15
«Uşaqlarım qaldı! Atam qaldı! Ailəm qaldı! Balalarım qaldı! Qardaşımın
yetimləri qaldı!»
Tanklar hərəkətə gəldi. Adamlar yoldan çəkildilər və camaatı düşmən umuduna
qoyub nərildəyə-nərildəyə aradan çıxan bu cansız əjdahalara nifrinlər yağdırmağa
başladılar. Bircə Əliqulu yoldan çıxmadı. Qabaqdakı tank məcbur olub dayandı,
içindən çantaraq bir əsgər düşüb Əliquluya yaxınlaşdı:
«Dayı, çıx yoldan».
«Bala, bizi qoyub hara gedirsiniz? Barı silahlarınızı verin, gedib arvad-
uşağımızı xilas edək də...»
«Çıx yoldan! Mane olma, biz əmrə tabeyik ».
Əliqulu üzüqoylu asfaltın ortasına uzandı:
«Onda mənim üstümdən keçəcəksiniz».
Tankdan daha bir əsgər başını çıxarıb zabitəli səslə rus dilində nəsə dedi.
Görünür komandir idi. Cantaraq əsgər onu dinləyəndən sonra tələsik Əliqulu kişiyə
yaxınlaşdı və avtomatın qundağı ilə boynunun arxasına möhkəm bir zərbə endirdi.
Əliqulu kişinin sifəti asfalta dəyincə hüşunu itirdi. Əsgər yaxasından yapışıb onu
yolun kənarına sürüdü. Asfalta tökülmüş qanın içində Əliqulunun qızıl dişləri
parıldayırdı.
***
Qaş qaralmışdı artıq. Qələbəliyin içində hamı biri-birindən kimisə xəbər alırdı.
Biz də təsadüfən bir qohumumuzu gördük. O, dedi ki, dayım maşın tutub heyvanları
Ağcabədiyə aparıb. Day elə bir işimiz qalmamışdı. Elə həmin maşının üstündəcə
Cəbrayılın Dastumas kəndinə gəldik.
Tanımadığımız tinlərin birində düşdük. Kənddə işıq yanmırdı, küçələr zülmət
içində idi. Dədəm qalın şüşəli eynəyini taxıb sağa-sola boylandı:
«Bu kənddə olmamışam, heç yanı tanımıram».
Boş küçə ilə kəndin içinə tərəf addımladıq. Acından ürəyim gedirdi. Hündür
darvazalı evlərin birindən bişmiş çolpa ətinin qoxusu gəlirdi.
«Bax, bir kasıb evi tap, a bala, gözüm yaxşı seçmir».
«Kasıb niyə?»
«Kasıblar dargöz olmur».
Qəribədir, dədəm kəndimizin ən varlı adamlarından idi.
Sınıq-salxaq bir darvazanın qarşısında dayandıq. Həyət divarla deyil, dağılıb-
yırtılmış köhnə çəpərlə əhatələnmişdi. Dədəm darvazanı taqqıldatdı, cavab gəlmədi.
Bir də... Bir də... Yerdən daş götürüb, təkrar taqqıldatdı. Yenə cavab gəlmədi.
Darvazanı qorxa-qorxa itələdi. Açıq idi, amma eybəcər cırıltısı vardı. Bir qarış
açmışdı ki saxladı, kepqasını götürüb başını içəri uzatdı:
«Ay ev yiyəsi!»
Mən çəpərin yırtığından həyətdəki tövlənin dəhlizini aydınca görürdüm. Əyninə
plaş geyinmiş uzun bir kişi əlində fənər, o biri əlində ağac üzü tövləyə dayanmışdı.
Qarşısında bir camış vardı. Camışın altında çömbəltmə oturan qadının çılpaq dizi
fənər işığında ağappaq ağarırdı.
«Ay ev yiyəsi!»
16
Qadın cəld donunun ətəyini dartıb açıq dizini örtdü və camışın qarnının altından
darvazaya tərəf baxdı. Kişi də arxaya boylandı. Hətta camış belə gövşəyə-gövşəyə
üzünü bizə sarı çevirdi. Kişi ayaqlarını sürüyə-sürüyə azca aralanmış darvazaya
yaxınlaşdı. Dədəm kepqasını başına qoyub qəddini düzəltdi. Ayna qarşısındaymış
kimi paltarını səliqəyə saldı.
«Dığğğğğ...» - darvaza ağır-ağır açıldı, kişi dədəmlə üzbəüz dayandı. Fənəri
onun sifəti bərabərinə qaldırıb saxladı, diqqətlə baxdı. Hannan-hana yorğun səsi
eşidildi:
«Kimsən?»
«Allah qonağıyıq, ağsaqqal!»
«Allaha da qurban, qonağına da...»
Kişi üzünü çevirib evə tərəf getdi. Dədəm də arxasınca… Bir azdan kişinin
xırıltılı səsi gəldi:
«Ay qız, Yasəmən, gəl qonaqların əlinə su tök».
Əlində vedrə tutmuş gözəl-göyçək bir qız evin dəhlizinə tərəf yaxınlaşdı.
Vedrəni bizdən iki-üç addım aralı, pilləkənin üstünə qoyub içəri keçdi. Əlində aftafa,
qolunun üstündə ağ dəsmal geri qayıtdı. Kişi sakitcə dayanıb baxırdı.
Əvvəlcə dədəm ovuclarını tutdu. Əllərini biri-birinin üstündə təzəcə hərləmişdi
ki, qız qəflətən qeyri-adi bir səslə qışqırdı:
«A pişik!!!»
Hamımız diksindik. Qız özü də qorxdu və əlini ağzına aparıb susdu. Sonra cəld
aftafanı yerə qoyub pilləkəndəki vedrəyə tərəf yüyürdü. Vedrəyə qara bir pişik
sırmanmışdı. Qızın gəlişini görən heyvancığaz evin dəhlizi ilə qaranlıq küncə tərəf
götürüldü. Qız pilləkəndəki palçıqlı qaloşlardan birini götürüb pişiyin arxasınca
tolazladı. Qaloş da, pişik də qaranlıqda görünməz oldu. Artıq mən qızın əlindən yerə
düşüb suyu laqqaluqla boşalan aftafanı qaldırıb dədəmin əllərinə su tökürdüm. Qız
utandığından baş barmağının dırnağını qabaq dişlərinin arasına sürtə-sürtə bizə
yaxınlaşdı və birdən pıqqıldayıb gülməyə başladı. Nə qədər başını gizlədib özünü ələ
almağa çalışdısa da, heç nə alınmadı. Kişi dözmədi:
«Noolub, bala?»
Qız əlindəki dəsmalı kişiyə verib qaça-qaça bizdən uzaqlaşdı.
Yuyunub, qurulanandan sonra evə keçdik. Bura yəqin ki, qonaq otağı idi. Bir
stol, dörd stul, bir «Rekord» markalı köhnə televizor və bir çarpayı vardı. Stolun
üstünə çıraq qoyulmuşdu. Əyləşdik. Kişi görünüşünə bab gələn usandırıcı bir
ağırlıqda söhbətə başladı:
«Uzaq yerdən gələnə oxşuyursuz».
«Hə, Laçınnanıx» – dədəm cavab verdi.
«Laçını da verdilər?»
«Verdilər».
«Köpəyuşağı... Yoxdu da bu millətin yiyəsi. Nə təhər çıxdınız? Ölüm-itim
olmadı ki?»
Dədəmin səsi boğuldu:
«Hələ bilmirik».
Kişi dədəmin qəhərləndiyini görüb, təsəlli vermək istədi: