15
çəkən Səlim Bədbin kimi cavan yazıçıların!), ədəbiyyat həvəskarlarının yanından
gözə görünmədən uzaqlaşıb getməyinin
xəcaləti soyuq tər gətirirdi, öz
mənasızlığını, bu dünyada tamam artıq bir adam olduğunu o balaca otağın daş
divarları arasına sığışmayan bir əlacsızlığa çevirirdi və tələbə Murad İldırımlını,
iyirmi yeddi yaşına baxmayaraq, ağladırdı – gecənin yarısı tək-tənha yerində uzanıb,
o yazıq Xədicə arvad, o qapıbir kirayənişin Xosrov müəllim eşitməsin deyə, səsini
boğa-boğa ağlayırdı; sonra səhər açılırdı, universitetdə dərslər başlayırdı və həmişə
ora-bura tələsən, bir yerə yığışanda gəzdikləri qızlardan, yaşadıqları arvadlardan
danışan (və yaxud gopa basan) tələbələrin, əlbəttə, ağlına da gəlmirdi ki, səhərdən-
axşama qədər kitab oxuyan, qəzetləri, jurnalları izləyən, cidd-cəhdlə bütün
mühazirələri yazan bu qaradinməz adamın – tələbə Murad İldırımlının beləcə çətin
gecələri olur və həmin Murad İldırımlı indiyə qədər də nə bir qızla gəzib, nə də bir
arvadla yaşayıb,
ümumiyyətlə, indiyə qədər lüt arvad görməyib, bu iyirmi yeddi il
ərzində heç gizlincə də lüt arvada baxmaq imkanı olmayıb, təkcə on dörd-on beş il
bundan əvvəl o gözəl dağlardan axan çayın kənarında kəndli bir arvadın öz qızını
çimizdirəndə, həmin qızın çılpaq döşlərini görmüşdü; qızlar yalnız xəyal aləmində
idi və illər ötdükcə tələbə Murad İldırımlı o xəyal aləmində həmin qızlarla artıq
cismani yox, mənəvi dostluq edirdi. O çətin gecələrin dünyada başqa heç bir
kimsəyə yox, yalnız tələbə Murad İldırımlıya məxsus olan o hisslər aləminin öz
məxsusi kövrəkiyi, məxsusi təskinliyi, məxsusi dəyanəti var idi və elə ki, iyirmi
yeddi yaşa yaraşmayan o kövrəklik baş qaldırırdı, əvvəlcə nənəsinin səsini eşidirdi
və ümumiyyətlə, tələbə Murad İldırımlıya
elə gəlirdi ki, ölsə, – əlbəttə, haçansa
öləcəkdi və o ölüm hissi kənddə kitabxanaçı işlədiyi vaxtlarda onun ürəyini çox
qısmışdı– yenə nənəsinin səsini eşidər – o səsdə onun üçün o dərəcədə bir doğmalıq
var idi və əslində, o səs, xüsusən, Bakıya gələndən sonra, həmişə bu cavan adamla
birgə olurdu. O zaman ki, darıxırdı, imtahanlara hazırlaşmaq, kitab oxumaq,
kitabxanada məşğul olmaq istəmirdi, gözləri mətbəə şriftlərinin qara rəngindən,
barmaqları qələm tutmaqdan bezirdi, kino-teatrlarda baxmağa layiq bir film olmurdu
(detektivlərdən, hind filmlərindən zəhləsi gedirdi, sovet filmlərindən də ancaq
elələrinə baxırdı ki, mətbuatda onları tənqid edirdilər –
hərgah tənqid edirdilərsə,
deməli, içində nəsə bir işıqlı şey var idi...), teatra gedib, həmişə olduğu kimi,
beletajda da oturmağa həvəsi olmurdu (kinoya, teatra, hərdənbir konsertə həmişə tək
gedərdi), onda axşamçağı dənizkənarı bulvara çıxırdı, hamının gözündən uzaq
ağacların, dekorativ kolların arası ilə gedirdi və elə ki, ona nəsib olmayan (və yəqin
ki, heç vaxt da nəsib olmayacaq!) bir aləmdə – cəmi on addım aralıda bir-birinin
əlindən tutmuş, yaxud qol-qola girmiş, qayğısız və sərbəst gəzişən, yaraşıqlı, dəblə
geyinmiş oğlanla qız görürdü, elə bil, tələbə Murad İldırımlı eyni zamanda, o
oğlanla qızın qarşısında açılmış sonsuz bir genişliyi, təmizliyi, işığı da görürdü,
özünün ətrafındakı qaranlığı, nəmişliyi, dar-düdtəkliyi isə daha artıq, az qala,
cismani hiss edirdi və belə anlarda nənəsinin o səsi əbədi bir həsrətin səsinə
çevrilirdi
və o həsrət kənd həsrəti, dağ, meşə, çəmən, çay həsrəti deyildi, sevinc
kimi, kədər kimi, arzu kimi, tələbə Murad İldırımlının içinə hopmuş məkansız bir
hiss idi. Tələbə o səsi sevirdi, amma, eyni zamanda, o səsdə tələbə üçün taleyin
əbədi bir məhkumluğu da var idi: mən sənin nənənin səsiyəm, mən o gözəl dağların,
meşələrin səsiyəm, səni mən yetirmişəm, səni mən boya-başa çatdırmışam, amma
sən bax bu gözəl bulvarda həmişə beləcə tək olmağa, beləcə yöndəmsiz, beləcə
16
utancaq, beləcə gözəgəlimsiz
olmağa məcbursan, necə ki, o gözəl dağların,
meşələrin qoynunda, o pıqqıldayan bulaqların, şırıldayan çayların kənarında da
beləcə vecsiz və mənasız bir məxluq idin...
Tələbə Murad İldırımlı əvvəllər tez-tez, indi isə hərdənbir M.F.Axundov adına
Respublika Dövlət Kitabxanasında akademik Kraçkovskinin tərcüməsində Quranı
oxuyurdu, ayrı-ayrı ayələri yaxşı başa düşsün deyə özü üçün Azərbaycan dilinə
tərcümə edirdi. Inqilabdan sonra Azərbaycan dilində Quran nəşr edilməmişdi, buna
görə də kitabxanalarda yox idi; rus dilində o kitabdan istifadə etmək üçün xüsusi
icazə lazım idi və tələbə çox böyük çətinliklərlə həmin icazəni ala bilmişdi. Quran
«Ali-Imran» surəsi»ndə deyirdi:
«Əgər, Allah sizə yardım edərsə, heç kim sizə qalib gələ bilməz; yox, əgər,
sizi zəlil edərsə, ondan sonra kim sizə köməklik edə bilər?»
Tələbə bu fikirdə idi ki, Allah onu zəlil etmişdi və buna görə də bütün ömrü də
belə keçəcəkdi. Allah ona kömək eləməmişdisə, heç kim ona kömək edə
bilməyəcəkdi, amma niyə belə olmuşdu, o hansı günahın sahibi idi ki,
Allah onu
beləcə zəlil etmişdi, nə üçün onu belə bir yöndəmdə dünyaya gətirmişdi, nə üçün
onu bu geniş dünyada məhkum yaratmışdı, həmişə özü öz içində, özü özüylə
çarpışmalıydı, özü özünü içəridən yeməliydi?
Görünür nə isə var idi... Quran da deyir ki, səbəbsiz cəza yoxdur...
Nənəsi belə bir əfsanə danışırdı (bəlkə heç əfsanə deyildi?) və o əfsanə heç
vaxt tələbənin yadından çıxmırdı: Peyğəmbər hər gün səhər-səhər bir gölün
yanından keçirdi. Həmin göldə atılıb düşə-düşə, cığır-bağır sala-sala bir dəstə oğlan
uşağı çimirdi. Ayaqları şikəst olan bir oğlan uşağı isə göldə çimə bilmirdi, həsrət
dolu qəmli gözlərini göldə çimən oğlanlara zilləyirdi, baxırdı, baxırdı. Peyğəmbər
daha həsrət dolu o gözlərin kədərinə dözə bilmədi: «Ya Allah! – dedi.
Nə üçün o
uşağı eləcə şikəst yaratdın?» Allah: «– Sən mənim ədalətimə şübhə etdin?» –
soruşdu. Səhərisi gün peyğəmbər gördü ki, o oğlan şikəstlikdən xilas olub, uşaqlarla
birlikdə atılıb-düşür, uşaqlarla birlikdə göldə çimir, gözləri gülür və o həsrət yox
olub... Bir gün belə keçdi, iki gün belə keçdi, üçüncü gün peyğəmbər gördü ki,
həmin oğlan səhər tezdən gölə gəldi, qamışları kəsib bir-bir ucunu yondu və gölə baş
vurub o qamışları suyun dibinə basdırmağa başladı ki, iti ucları bir azdan gəlib gölə
atılacaq uşaqların başına-qarnına batsın... Peyğəmbər dedi: «Ya Allah! Bağışla
məni...»
Tələbə bəzən həmin yaraşıqlı, müasir geyimli,
müasir hərəkətli bulvarda
gəzişən camaatı vecinə almayan oğlanla qızın qucaqlaşıb öpüşdüyünü görəndə
addımlarının sürətini artırırdı və o qucaqlaşmaqdan, o öpüşməkdən qaçıb qurtarmaq
istəyirdi. Bəzən də qızla qol-qola gedən, qucaqlaşan, öpüşən oğlanı tanıyırdı
(ümumiyyətlə, Bakıda yaşadığı az qala bu dörd ildə tələbə Murad İldırımlı çox
adamı tanıyırdı, amma onu heç kim tanımırdı və belə bir birtərəfli tanışlığın özü də
həmişə bədbinlik, ümidsizlik gətirirdi...), universitetin arakəsmələrində, həyətində
atalarının puluna alınmış bahalı siqaretlər çəkə-çəkə, gecənin yarısına qədər
restoranlarda, kafelərdə, barlarda yeyib-içməkdən hələ də başları ağrıya-ağrıya
gəzdikləri, görüşdükləri qızlar haqqında əxlaqsız söhbətlər eləyən tələbələrdən
olurdu və o zaman Murad İldırımlının bədbinliyi, həyatdan küskünlüyü ədavətə
çevrilirdi, həmin oğlanla öpüşən qızı gizlin
izləmək istəyirdi, ünvanını öyrənib
imzasız məktub yazmaq istəyirdi, o imzasız məktubda oğlanı ifşa etmək istəyirdi,