Redaktor: Nuranə Axundzadə
Yüklə 225,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Film Fiction, 17 - 12 12
LİANG Müsahibə
M alaziya əsilli Tayvan rejissoru Tsay Min Lyan 10 bədii filmin rejissoru, beynəlxalq kino festivalların mükafatçısıdır. XXI əsr insanının tənhalığı haqqında süjetləri onu Trüffo və Antonioniyə yaxınlaşdırsa da, bəzən istifadə etdiyi pop-art elementləri özünəməxsusluğu ilə seçilir. Uzunmetraj səssiz kadrları, dəyişkən planları, bəzən virtuoz şəkildə bəzənsə də, qeyri-adi olaraq qəhrəmanların Taybeydən möcüzəvi şəkildə Parisdə peyda olması, musiqi ilə şərq fəlsəfi çalarlarının verilməsi, porno elementlər və dialoqlarda estetik Asiya həyat tərzi onu haqlı olaraq seçilən rejissorlar siyahısına əlavə etmək imkanı yaradır. “Küçə itləri”
filmini rejissor kinoda son işi sayır. Beynəlxalq uğurunu “Qızıl Şir”lə başlayan rejissor elə son filmini də Venesiya festivalına təqdim etməklə sadiqliyini nümayiş etdirdi. (İlk filminə mükafatı Devid Linç, son filminə isə Bernardo Bertoluççi verib) Son filminizə uzun bir müddət, təxminən dörd il vaxt sərf etdiniz. O nədən yarandı və niyə bu qədər uzun çəkdi? Həyatda olduğu kimi, incəsənətdə də ilhamın zaman anlayışı yoxdur. Nəsə məni həyəcanlandırdı, nəsə marağıma səbəb oldu. Şəxsi həyatımda dəyişikliklər oldu və budur qarşımızda yeni film var. Vaxt keçdikcə düşünürəm ki, hər şeydən nədən və haradan başladı. “Sizdə saat neçədir?”
valideynlərimin ölümü ilə başladı; “Küçə itləri” öz başlanğıcını 2000- ci illərin əvvəllərində tayvanlıların yenidən doğuşu ilə götürdü. Qəribədir, yeni əsrdə reklamlar deyil, insanlar reklam plakatları altında qaldı, əzildi. Hər yerdən səslənirlər ki, həyatımız dəyişdi, bahalı geyimlər, yeməklər aldıq. Amma bu şüarların altında nə qədər adam yenə ac-yalavac yaşamağa məcbur oldu və olur. Bu fikirlər məni çox məşğul etməyə başladı. Elə bu zaman İctimai kanaldan bunlar barədə mənə serial ssenarisi təklif etdilər. Lakin mən bu süjeti dəyişib onu film halına gətirdim. Doğurdanmı, kinoya olan Elmidar Süleymansoy
- Film Fiction, 17 - 13
- Film Fiction, 17 - 14 həvəsiniz ölüb və onu tərk etmək istəyirsiniz? Bu mənim hazırkı kino sənayesinə öz reaksiyamdır. O, absurd şəkildə inkişafdadır, yaradıcı mühiti kəskin həvəsdən salıb, yalnız kommersiya tərəfə yönəldərək hazır məhsul istəyir. Filmin dəyəri ona alınan biletlərlə ölçülür. 20 ilə yaxın müddətdə seçimim olmadan sistemə tabe oldum. Hər zaman fiaskoya uğrayacağımı bilə-bilə təzyiq altında işlədim, filmlərim boks-ofisdə qəpik-quruş qazandırdı, böyük auditoriyaya çatmağım mümkün olmadı. Əgər birinci gün filmi izləməyə yüzə yaxın adam gəlirdisə, ikinci gün kinoteatr rəhbərliyi asanlıqla afişadan onu silirdi. Bu şey başıma gəlib! İstədiyim auditoriyaya çatmaq üçün başqa yollar axtarmağı düşünməyə başladım. “Əlvida, Əjdaha oteli”
(“Goodbye, Dragon İnn” – filmin adının müxtəlif tərcümələrinə rast gəlinir) mənim üçün yenilik oldu. Gözlənilmədən kinoteatrlar, hətta muzeylər belə baxışları keçirməyə dəvət etdilər. “Küçə itləri”nin də ilk baxışı muzeydə olacaq. Uğur olsa, nələrsə düşünməyə dəyəcək. Yəni sonuncu film deyil? Qorxuram ki, sonuncudur. Bununla məşğul olmaqdan yorulmuşam. Filmlərim kustar obyektlərdir, onların dekorasiya, kostyum, səs, işıq – hər şeyini özüm edirəm. Hətta subtitrlərini də... Bu çox yorucudur. Lakin mən taleyə inanıram. Hər bir film taleyin verdiyi töhfədir, indi ondan istədiyim odur ki, mənə başqa işlər görməyə kömək etsin. Dediniz ki, “Küçə itləri”ni muzeydə göstərəcəklər. Dağılmış evin divarında olan freskaya qəhrəmanın uzun müddət səssiz baxmağı qəribə qarşılanacaq, deyilmi?
Mən hər bir dağılmış evin bir gün muzeyə çevriləcəyinə inanmaq istəyirəm. Rəssamın vəziyyətində isə hər şey aydındır, o, yaşadığı sistemlə mübarizədədir, məhv edilmiş dəyərləri qorumaq istəyir. Bununla kinematoqrafın gələcək taleyini düşünmüşəm. Kadrlarınız muzey obyektlərinə bənzəyir, kamera tərpənmədən tamaşaçı divardan asılmış sərgi materiallarına baxır. Nə zaman anlayırsınız ki, artıq “Stop!” demək olar? Bunun sonra kəsiləcəyini təxmin edirsinizmi? Əlimdə rəqəmsal kamera var, bununla nə qədər istəyirəm çəkə bilirəm. Əvvəllər 35 mm-lik kameralarla yalnız on dəqiqə çəkmək imkanımız varıydı. Əsas olan nə zaman çəkimi saxlamaqdır. Eləcə də, mənə həmişə çəkilən materialı kəsmək ağırdır. Sonuncu dəfə bu məsələdə “Sima” filminin montajında prodüsserlərlə mübahisə etmişəm. Orada Letisiya Kastanın qəhrəmanı aynanı qara lentlə uzun müddət bağlayır. Mənə etiraz etməyə başladılar: “Çox uzundur, gəl qısaldaq”. Mən qısaltdım, indi ayna yarıyacan bağlıdır. Film hazır idi, edəcək bir şeyim qalmamışdı. Kadr nə qədər uzun olmalıdır? Bu, rejissorun demək istədiyinə bağlıdır, onun düşüncə azadlığından asılıdır. Aktyorum Li Kan Şen şəklin qarşısındadır və ona baxır, necə göstərmək olardı ki, o, ümidsiz vəziyyətdədir? Ancaq bir yol var – kamera dayanmadan onun şəklə uzun baxışını göstərməlidir. Bəs filmlərinizə gələn rəylər sizə maraqlıdırmı? Haradasa müəyyən dövrlərdə maraqlı idi. Kinoteatrdan çıxan tamaşaçı, “bu mənə lazım idi?” deyə özünə sual verirdisə, bu, artıq mənim uğuruma və həyəcanlanmağıma səbəb idi. Sonradan anladım ki, mənə daha çox aktyorlarımın azadlığı, öz istəyini realizə eləməsi vacibdir. Zaman keçdi və mən gözlədim. Lakin indi düşünürəm ki, həyatın faniliyini anlatmaq üçün uzun danışmaqmı, yoxsa tamaşaçı ilə polemikaya girməkmi vacibdir? Bunun üçün incəsənətin öz məntiqi var. Bura, əsasən, poeziyanı aid edirlər, mən isə memarlığı əlavə edərdim. Əgər bir ev tikirsinizsə, kərpicləri üst-üstə düzməlisiniz, monoton olsa belə, bunu etməyə məhkumsunuz, yoxsa birini buraxsanız, tikili dağıla bilər. Kino da belədir, bir obraz digəri ilə vahid zaman və məkan yaratmağa məcburdur. Burada əsas olan zaman və məkanın sadə anlamını verməkdir. Kameranı filmlərinizin bərabərhüquqlu personajı hesab edə bilərikmi? Kamera qərarları qəbul edən rejissorun dediklərini edir. Amma rejissora bunları həyata keçirmək üçün lazım olan elə kameradır. Lao Szı deyirdi ki, səma küçə iti, həşərat və insanlar arasında fərq qoymur, onların hamısı onun yanında kiçik varlıqlardır. Mən də bunu göstərmək istəyirəm, kamera isə bu məsafəni anlatmaq üçün lazımdır.
Yüklə 225,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|