Renessans dövründə maşınqayırma
Yüklə 953 b. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı 311 bu peşəkarlar tərəfindən yaradılmışdır. Bu ənənə böyük potensial təşkil edirdi. Maşınların hazırlanması üzrə ixtisaslaşmış ustalar yalnız çilingər, dülgər, saatsazlar deyildilər. Əsrin əvvəlində Almaniyada fəaliyyət göstərən ustalar heç də İngiltərə və Fransadakı ustalardan geri qalmırdılar. Öncə optik və mexaniki cihaz hissələrinin düzəldilməsi ilə məşğul olanlar sonralar böyük maşınların hazırlanmasında iştirak edirdilər. Ustalar ilkin vaxtlarda xaricdən gətirilmiş maşınların təmirində çalışmışdılar. Sonralar onlar bu maşınların əsasında yenilərini düzəltməklə məşğul olmuşdular. XV ΙΙΙ əsrin sonu və X Ι X əsrin ortalarında dağ-mədən, metallurgiya və tekstil sənayesi, hər şeydən öncə manufakturalarda əldə edilmiş peşəkarlıq alman maşınqayırmasının yaranma mənbələrini təşkil edirdilər. Bu sahələrin inkişafının və onların bu günə kimi Almaniya sənayesinin aparıcı sütunu kimi qalması, insanların gördüyü böyük işlərin nəticəsidir. İnsanlarda bu gücü hərəkətə gətirmək üçün uzun vaxt tələb olunmuşdur. Almaniyada maşınqayırma sənayesinin inkişafı mərhələsində dövlət böyük rol oynamışdır. O dövrdə, maşınqayırma sənayesinin böyük maliyyə yardımına ehtiyacı olduğundan, dövlətin köməyi olmadan onun inkişafını stimullaşdırmaq çətin idi. Başqa dövlətlərdə geniş yayılmış kredit sistemindən fərqli olaraq, Prussiyada hazır dəzgah və avadanlıqların alınmasına üstünlük verilirdi. Bu məsələnin həll etmək ücün, Prussiya dövləti çatışmayan texniki avadanlıq şəraitində aparıcı dövlətlərdən, əsasən isə İngiltərədən torna, deşmə və yonma dəzgahlarını alaraq, sonra ölkə daxilində müəssisələrə kirayə verirdi. 6 il istehsalatda tətbiq olunduqdan sonra onlar müəssisələrin himayəsinə keçirdi. Əsas şərt ondan ibarət idi ki, bu müddətdə maşınların istehsalda tətbiqi və əldə olunan innovativ texnologiya haqqında informasiyanın maraqlananlar üçün açıq qoyulması sübut edilsin. Dəzgahların borc verilməsi dəzgahqayırmanın inkişafı üçün əsas istiqamətə çevrildi. Əgər dövlətin xaricdən dəzgah almağında problem yaranırdısa, onda o, daxildəki müəssisələrdə dəzgah Sənaye inqilabı 312 hazırlanmasını sifariş verirdi. Bu maliyyə siyasəti ilə parallel olaraq, maşınqayırma sənayesinin ümumi inkişafı üçün bir çox tədbirlər görülmüşdür. Bu tədbirlər bir tərəfdən yeni mütəxəssislərin hazırlanması, digər tərəfdən dünyada maşınqayırmanın inkişafı üzrə baş verənlər haqqında biliklərin yayılmasından ibarət idi. Beləliklə, Almaniyada texniki məktəblərin yaranması prosesi sürətləndirilir. Bununla bərabər mühəndis, texnik və müəssisə rəhbərlərinin xaricə təhsil məqsədilə getməsi üçün dövlət müəyyən maliyyə yardımları edirdi. 1821 − 36-cı illər Almaniyanı texniki məktəblərin yaranması dalğası bürüyür. Bu dövrdə bir çox böyük şəhərlərdə sənaye və politexnik məktəbləri yaranmışdır: 1821.........Berlin 1825.........Karlsrue 1827.........Münxen 1822.........Drezden 1829.........Stuttqart 1831.........Hannover 1835.........Braunşvayq 1836.........Darmştadt O da nəzərə çarpır ki, bu məktəblərin çoxu əyalət mərkəzlərində yerləşmişdilər. Texniki məktəblərdə tədris edilən dərslər ümimiyyətlə hazırlıq məqsədi daşıyırdı. Bunu Almaniya texniki ali məktəblərində olan aşağı tədris pilləsi ilə müqayisə etmək olar. Məktəblərdə təşkil olunan əsas texniki seminar və yığıncaqlar isə tədrisdə bu gün mövcud olan yuxarı pillə ilə müqayisə edilə bilər. Bu pilləli təhsildə fransız təhsil sisteminin təsiri olsa da, Almaniyada aşağı təhsil pilləsində riyaziyyat və texniki fənlərdən çox humanitar fənlərin tədrisi daha güclü idi. Texniki məktəblər əvvəldə tikinti və poçt sahəsində çalışan məmurların hazırlanması ilə məşğul idilər. Sonralar texniki məktəblərdə tədrislərdə parçalanma baş verir və bizə bu gün məlum olan mühəndislik Sənaye inqilabı 313 fakültələri yaranmağa başlayır. Bunların arasında ən əsası mexaniki texnologiya (bugünkü maşınqayırma) və kimya texnologiyası idi. Bu fakültələrin açılması məktəblərin malik olduqları maliyyə vəziyətindən asılı idi. Texniki məktəblərin sənayeləşmə prosesinin gücləndirilməsində rolu nisbi idi və təsir çox ləng gedirdi. Ona görə ki, məktəbləri qurtaranların böyük hissəsi sənayedə yox, dövlət xidmətində çalışırdılar. Berlin sənaye məktəbində təhsil alan şagirdlərin böyük hissəsinin başqa məktəblərdən fərqli olaraq sənayeyə getməsində məktəbin direktoru Vilhelm Boytun (alm. Wilhelm Beut) böyük rolu olmuşdur. Boytun apardığı böyük izahat işləri ilə bərabər Berlində verilən tədris praktikaya daha yaxın idi və burada başqa məktəblərdən fərqli olaraq nəzəri fənlər az tədris olunurdu. Sənayeləşmə prosesinin güclənməsi nəticəsində sonralar texniki məktəblərin hazırladıqları mütəxəssislərə tələbat artmış və dövlətin bu sahəyə diqqəti daha da artmışdır [2.5]. XIX əsrin birinci yarısında maşınqayırmaya dövlət tərəfindən edilən yardıma baxmayaraq, bu sahədə bütün dövləti bürüyən inkişafdan danışmaq olmazdı. Bunun səbəbləri Almaniyadakı kiçik dövlətlər arasında mövcud olan ziddiyətlər idi. 1834-cü ildə Almaniya kömrük birliyi və sonra dəmir yolunun tikintisinin yaranması maşınqayırmanın dinamik inkişafını reallığa çevirdi. İgtisadiyyatın inkişafı üçün yaranmış məkan ilə güclənən, dəmir yolu tikintisi əsrin 30-cu illərindən başlayaraq sənayenin stimuluna çevrilmişdir. Maşınqayırma məhsullarına olan tələbat getdikcə artmaqda idi. Lokomotiv, vaqon, siqnal qurğuları və bir çox başqa məhsullar lazım idi. Dəmir yolu tikintisinin dinamikası ilə şərtlənən inkişaf nəticəsində maşınqayırmada məhsul istehsalının həcmi kəskin artmışdır. 1842-ci ildə Avqust Borziq tərəfindən ilk lokomotiv istehsal olunur (şəkil 2.49). 1854-cü ildə bu müəssisəni artıq 500 lokomotiv tərk etmişdir. Dörd il sonra, 1858-ci ildə firma özünün 1000-ci lokomotivini istehsal edir [2.29, 2.30]. Bu dövrdə yeni yaranan firmaların sayı da kəskin artmışdır. 1801 − 1850-ci illərdə Almaniyada 83 maşınqayırma firması yaranmışdır Yüklə 953 b. Dostları ilə paylaş:
|