ni  yazmaq taşabbü­

sünda  bulunardıq.  Va  hala  ortaq  türK  abidalari  bir  yana,  birbaşa  özümüza  aid 

"Kitabi-Dada  Qorqud"a  arxalanmaqla soyumuzun islam  dinindan çox-çox  qabaq­

Kı  iş-gücü  ila  tanış  ola  bilardiK. 

Geniş  manada eposdan,  liriKadan ,  xalq dramından,  epiK  ananarlan va bu 

asas  növlarin  çeşidli  birlaşmalarindan,  uzlaşmalarından  ibarat  olan  poetiK 

xalq  yaradıcılığ'ının  yaranma  tarixi  çox  qadimdir  va  bazi  hallarda  bu  qadim­

liyi  müayyanlaşdirmaK  heç asan  da  deyil.  Bela bir çatinliyin  ortaya  çıxması­

nın  başlıca  sahabi  folKlor  örnaKlarinin  yarandığ'ı  vaxtlarda  yazının  olmaması 

ila şartlanir.  Amma bu ,  heç  da o  demaK deyil Ki ,  sözü  gedan  masalanin  üstün­

dan  hamişa  süKutla  Keçilmalidir.  Bu  maqamda  yena da e la folKlorun özü  yar­

dımçı  olur.  ÇünKi  alda  olan  bir  çox  şifahi  xalq  adabiyyatı  örnaKlari  yarandı­

ğ'ı  zamanın  ovqatını ,   sosial-siyasi ,  tarixi  hadisalarİn  iz  va  alamatlarini  qoru­

yub özünda  yaşadır.  Bu  inca  matlablarin  mahz  ela  poetiK  xalq  yaradıcılığı  ör­

naKlari  asasında  öyranilmasi ,  demali ,   ela  xalqın  özünün ,  dilinin,  bütövlüKda 

tarixinin öyranilmasi demaKdir.  Misal  üçün,  qaliblanmiş  qafiya sistemli olma­

sı  ila  seçilan  ovsun  nağ'malarindan  bir  örnayi  gözdan  KeçiraK: 

Ağırlığ'ım,  uğurluğ'um 

Dağ'lara,  daşlara , 

Göyda  uçan  quşlara, 

Qurumuş  ağ'aclara ,  




Azarbaycan  şifahi  xalq  adabiyyatı  antologiyası 

Bal  vermaz  arılara, 

Deyingan  qarılara, 

Boz  qurddan  hay  alasan, 

Xızırdan  pay alasan. 

Karnal  suyu ,  camal  suyu , 

Can  sağlığı  suyu. 

avvala,  deyaK  Ki ,  "Qırxdan  çıxarma"  marasiminda  uşağın  başından  su 

axıdıla-axıdıla  söylanilan  bu  ovsun  nağmasinda  folKlor  poetiKasına  uyğun 

güclü  paralelliK vardır.  Bela Ki ,  sıradan  çıxmış  va  çıxmaqda  olan  Komponent­

lar  (qurumuş  ağac ,  bal  vermaz  arı ,  deyingan  qarı)  uğur,  abadi  hayat,  aydın­

lıq  simvolu  sayılanlarla  (Boz  qurd,  Xızır,  su)  qarşılaşdırılır.  İKincisi,  burada 

bizi  daha  çox  özüna  çaKan,  sözsüz: 

Boz  qurddan  hay  alasan, 

Xızırdan  pay  alasan.  -

misralandır.  agar  bu  misralara  şübha  ila  baxmasaq,  söylayicinin  artırmasını 

saymasaq,  onda  örnayi Azarbaycan folKlorunun an asKi  qatları  ila bağlı  bilma­

liyiK.  BuradaKı  Boz  qurd  istasaK  da,  istamasaK  da  öz  açıq-aydınlığı  ila maşhur 

Oğuz  asa tir-afsanasini  yada  salır ... 

Atalar  söz ü  va  masallar  şifahi  xalq  adabiyyatı  xazinamizin  an  dayarli 

inci  va  gövharlarindandir.  Yığcamlığı,  KOnKret  fiKir ifada  etmasi  ila  müstas­

nalıq taşKil  edan bu örnaKlarda  xalq dühasının,  tafaKKÜr  va  düşüncasinin,  ha­

yati  tacrübasinin  naticalari  ila  yanaşı,  tarixda  üzlaşdiyi  hadisalar  da  öz  poe­

tiK  aKsini  tapır.  İKi  örnaya  diqqat  edaK: 

arab  nadi,  co rab  nadi? 

arab  öldü,  qan  düşdü. 

Vaxtila,  professor  M.H.Tahmasibin  da  dediyi  taK,  isti  arabistan  çölla­

rindan  yurdumuza  istilaçı  olaraq  galan  badavi  arabin  burada  öz  çılpaq  aya­

ğına  corab  geymasini  görmayan ,  yaxud  bir  arabin öldürülmasi  ila  yüzlarla in­

sanın  qatlina  şahid  olmayan  bela-bela  nümunalari  yarada  bilmazdi.  Demali , 

e la  bu  iKi  xalq  yaradıcılığı  örnayi  da  Azarbaycan  dilinin 

-8-ci  yüz illiKlarda­



Ki  tarixi  durumu  haqqında  olduqca  dayarli  tasavvür  yaradır. 

Tarixi  hadisalari  özünda  yaşatmaq baxımından dastaniara sığmayan bir 

hasrat,  bir yanğı  hissi  ifada  edan  bayatılar  xüsusi  saciyya  daşıyır.  Burada  is­

tismarçılara  nifrat ,  qürbat  diyara  düşanlarin  vatan  hasrati ,  dostluq,  sadaqat, 

sevgi  motivlari,  azad ,  xoşbaxt  hayat  uğrunda  mübariza,  döyüş  hissiari  va 

sairla birliKda  tarixda  doğrudan-doğruya baş  vermiş  hadisalar  da  badii biçim­

da  aKs  olunur.  Bayatıların  qorunub  saxlanması  arablarin ,  monqolların  Azar­

baycanda  töratdiKlarina,  badii  da  olsa  sanad  taK  şahidliK  edir. 

arab  galdi  hay  verin ,  

N a  istasa  pay  verin ,  

A z a  duran  deyillar, 

Gatirin  tay-tay  verin. 

Apardı  tatar  mani , 

Qul  Kimi  satar  mani, 

Yarım  vafalı  olsa, 

Axtarıb  tapar  mani. 

Apardı  Batı  mani, 

Qul  edib  satı  mani, 

Yollar  uzun,  man  yorğun , 

Doğrayır  çatı  mani. 




Yüklə 4,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   136




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə