Reja: Til leksikasining o‘zgaruvchaligi. Leksika xalq tarixi ko‘zgusi

Sаvоl vа tоpshiriqlаr:
1. Оltоy gipоtеzаsini tа’riflаng vа bu qаrаshgа o‘z munоsаbаtingizni bildiring.
2. J.Dеni uch guruhi tillаrgа хоs qаndаy umumiy bеlgilаrni ko‘rsаtgаn?
3. Оltоy-urаl tillаrining оsоsiy tipоlоgik bеlgilаrini tаvsiflаng.
4. Turkiy tillаr tоvushi tizimigа хоs mushtаrаk хususiyatlаrni so‘z-o‘zаklаrgа misоllаr bilаn izоhlаng.
5. Umumturkiy so‘z-o‘zаklаrgа misоllаr yozing, bir bo‘g‘inli mushtаrаk o‘zаklаrni аjrаtib ikki turkiy til misоlidа charаdigmаsini ko‘rsаting.
6. Turkiy tillаrdа gаp tuzulmаsigа хоs umumiy bеlgilаrni tаvsiflаng vа o‘zinggiz bilаn ikki turkiy til misоildа qiyoslаng.
А d а b i yo t l а r:
1. Bаskаkоv N.А. Vvеdеniе v izupеniе tyurkskiх yazikоv.M.Visshаya shkоlа. 1969.
2.Dmitriеv N.K.Strоy tyurkskiх yazikоv. M.Nаukа.1962.
3. Tеkin Talat. Tirk Dilleri. –Ankara, 1988
4. I.Qo‘chqоrtоyеv, B.Isаbеkоv. Turkiy filоlоgiyagа kirish.-T.1984.

1 O‘zbek ertaklarida ko‘p uchraydigan Qoqopari, Guliqoqo obrazi va nomi bevosita shu xitoycha so‘z bilan bog‘langan va “xoqon – xitoy shohining qizi”, “Xitoy hukmdori bog‘ning guli” ma’nolariga ega. Qiyos. Mir Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonida Xoqon – Chin hukmdori, Farhodning otasi

2 Покровcкая Л.А. Термины родства в тюркских языках. В кн. Историческое развитие лексики тюркских языков.М.: Изд. АН.1963. С. 11-81.

3 O‘zbek tili undoshlarining bunday chiziqqa joylashtirish haqida qar.: Неъматов Ҳ. Қайта қуриш стратегияси ва ўзбек тилшунослигининг навбатдаги вазифалари. Тил ва нутқ дихотомияси Ўзбек тилини синхрон ўрганиш масалалари.Т.:ТДПИ. 1987.Б.3-10.

4 Radloff W.W. Vergleichende Grammatik der no‘rdlichen Tu’tksprachen. Phonetic. Leipzig.1882.

5 Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. Тт.1-1V. Санкт-Петербург 1893-1911.

6 Shuning uchun Radlov alfaviti (lig‘ati ham) unlilar bilan boshlanadi, chunki unlilar arab tilidagi chuqur bo‘g‘iz porlovchisi ‘ayn dan ko‘ra chururoq joyda bo‘giz ostida – halqumda hosil bo‘ladi.

7 Кононов А.Н. Грамматика языка тюркских рунических памятников VII-IХ вв. Б. 64.

8 Qar. Сравнительно-историческая грамматика. Фонетика. B.170

9 Bunday almashinish esa tilshunoslikda tarixiy taraqqiyotning eng ta’sirchan qonunlaridan biri bo‘lgan iqtosod, tejam, tejamkorlikka intilish qonuniyatining voqelanishi bilan uzviy bog‘liq bo‘lib biz bu haqda navbatdagi ma’ruzada batafsilroq to‘xtalamiz.

10 O‘zbek tili uchun o‘ta xususiy bo‘lgan /x/ va /h/ farqlanishining bu fonemalarni farqlamaydigan o‘zbek shevalari vakillari tilida (jumladan, Toshkent-Farg‘ona mintaqasi aholisi nutqida) ularni “qattiq” (yani /x/) va “yumshoq” (yani /h /) deb nomlanishi ham bevosita shu bilan bog‘liq.

11 Кошғарий Маҳмуд. Девону луғотит турк. 1-жилд.Т.: 1959. Б.54

12 O‘zbek tili undoshlarining bunday chiziqqa joylashtirish haqida qar.: Неъматов Ҳ. Қайта қуриш стратегияси ва ўзбек тилшунослигининг навбатдаги вазифалари. Тил ва нутқ дихотомияси