17
sürətli addımlarla gedə-gedə fikrində imzasız məktubun mətnini yazırdı,
amma biz
az keçirdi və hər şey yenə də əvvəlki təkliyin, tənhalığın qüssəsinə bürünürdü.
Düzdür, tələbə Murad İldırımlıya elə gəlirdi ki, öləndən sonra da nənəsinin
səsini eşidəcək, amma öləndən sonra hər şey bitir; əlbəttə, bunun özü də şərti bir
həqiqət idi, yəni diri insanların fikrinə görə belə idi, əslində, kim bilir, bəlkə əsl
həqiqət öləndən sonra açılacaq? Axı, ola bilməzdi ki, hər şey beləcə oyun olsun...
Hər halda,
nə qədər ki, bu dünya var idi, nə qədər ki, indiki tələbə (bəs sabahkı kim:
kənd müəllimi? rayon qəzetinin ədəbi işçisi? təzədən kənd kitabxanaçısı? ya kim?)
Murad Idırımlı bu dünyada yaşayacaqdı, o qədər də nənəsinin o səsi onunla birgə
olacaqdı. Məsələ yalnız bunda deyildi ki, tələbə Murad İldırımlı lap uşaq olan
vaxtlar atası dünyanın yaddan çıxardığı o kənddəki yaşamaq qayğılarından,
Xruşşovun hətta eşşək saxlamaq üçün də təyin etdiyi böyük vergilərin (həmin
vergiyə görə dərə-təpə sahibsiz eşşəklərlə dolmuşdu!..) əlindən cana gəlib günlərin
bir gözəl günündə cavan arvadını da, körpə oğlunu da atıb Rusiyaya getmişdi və o
vaxtdan bəri də ondan bir xəbər yox idi; anası bir müddət ərini gözləmiş, axırda
yaşaya bilmədikləri üçün, qonşu kənddə dul, eybəcər, amma iyirmi il kolxozda
hesabdar işləyib varlanmış bir kişiyə ərə getmişdi və o vaxtdan da uşağı nənəsi
saxlamışdı; əsl məsələ bunda idi ki (hər halda, bu cavan adam belə fikirləşirdi),
nənəsinin səsi, onun üçün doğrudan da o dağların, o çayların, o meşələrin səsi idi, o
yerlərin ki, orada tələbə Murad İldırımlının
təkliyini həmin dağlardan, çaylardan,
meşələrdən savayı heç kim görmürdü və bu, özünün varlığı ilə bağlı tələbənin
keçirdiyi xəcalət hissini bir az yumşaldırdı; o dağlarda, çaylarda, meşələrdə, əlbəttə,
doğmalıq da var idi, çünki tələbənin qayğılardan uzaq uşaqlığı o yerlərdə keçmişdi
və bu, istər-istəməz, onun ürəyində hərarətli bir iz qoymuşdu.
O dağların döşündə, bir də heç vaxt geri qayıtmayacaq o gözəl uşaqlıq
çağlarında, o zamanlar ki, gələcək tələbənin fantaziyası zirvələri, ətəkləri yay-qış
ağappaq qar içində olan Babadağın, çılpaq sıldırım qayaların, arasından şırhaşır dəli
çaylar axan yarğanların qoynuna sığışmırdı, xəyal o balaca uşağı götürüb dünyanın
ən möcüzəli məmləkətlərinə aparırdı, qaniçən şahlarla, igid və ədalətli şahzadələrlə,
gözəl şahzadə qızlarla, divlərlə, cinlərlə danışan
quşlarla, Süleyman peyğəmbərlə
görüşdürürdü, onda Murad həmişə nənəsinin tumanının böyründə olurdu və nənəsi
un tapıb təndirə çörək yapanda, sacda yuxa bişirəndə, samovara köz salanda, həyət-
bacadan pencər yığanda da o möcüzəli dünyanın əhvalatlarından elə hey danışırdı,
danışırdı və tələbə kəndin kitabxanasında işlədiyi illərdə heç ağlına da gətirməzdi ki,
həmin o danışıqlar beləcə beynində həkk olub qalıb, Bakı soyuqqanlığı içində, Bakı
benzini, tüstüsü, asfaltı içində o söhbətlər birdən-birə yadına düşəcək; yadına
düşəcək, amma daha möcüzəli məmləkətlərdən xəbər verməyəcək, gözəl şahzadə
qızlar da, igid şahzadələr də o nağılların, məsəllərin danışıldığı vaxtda qalacaq.
Nənəsi sübh tezdən yerindən qalxıb, xaşasını götürürdü, gələcək tələbə də
nənəsinin böyrünə düşürdü, biçilib, dərzi daşınıb aparılmış kolxoz zəmisində başaq
eləməyə gedirdilər və ta gün günorta yerinə qalxana qədər
orda-burda yerə tökülmüş
buğda sünbüllərini xaşaya yığırdılar, elə ki, gün qızırdı, yorğunluqlarından daha
addım ata bilmirdilər, gedib biçilmiş o kolxoz zəmisinin ortasındakı tənha dağdağan
ağacının kölgəsində otururdular, nənəsi lap ulu babalardan qalmış balaca cürdəkdə
gətirdiyi və hərdənbir o dağdağanın altına gəlib yerini dəyişə-dəyişə bütün gün
ərzində kölgədə saxladığı sudan töküb bir-iki ovuc üzünə vururdu, sərinləyirdi,
18
nəvəsinin də əlinə bir az su tökürdü və gələcək tələbə də o qızmar gündə gözəl bir
sərinlik hiss eləyirdi, sonra nənəsi özüylə gətirdiyi dağarcıqdan bir acıtmalı çörək,
iki-üç göy soğan çıxarırdı və nəvəsiylə birlikdə yavaş-yavaş gəvələyirdilər, sonra da
nənəsi arxasını dağdağan ağacının gövdəsinə söykəyib mürgüləyirdi. Qəribə idi, elə
ki, nənəsi mürgüləməyə başlayırdı, sərin bir yel qalxırdı və o zamanlar
o uşağa elə
gəlirdi ki, o gözəl sərin yel nənəsinin danışdığı o uzaq (və yaxın) möcüzəli dünyadan
əsir. Nənəsi yenə də durub başaq eləyirdi, amma gələcək tələbə eləcə o tənha
dağdağanın kölgəsində otururdu və səhərdən bəri nənəsinin danışdığı o möcüzəli
aləmə, o gözəl şahzadə qızların, o igid şahzadə oğlanların, quşların dilini bilən o ağ
saçlı, ağ saqqallı Süleyman peyğəmbərin yanına gedirdi.
Evə qayıdandan sonra nənəsi artırmada palaz açırdı, xaşadakı sünbülləri
palazın üstünə töküb toxmaqla döyürdü, sonra xəlbirlə samanı yelə sovururdu, sonra
da dəni ələyirdi və danışırdı, danışırdı...
Bir kişiydi, on uşaqları varıydı, bir də bir arvadıydı. Bu qədər külfətin hamısı
bir balaca daxmada yaşayırdı. Daxmada oturub-durmağa yer yoxuydu. Bir-birinin
qarnına bitişib yatırdılar gecələr. Arvad da bir tərəfdən gecə-gündüz kişiyə aman
vermirdi, elə hey deyinirdi... Deyinirdi ki, belə də yaşamaq olar? Belə də həyat olar?
Axırda kişi tab gətirmədi, getdi çıxdı Qaf dağının təpəsinə. Qaf dağı bilirsən nətər
dağdı? Bizim, bax, bu dağlar var e, Qaf dağının yanında heş nədi... Kişi çıxdı Qaf
dağının təpəsinə, əllərini göyə qaldırıb: «–
Ya Allah, – dedi. – O daxmada daha
yaşaya bilmirik. Həyatımız cəhənnəm əzabıdı. Ya bizə bir genişlik ver, ya da məni
öldür ki, canım qurtarsın...» Kişi bu sözləri deyəndən sonra göy guruldadı, ildırım
çaxdı, tufan qopdu. Kişi başa düşdü ki, Allah onun sözlərini eşitdi. Geri qayıdanda
gördü ki, arvad oturub daxmanın qabağında, dizlərinə döyür, saçlarını yolur.
Soruşdu ki, nə olub? Arvad ağlaya-ağlaya cavab verdi ki, daxmada oturmuşduq,
birdən göy guruldadı, ildırım çaxdı, tufan qopdu, dam yarıldı, həzrət Mikayıl bir
uzunqulaqla birlikdə peyda oldu, dedi ki, Allah-taala belə buyurub ki, bu uzunqulaq
da sizinlə bir yerdə bu daxmada yaşasın,
indi odu, o eşşək də daxmadadı, bu da
bizim ruzimiz... Bundan sonra o kişi də, o arvad da, onların o on uşağı da həmin
daxmada həzrət Mikayılın gətirdiyi o eşşəklə bir yerdə yaşadılar, eşşəklə bir
yatdılar, bir durdular. Bir müddət beləcə ömür sürdülər, anadan əmdikləri süd
burunlarından gəldi. O, darısqallıq içində eşşək bir tərəfdən, arvadın da gecə-gündüz
deyinməyi bir tərəfdən. Axırda kişi dözmədi, yenə yollandı getdi çıxdı Qaf dağının
təpəsinə, yenə əllərini göyə tutub: «– Ya Allah. – dedi.– Ya bizi bu uzunqulaqdan
xilas elə, ya da məni öldür ki, canım qurtarsın, çünki belə yaşamaq olmaz ki, mən
yaşayıram...» Yenə göy guruldadı, yenə ildırım çaxdı,
tufan qopdu və kişi yenə də
başa düşdü ki, Allah onu eşitdi. Qayıdanda gördü ki, arvad da, uşaqlar da daxmanın
qabağına yığışıb toy-bayram eləyirlər, elə sevinmək sevinirlər ki, gəl görəsən... Kişi
soruşdu ki, nə olub? Arvad cavab verdi ki, oturmuşduq daxmada, birdən göy
guruldadı, ildırım çaxdı, dam yarıldı, həzrət Mikayıl qurban olduğum gəlib eşşəyi
geri apardı... Həmin gündən o kişi də, o arvad da, onların o on uşağı da
həmin o
daxmada ömürlərinin axırına qədər şad-xürrəm yaşadılar, talelərindən də çox razı
qaldılar...
Tələbənin yadına gəlir, o vaxt ki, nənəsi artırmada palazın qabağında bardaş
qurub dən ələyə-ələyə bu əhvalatı danışmışdı, onda gələcək tələbə Murad İldırımlıya
ən qəribə gələni bu olmuşdu ki, sən demə, dünyada elə dağlar var, hər tərəfdən