Jismoniy tarbiya yo‘nalishlarining yoshga mosligi tamoyili
Bu tamoyil jismoniy tarbiya yo„nalishini inson organizmining yoshga xos
(maktabgacha, kichik, o„rta, katta) jismoniy rivojlanishiga, ya‟ni ontogenezning
o„zgarib turuvchi davrlariga mos ravishda izchil o„zgartirish majburiyatini qo„yadi.
Jismoniy tarbiya jarayoni yoshga xos еtilish davrigacha shug„ullanuvchilar
organizmiga umumiy jismoniy ta‟sir qilishni nazarda tutishi kerak. Bu harakat
ko„nikmalari va malakalarining keng doirasini shakllantirishda va har tomonlama
jismoniy rivojlanishda o„z ifodasini topadi. Maktab davrida bu tamoyil jismoniy
sifatlarni tarbiyalashda insonning u yoki bu jismoniy sifatlari rivojlanishi uchun
eng qulay imkoniyatlar paydo bo„ladigan sezgi zonalarini e‟tiborga olishni taqozo
etadi.
O„smirlik va birinchi еtuklik yoshi (taxminan 35 yoshgacha) organizmning
funktsional imkoniyatlarini to„liq ro„yobga chiqarish uchun qulay imkoniyatlarni
ochib beradi. Ko„pchilik uchun jismoniy tarbiya yo„nalishi uzaytirilgan umumiy
jismoniy tayyorgarlik shaklida bo„ladi. O„smirlik yoshi uchun sport bilan faol
shug„ullanish hamda uning asosida yuksak natijalarga erishish xosdir.
Ikkinchi еtuklik yoshida funktsional imkoniyatlarning barqarorlashuvi
davrida jismoniy tarbiya yo„nalishi erishilgan yaxshi ish qobiliyatini, erishilgan
jismoniy tayyorgarlik darajasini saqlab turish sifatida qatnashadi.
Ancha kechroq davrlarda (ayollar - 55 yoshdan, erkaklar - 60 yoshdan)
jismoniy tarbiya turli xil salbiy omillarning inson sog„lig„iga ta‟sir qilishiga
qarshilik ko„rsatishga yordam beradi. Jismoniy mashqlar bilan shug„ullanish
jismoniy tarbiya-sog„lomlashtirish xususiyatiga ega bo„ladi.
Umuman aytish mumkinki, jismoniy tarbiya yo„nalishlarining yoshga
mosligi tamoyili jismoniy mashqlar bilan ko„p yillik shug„ullanishlar jarayonida
jismoniy tarbiyadan foydalanishda eng asosiysi hisoblanadi.
Ko„rib chiqilgan tamoyillar yaxlit jismoniy tarbiya jarayonining turli xil
qonuniyatlari va tomonlarini aks ettiradi. Ular bir-birini to„ldiruvchi va o„zaro
bog„langan printsipial metodik qoidalar yig„indisini emas, balki birligini tashkil
etadi. Biron-bir tamoyildan chekinish jismoniy tarbiyaning butun murakkab
jarayoni buzilishiga va o„qituvchi hamda o„quvchining katta mehnati deyarli
samarasiz bo„lib qolishiga olib kelishi mumkin.