Redaktor: bdu-nin genetika və təkamül təlim kafedrasının biologiya elmləri



Yüklə 2,79 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/65
tarix03.05.2018
ölçüsü2,79 Kb.
#41125
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   65

inkişafı üçün şərait yaratdı? 
İnsanın həyat fəaliyyətində fermentlərin rolu necədir? 
Yaşayış  mühitilə  qarşılıqlı  təsirdə  insan  genotipinin 
əhəmiyyəti nədən ibarətdir? Ətraf mühitə insanın müsbət və mənfi 
təsiri nədən ibarətdir? 
Nə  üçün  ətraf  mühitin  mühafizəsi  problemi  bizim 
dövrümüzdə beynəlxalq əhəmiyyət kəsb etmişdir? 
Yaşayış  mühitində  orqanizmin  dəyişilməsi  və  əlamətlərinin 
genişliyi nə ilə təyin edilir? 
Mutasiya hansı amillərin təsiri ilə baş verir? 
«Turşsu  yağışlarımn»  yağmasımn  səbəbləri  və  nəticələri 
necədir? 
Ekoloji təfəkkür necə formalaşır? 
Ekoloji  mədəniyytəin  formalaşmasının  vacibliyi  nə  ilə 
əlaqədardır? 
tnsamn bioloji təbiəti nədən ibarətdir? 
Sosial davranışın hansı formaları heyvan növlərinə aiddir? 
İnsanın digər növlərlə ekoloji oxşarlığı nədən ibarətdir? 
İnsanın başqa növlərdən ekoloji fərqi nədədir? 
Ozonosferin  əmələ  gəlməsi  və  tükənməsinin  mümkün 
nəticələri, səbəbləri nədədir («ozon dəlikləri»). 
Bəşəriyyətin  yeni  geoloji  qüvvə  olduğunu  deməyə  səbəblər 
hansılardır? 
Ətraf  mühitin  radioaktiv  çirkləndiricilərdən  mühafizə 
tədbirləri nədən ibarətdir? 
Meşələrin biosferdə rolu nədən ibarətdir? 
«Ekologiya»nın təşəkkül və inkişafmda hansı böyük amillər 
rol oynamışdır? 
Ətraf mühitin hansı amilləri insanın və onun gələcək nəslinin 
sağlamhğına ən çox təhlükə törədir? 
«Transqrafık  çirklənmə»  nə  deməkdir  və  onunla  necə 
mübarizə aparılmahdır? 
Hansı hadisələr «ekoloji qaçqınların» əmələ gəlməsinə səbəb 
ola bilər? 
Ekoloji  monitorinq  nə  deməkdir  və  onun  vəzifələri 
hansılardır? 
29 


Təbii  mühitin  tükənmə,  çirklənmə  və  deqradasiya 
(zəifləməsinin) səbəbləri hansılardır. 
3.
 
Referatlann mövzuları {fakült9tiv). 
Qurğuşun təbii mühitin çirkləndiricidir (7,9,13,14,16). 
Ətraf mühitin çirklənməsilə mübarizənin səbəbləri (9, 14, 
16). 
Cəmiyyətlə təbiətin qarşıhqlı əlaqəsi (1,2,4,12). 
Yaşayış  mühitinin  insanın  irsiyyətli  proqramının  (genotip) 
həyata  keçirilməsində  rolu  (1,  3,  4,  7,  8,  10),  canh  maddələrin 
biosferdə vəzifəsi (2, 3, 4, 8, 10, 12, 16). Ekoloji amil kimi insanın 
fəaliyyəti (1,2, 3,4,5,6,14). 
Yer  kürəsində  bitki  müxtəlifliyi  mühafizəsinin  vacibliyi 
səbəbləri (8,9,10,13). 
İnsanın  həyat  fəaliyyətində  ultrabənövşəyi,  infraqırmızı  və 
günəş şüası spektrinin görünən sahəsinin rolu (4,7,9,10). 
Mühitin ekoloji tutumu (3,4,10,14) 
Ətraf  mühitin  radioaktiv  modellərlə  çirklənməsinin  bioloji 
nəticələri (1, 3,4,8,14). 
Dünya  dənizlərinin  çirklənmədən  müdafiəsinin  zəruriliyi 
(4,6,7, 5,10). 
4.
 
Test-treninq {cavabları əlavəhr üzrs) yoxlayın 
1.
 
Nə üçün insan biososioloji varhq adlanır? 
2.
 
Biosferdə üzvi maddələrin qeyri-üzvi maddələrdən əmələ 
gəlməsində hansı bioloji prosesləri mövcuddur? 
3.
 
İnsan üçün qidalanmada hansı üsul səciyyəvidir? 
4.
 
Rudament  (orqan  qalığı)  və  atavizm  (əcdad  əlamətlərin 
təkrarı) nə deməkdir? 
5.
 
DNT (nuklein  turşularmm dinamikası) hüceyrədə harada 
yerləşir? 
6.
 
İnsan hüceyrəsində (somatik) neçə xromosom vardır? 
7.
 
İnsanın yaxın əcdadı kimdir? 
8.
 
Biosferin  vəziyyətinin  hansı  əsas  vəzifələri  sizə 
məlumdur? 
9.
 
Mutagen amil nə deməkdir? 
30 


10.
 
Teratogen təsir nə deməkdir? 
11.
 
Konserogen amil nə deməkdir? 
12.
 
Reaksiya norması nə deməkdir? 
13.
 
Modifıkasiya nə deməkdir? 
14.
 
İnsan genotipi nə deməkdir? 
15.
 
İnsan fenotipi nə deməkdir? 
16.
 
Ekoloji imperativ nə deməkdir? 
17.
 
«Ekoloji nihilizm anlayışını necə aydınlaşdırmaq olar? 
18.
 
«Qara siyahı» nə deməkdir? 
19.
 
Suala cavabı cədvəl kimi tərtib edin: 
Ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinin mənbə və növləri
radioaktiv maddələrin orqanizmə daxilolma yollan və bioloji 
nəticələr? 
20.
 
Torpaqların çirklənmədən müdafiəsinin əsas motivləri 
iansılardır? 
Radioaktiv 
Radioaktiv 
İnsan 
Təsirin 
maddələrin 
maddələrin 
orqanizminə 
bioloji 
mənbələri 
növləri 
daxilolma yollan 
nəticələri 
A.
 
Torpağın  çirklənmədən  qorunmasımn  əsas  səbəblərini 
sadalayın. 
B.
 
Avtomagistral 
yamnda 
torpaqların 
çirklənməsi 
nəticələrinə dair misallar gətirin. 
21.
 
Yer  kürəsinin  biosferi  və  onun  vəziyyətindən  tamamilə 
asılı olan insamn xüsusiyyətlərini qeyd edin. 
22.
 
Meşələrin  ən  mühüm  vəzifələrini  və  onların 
qorunmasının əsas səbəblərini göstərin. 
23.
 
Dünya  birliyinin  ətraf  mühitin  qorunması  problemlərilə 
əlaqədar artan qayğısımn səbəbləri nədir? 
2.2.
 
İşgüzar oyun 
Mövzu: Ekologiya və sənaye istehsalının qarşılıqh əlaqəsi. 
Məqsəd: Ətraf mühitin ekoloji tarazlığına şəxsi məsuliyyətin 
aydınlaşdırılması 
Vaxt: 160 dəq. 
İştirakçılar: tələbələrin 4 briqadası 
31 


2.3.
 
İşgüzar oyunun təsviri 
1.
 
İşgüzar  oyunda  tələbələr  briqadası,  müxtəlif  dövlətlərin 
nümayəndələri çıxış edir. Siz öz xalqınızın maddi həyat şəraitinin 
yüksəldilməsində  və  ölkəmizdə  ətraf  mühitin  mühafizəsində 
maraqlısınız.  Bütün  ölkələrə  aşağıda  göstərilən  sənaye  sahələri 
vacibdir, çünki əhaliyə qida məhsulları (yeyinti sənayesi), çəkmə 
və geyim (yüngül sənaye), elektrik enerjisi (energetika), evlər və 
məktəblər (tikinti sənayesi) lazımdu:. Ancaq nə evlər, nə geyim, nə 
də  qida  məhsulları  avadanhq  və  maşın  (maşınqayırma)  olmadan 
hasil edilə bilməz; avadanhq metalsız (qara metallurgiya), tikinti 
materialları  ağacsız  (ağac  emalı  sənayesi)  ola  bilməz.  Beləliklə, 
bütün bu sənaye sahələri lazımdır və onlar fəaliyyətdə olmalıdır. 
Lakin  onları  harada  yerləşdirmək  lazımdır?  Metallurgiya 
zavodlarını və kimya kombinatlarını harada inşa etmək lazımdır, 
hidro-  və  atom  stansiyaları,  fabrik  və  ağac  emalı  kompleksləri 
harada  tikilməlidir?  Bütün  bu  sualları  beynəlxalq  birliklərin 
iştirakçı  ölkələri  hasil  etməlidir.  Bu  zaman  aşağıdakı  ekoloji 
normativlər nəzərə alınmalıdır (cədvəl 1-ə bax). 
Cədvəl 1 
Ekoloji zərərin dərəcələri 
№ 
Sənaye sahələrinin adı  Dəyən zərər (il ərzində %-lə 

Qara metallurgiya 
10 

Maşınqayırma 


Enerji sənayesi 


Kimya sənayesi 
10 

Tikinti sənayesi 


Ağac emalı sənayesi 


Yüngül sənaye 


Yeyinti sənayesi 

Növbəti ildə (1 il real vaxtın 5 dəqiqəsidir) Sizin hökumətiniz 
xalqın  həyat  səviyyəsinin  necə  artıracağı,  ekologiyam  necə 
saxlayacağı, sənaye sahələrini öz ərazisində yerləşdirəcəyi, yoxsa 
məhsulları öz qonşularından alacağı haqda qərar qəbul etməlidir. 
Qərarı qəbul edərkən ilk ərazilər ölkə əhalisinin tə- 
32 


Yüklə 2,79 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   65




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə