29
Dədəm bir də boğazını arıtladı. Az keçməmiş bir də daha dərindən arıtladı, boynu
ilə yanaşı sinəsini də irəli verib səsinin tonunu dəyişdi:
«Özümüzə daxal tikmək istəyirik».
Sovet sədri gözlərini məndən çəkib dədəmə zillədi:
«Tikin də!»
«Bir az ağac-uğac lazımdı, biz olan kənddə ərər ağacları böyümür, torpağın bir-iki
metrliyində…»
«Tikin də, qoymuruq bəyəm» - sədr dədəmin sözünü kəsdi və əslində onun
yenidən mövzudan sapmağına imkan vermədi.
«Ağacımız yoxdu də… Dedim bəlkə idarənizin həyətindəki bu ağaclardan
birini…» - dədəm həmsöhbətinin tündləşən sifətinə baxıb sözünü yarımçıq kəsdi. Sovet
sədri elə bil dədəmin qoltuğundakı baltanı indi gördü. Üz-gözünü turşutdu, səsi dəyişdi:
«Bilirsiniz, bu ağaclar kalxozundu. Əslində heç kalxozun da deyil, təbiəti
mühafizənindi. »
«Bəlkə kolxoz sədriylə görüşdürəsiniz bizi» - Bu dəfə işin düzəlməyəcəyini yəqin
edən dədəm onun sözünü kəsdi.
«Kalxoz sədri indi burda yoxdu, abeddən sonra gələcək. İdarəsini tanıyırsınız?» -
cavab gözləmədən sağ tərəfinə qoyulmuş kiçik stolun tinindəki düyməni basdı, içəri
cavan bir oğlan girdi.
«Apar bu kişiyə kalxozun idarəsini göstər. »
***
Nahar vaxtı kalxozun həyətində xeyli hərləndik. Dədəm ərər ağclarına diqqətlə
baxır, orta barmağı ilə gövdəsini ehmalca çırtmalayır, elə bil tikili üçün nə dərəcə
dözümlü olduğunu yoxlayırdı. Arada gözünün birini yumub başını ağaca yaxınlaşdırır,
altdan yuxarı tüfəng lüləsi kimi dümdüz uzanmasına baxıb heyrətlə deyirdi:
«Pahatonnan! Bizdə belə ağac hardan idi? Deyəndə ki, Laçın yaşayış yeri deyil, mənə
gülürdülər. İmkanın ola, elə buralarda ölüb qalasan».
Kalxoz idarəsinin həyətində nəhəng bir xan çinarı vardı. Dədəm bu ağaca da xeyli
tamaşa elədi. Uzun müşahidədən sonra bağı özü salıbmış kimi fəxrlə dedi: «On-on beş
evin materialı var bu çinarda. Qol-qanadını da bir qış uzunu yandırmaq olar».
Sonra cibindən qatlanmış dəmir metrəni çıxarıb ağacın yoğunluğunu ölçdü.
Metrəni gözünə lap yaxınlaşdırıb dırnağının altında sıxdığı rəqəmə diqqətlə baxdı və
heyrətlə başını qaldırdı: «Poohooo!!! Altı metir qırx iki santı… Desən heç kim
inanmaz».
***
Kalxoz sədrinin yanına tək girdi dədəm. Bu dəfə baltanı da, kepqasını da mənə
verdi. İçəridən çıxanda qaşları yerindəcə biri-birinə düyünlənmişdi. Dinməz-söyləməz
kepqasını da, baltanı da məndən alıb kalxoz idarəsinin həyətindən çıxdı. Darvazadan
təxminən on addım aralanandan sonra dərindən köks ötürüb dedi: «Gəl gedək, Allah
bunnarın da evini yıxsın».
***
Sənəm arvad bizə gəlmişdi. Dədəmə kənddəki yükləyici traktorla danışıb saman-
palçıq yoğurtdurmağı məsləhət gördü. Nə qədər havalar istidi palçıq qıcqırsın, kərpic
30
kəsilsin, sonra puluyla da olsa ağac-uğac tapmaq olar. Günortadan sonra dədəm
yükləyici dalınca getdi, mən balaca qardaşımı qarşılamağa çıxdım. O, pambıq
sahələrinin yanındakı balaca təpəciklərdə qoyunlarımızı otarırdı.
Örüşə tərəf çıxar-çıxmaz tanımadığım bir oğlan mənə yaxınlaşıb dedi ki,
qoyunlarınızı tutdular. Harda? Pambıqda. Addımlarımı yeyinlətdim. Həqiqətən də
kalxozun pambıq tarlasının yanında, «Mal yeri» deyilən sahədə xeyli adam toplaşmışdı.
İki “Jiquli” maşın vardı. Qaçdım. Kolxoz sədri, sahə müvəkkili, pambığın qoruqçusu,
yaxında-uzaqda pambıq yığan, su-suvaran adamlar… hamısı burda idi. Qoruqçu
qardaşımı tutmuşdu. Qardaşım ağlaya-ağlaya, qışqıra-qışqıra nə qədər dartınırdısa da,
onun əlindən çıxa bilmirdi. Məni görüb daha bərkdən hönkürdü. Nə baş verdiyini
anlamadan qoruqçunun üstünə cumdum: «Uşağı burax!!!»
Qoruqçu: «Pambığı otarmağınız bəs deyil, hələ bir üstümə gəlirsən. Sən öl səni
dədənnən bel-belə sarıtdıracam. Budu e, bütün hökumət burdadı. Qoyunlarınızın
hamısını aktlaşdırıb ətə göndrəcəm».
«Uşağı burax, əclaf!» - qoruqçu ilə yaxalaşdım. Məni tutdular. Bu heynidə
qoruqçunun oğlu üstümə qaçdı, sifətimə möhkəm bir yumruq ilişdirdi. Əvvəlcə sol
gözümdə yaşıl işıq parıldadı, sonra bütün aləm qaraldı. Qollarımdan yapışmasaydılar
yıxılacaqdım. Başıma, gözümə qapaz-yumruqlar dəyir, ancaq o qədər təsir eləmirdi.
Ara-sıra tanımadığım səslər eşidirdim: «Kərim, vurma!», «Kərim! Kərim!», «Ə, biriniz
onu tutun!», «Buraxın məni, onun anasını ….!»
Gözümün altına soyuq suda islanmış əski qoydular. Qardaşım vurulduğumu
görəndən sonra səsini kəsdi. Amma gözümü açanda onun xısın-xısın, səssiz ağladığını
gördüm. Sahə müvəkkili yaxınlaşıb məni vurana, yəqin Kərim bu idi, bir sillə ilişdirdi:
«Əclaf, sən kimsən vətəndaşa əl qaldırırsan!».
Kərimin atası polisin qarşısına çıxdı: «Pox yeyib mən dədəsiynən!»
Sahə müvəkkili: «Pox yemiyəndə, kanfet tükanı açmışam! Sən öl səni soxacam
qoduqluğa».
«Düz elədim, qudurublar bunnar! Babalarının qəbrinə erməni işiyir, gəlib bizim
yerimizi-yurdumuzu basdırırlar» - bunu Kərim dedi.
«Kəs, küçük!» - Kərimin atası oğlunun ağzının üstünə bir qapaz vurdu. Sonra
mənə yanaşdı: «Bala, qələt eləyib. Cavansız, birini sən ona vurdun, birini də o sənə. Sən
də gərək mənə əl qaldırmayaydın, yaşlı kişiyəm».
Sahə müvəkkili maşına minməzdən əvvəl əlini açıq qapıya söykəyib üzünü
camaata tutdu: «Qoyunları aparın kalxozun tövləsinə, aktlaşdırın, nə qədər ziyan
dəyibsə ödəsinlər, mən icazə verməyincə heyvanları buraxmayın».
***
Bir azdan dədəm gəlib çıxdı. Əvvəlcə bizi danladı, kalxozun yerini basdırdığına
görə balaca qardaşıma bir sillə vurdu. Qardaşım ağlaya-ağlaya: «Ay dədə, vallah,
qoyunları saxlaya bilmədim, qaçıb doluşdular pambığa…» - dedi.
Heyvanlarımızı burxmadılar, dedilər «uçaskov» gəlməsə olmayacaq.
Dədəm piyada düşdü yolun ağına – Səməd Vurğuna tərəf. Biz olan kəndlə Səməd
Vurğun kalxozu eyni sovetlik idi.
Sonralar bildik ki, dədəm gecə gedib sovet sədrini tapıb, vəziyyəti danışıb. xahiş
edib ki, heyvanlarımızı buraxsınlar, bir də belə qələt eləmərik. O da zəng eləyib sahə