Reja: kimyoviy bogʻlanish. Qutbli kovalent bogʻlanish. Metall va ion bogʻlanishlar

Ionlar va ionli bogʻlanishlar
Baʼzi atomlar barcha elektronlarini (yoki bir nechta elektronlarini) olish yoki yoʻqotish orqali barqaror boʻladi. Ular shunday qilganlarida atomlar ionlar yoki zaryadlangan zarrachalarni hosil qiladi. Elektron olish yoki yoʻqotish atomga toʻliq tashqi elektron qobigʻini berishi va uni energetik jihatdan yanada barqaror qilishi mumkin.
Ionlarning hosil boʻlishi
Ionlar ikki xil turda boʻladilar. Kationlar bu elektronlarni yoʻqotish natijasida hosil boʻlgan musbat zaryadli ionlardir. Masalan, natriy atomi elektronini yoʻqotib, natriy kationiga (\text{Na}^+Na +start text, N, a, end text, start superscript, plus, end superscript) aylanadi. Manfiy zaryadlangan ionlar elektronni olish natijasida hosil boʻladi va anionlar deb ataladi. Anionlar element nomiga “-id” qoʻshimchasi qoʻshilib nomlanadi: masalan, xlor anioni (\text{Cl}^-Cl−start text, C, l, end text, start superscript, minus, end superscript) xlorid deb nomlanadi.
Bir atom elektronini yoʻqotib, boshqa atom xuddi oʻsha elektronga ega boʻlsa, ushbu jarayon elektron koʻchib oʻtish jarayoni deyiladi. Natriy va xlor atomlari elektronning koʻchib oʻtishiga misol boʻla oladi.
Natriyning (Na) tashqi qobigʻida faqat bitta elektron bor, shu sababli natriy tashqi qobigʻini toʻldirish uchun yettita elektron topishidan koʻra, oʻsha bitta elektronini berib yuborishi osonroq (energiya jihatidan qulayroq)dir. Shuning uchun natriy bitta elektronini yoʻqotib, Na^+
+start superscript, plus, end superscript koʻrinishini hosil qilishga intiladi.
Xlor (Cl) esa tashqi qobigʻida yettita elektronga ega. Bunday holatda xlorga bitta elektron olish, yettitasini yoʻqotishga qaraganda osonroqdir, shuning uchun u bitta elektronni egallab, Cl^- − start superscript, minus, end superscript koʻrinishiga oʻtishga intiladi.
Natriy oʻz valent elektronlaridan birini xlorga oʻtkazadi, natijada natriy ioni hosil boʻladi (uning 3n qobigʻi elektronsiz boʻladi, bu esa 2n qobigʻi toʻla ekanini bildiradi) va xlorid ioni (3n qobigʻida sakkizta elektroni bor va u barqaror oktetni hosil qiladi).
Natriy oʻz valent elektronlaridan birini xlorga oʻtkazadi, natijada natriy ioni hosil boʻladi (uning 3n qobigʻi elektronsiz boʻladi, bu esa 2n qobigʻi toʻla ekanini bildiradi) va xlorid ioni (3n qobigʻida sakkizta elektroni bor va u barqaror oktetni hosil qiladi).
Grafik material OpenStax Biologyʼdan olindi.
Natriy va xlor birlashganda, natriy oʻzining qobigʻini boʻshatish uchun bitta elektronini berib yuboradi va xlor bu elektronni oʻz qobigʻini toʻldirish uchun qabul qiladi.