Redaktor: Korrektor: Cildin
Yüklə 2,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Belə deyilir ki, təzyiqlərə məruz qalan Qaliley kilsənin ona verdiyi son fürsəti
- ^ Təsadüfi deyildir ki, ilk nazil olan ayə Allahın adı ilə başlanması əmr olunduqdan sonra "Oxu" kəlməsi ilə başlayır (əl-Ələq surəsi).
Məntiq ____________________________________________________________ kitabında "İslam dininin Qərb mədəniyyətinə göstərdiyi təsirlər" başlığmda yazır: "Qərb ölkələri sənayesinin müasir inki- şafma məftun olanlar, İslam alimlərinin müxtəlif elmi kəşflərini və həmin elmi kəşflərin Qərb mədəniyyətinə vaxtı ilə göstərdiyi böyük təsirləri unutmuşlar". Həmin dövrlərdə müsəlman aləmində müxtəlif elmlər sürətlə inkişaf etməyə başladı. İslam mədəniyyəti başqa mədəniyyətlərdən müqayisəedilməz dərəcədə yüksəklərə qalxdı. Hətta İslam dininin düşmənləri də bu dövrlərdə dinimizin mədəniyyət, sənət, ekn və sair sahələrdəki müvəffəqiyyətlərini inkar edə bilməzlər. Müsəlman alimlərinin müxtəlif elmlərdə qazandıqları nailiyyətlərdən bütün dünyada, o cümlədən Avropada istifadə edirlər. Qərblilər müsəlman alimlərinin fizika, kimya, həndəsə, riyaziyyat və astronomiya elmlərindəki kəşflərini və tədqiqatlarmı öyrənməyə çalışu, bunlardan öz ehni tədqiqatla- rmda geniş surətdə faydalamrdılar. Həmin dövrlərdə Kopernikin nəzəriyyəsini müdafiə etdiyi və Yerin fırlanmasım dediyi üçün Qalileyi kilsə mühakimə edirdi. Onu məcbur etdilər ki, öz əqidəsindən əl çəksin və bu şəkildə "tövbə" etsin...Məşhur filosof Bekona, İngiltərə kralı Edvard tərəfindən verilən əmrə görə, kimya elmi ilə məşğul oknaq qadağan edildi. Bekon Fransaya sürgün edildi və kilsənin nəzarəti altmda yaşamağa məcbur oldu. Kilsə kimya elminin şeytanla bağlı olduğunu iddia edir, kimyaçıları isə cadugər hesab edirdi. Burada müsəhnanlarm elmi inkişafı barəsində qərb alimlərinin söylədiklərinə nəzər yetirək. İslam dini meydana gəldiyi
48
Zehin və Məntiq ilk vaxtlardan elm və biliyi himayə etmiş, təhsil almağı hər bir fərd üçün vacib sa}mıışdır.3^ Maarif və təlim-tərbiyənin tarazlığım əldə etmək ekni gizlətməyi və başqalarma öyrətməməyi qadağan edir. İslam dirıirün böyük peyğəmbəri həzrət Məhəmməd (s) əxlaqi və fərdi xüsusiyyətlərinə görə bəşəriyyətin ən görkəmli şəxsiyyəti olmaqla yanaşı, ebn və maarifin insanlar arasmda yayıhnasmm da ən böyük tərəfdarı idi. Ebn öyrənməyin savabı və üstünlükləri haqqmda o həzrətdən (s) çox sayda hədislər söylənmişdir. Aşağıda qeyd edilən tarixi hadisə sevimli Peyğəmbərimizin (s) ebn və savad öyrənməyə nə qədər qi)mıət verdiyini bir daha sübut edir: Bədr döyüşündə müsəlmanlar qələbə çalmışdılar və müşriklərdən bir hissəsi əsir aimmışdı. Əsirlərdən bəziləri özlərini azad etdirmək üçün pul və mal-dövlətə malik deyildilər, amma yazıb-oxumağı bacarırdılar. Peyğəmbər həzrətləri (s) göstəriş verdi ki, əsirlərdən kim on nəfər müsəlmana yazıb-oxumağı öyrətsə, onu azad edəcək. O cənabm (s) göstərişinə əməl edildi və bu yolla bir çox müsəbnan yazıb-oxumağı öyrəndi. Yaxud dördüncü İslam xəlifəsi və müsəbnanlarm rəhbəri həzrət Əli (ə) öz xütbələrinin birində elm və maarifin yayıbna- smı İslam hökumətinin vəzifələrindən biri hesab edərək belə buyururdu: "Ey camaat! Mənim sizin üzərinizdə haqqun, sizin də mənim üzərimdə haqqınız vardır. Sizin haqqmız budur ki, mən həmişə sizə öyüd-nəsihət verməli və sizə xeyirxahlıq göstərməliyəm. Sizin sərmayələrinizin və mal-dövlətinizin artırılması üçün çalışmalıyam. Cəhl və nadanlıqda qalmamaq üçün sizə xoşrəftarlıq, ədəb, ebn və təlim-tərbiyə öyrətmək mənim vəzifəmdir..." Dr. Qustav le Bon belə yazır: "Kitab və kitabxanalarm Avropa xalqları nəzərində heç bir dəyəri olmadığı və bütün kilsə
49
Məntiq ____________________________________________________________ və monastrlarda cəmi 500 cild dini kitab mövcud olduğu dövrdə, İslam ölkələrində kifayət qədər zəngin kitabxanalar var idi. Bağdaddakı "Beytül-hikmət" kitabxanasmda 4 milyon. Qahirədəki "Səltənət" kitabxanasmda bir milyon, Şamdakı "Trab- los" kitabxanasmda isə 3 milyon kitab mövcud idi. O dövrdə müsəlmanlarm əlində olan İspaniyada təkcə bir ildə 80000 cildə yaxm kitab hazırlamrdı". Qərb tarixçilərindən biri belə yazır: "Müstənsiriyyə şəhərində çox böyük və əzəmətli binası olan, İslam dünyasmda görünməmiş bir universitet var idi. Burada ayrı-ayrı fəaliyyət göstərən dörd mədrəsə yerləşirdi. Hər mədrəsədə 75 tələbə və dörd müəllim olurdu ki, bunlarm da hamısı aylıq məvaciblə təmm edilirdi. 300 tələbənin hər birinə ayda bir qızıl dinar verilirdi. Universitetin yeməkxanasmda onlar pulsuz yeməklə təmin edilirdilər. Bundan əlavə, burada xəstəxana və bÖ 3 dik bir kitabxana mövcud idi. Universitetin özünün hamamı və qida məhsulları ilə dolu olan anbarları da var idi. Nəzərə almaq lazımdır ki, bütün bunlar Xlll əsrin əvvəllərində mövcud olmuşdur!" Dr. Maks Meyerhof isə belə yazırdı: "İstanbulda 80-dən artıq kitabxana var ki, burada on minlərlə kitab toplanıb. Qahirədə, Dəməşqdə, Mosulda, Bağdadda və İranda bir-birindən böyük çoxlu kitabxanalar mövcuddur. Təəssüf ki, bu kitabxanalarda yığılmış kitablardakı məlumatlar müasir dünya tərəfindən çox az araşdırılıb. Nəzərimcə, gələcəkdə dünya alimləri İslam elmlərinə daha artıq əhəmiyyət verərək, bu qiymətli xəzinələri öyrənməyə çalışacaq." Dr. Qustav le Bon belə yazır: "Müsəlmanlarm müxtəHf elmləri öyrənməyə yüksək əhəmiyyət göstərməsi, doğrudan da, çox heyrətamizdir. İslam fəthləri zamanı onlar tutduqları hər bir şəhərdə birinci olaraq məscid və mədrəsələr inşa edirdilər. Xll əsrin alimlərindən olan Bencamen Tuvel yazırdı ki, mən təkcə İskəndəriyyə şəhərində 20 elmi laboratoriya görmüş 50
Yüklə 2,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|